Roger Caillois

Roger Caillois

Data i miejsce urodzenia	3 marca 1913 Reims
Data i miejsce śmierci	21 grudnia 1978 Kremlin-Bicêtre
Zawód, zajęcie	krytyk literacki, socjolog i filozof

Roger Caillois fr: ʀɔʒe kajwa (ur. 3 marca 1913 w Reims, zm. 21 grudnia 1978 w Kremlin-Bicêtre) – francuski intelektualista, krytyk literacki, socjolog i filozof.

Życiorys

Już we wczesnym dzieciństwie Rogera rodzina Caillois przeprowadziła się do Paryża – to właśnie tutaj Roger podjął naukę w prestiżowym Lycée Louis-le-Grand, elitarnej szkole przygotowującej absolwentów do podjęcia nauki na najlepszych uniwersytetach. Po ukończeniu liceum Caillois wstąpił do École normale supérieure, którą ukończył w roku 1933. Naukę kontynuował w École pratique des hautes études, gdzie dane mu było spotkać takich luminarzy francuskiego życia umysłowego, jak Georges Dumézil, Alexandre Kojève i Marcel Mauss.

W latach tuż przed wybuchem II wojny światowej Caillois coraz bardziej odczuwał pokrewieństwo z ruchem lewicowym, zwłaszcza jeśli chodzi o jego przekonania antyfaszystowskie – w 1936 roku wraz z innymi powołał do życia antyfaszystowską grupę Contre-Attaque. Również w tym okresie przystąpił do paryskiej awangardy intelektualnej – poznał Georges’a Bataille’a; razem z nim oraz Michelem Leiris i Jules’em Monnerotem założył Collège de Sociologie, stowarzyszenie skupiające intelektualistów, prowadzące działalność wykładową na zasadach samokształcenia. Collège de Sociologie – stworzone w jakiejś mierze na zasadzie reakcji na surrealizm – chciało odejść od surrealistycznego fantazjowania o życiu, skupiając się na sile obrzędu oraz innych aspektach życia społecznego. Caillois sam był dobrym przykładem takiego podejścia, zajmując się bowiem sacrum, antropologię wiązał z socjologią. Caillois pisał też do założonego przez Bataille’a czasopisma Acéphale (1936–1939).

W 1939 roku Caillois wyjechał z Francji do Argentyny, gdzie mieszkał aż do końca II wojny światowej. W latach tych uczestniczył w ruchu antyfaszystowskim na ziemi amerykańskiej jako wydawca antynazistowskich czasopism. Powołał do życia Institut français de Buenos-Aires. W roku 1948 podjął pracę w UNESCO, w związku z czym wiele podróżował. W roku 1971 został powołany do Akademia Francuska. Caillois wydawał Diogenes – czasopismo interdyscyplinarne powołane do życia przez UNESCO, oraz La Croix du Sud – serię książek współczesnych autorów południowoamerykańskich.

Koncepcje i publikacje

Caillois zajmował się m.in. paralelizmami pomiędzy formami mineralogicznymi i formami ekspresji wyobrażeń ludzkich. Znany jest również jako autor sześciu fundamentalnych reguł gry/zabawy: 1. gracze spotykają się dobrowolnie; 2. zabawa jest nieproduktywna; 3. jest ona „wydarzeniem” ograniczonym miejscem i czasem; 4. stanowi proces określony regułami; 5. w jej trakcie człowiek żyje w rzeczywistości fikcyjnej; 6. jest to proces otwarty, a jego koniec jest niepewny.

Bibliografia prac w oryginale

• L’Homme et le sacré (1939)
• Puissances du roman (1942)
• La Communion des forts, études sociologiques (1944)
• Les Impostures de la poésie (1945)
• Le Rocher de Sisyphe (1946)
• Vocabulaire esthétique (1946)
• Babel, orgueil, confusion et ruine de la littérature (1948)
• Quatre essais de sociologie contemporaine (1951)
• L’Incertitude qui vient des rêves (1956)
• Art poétique. Commentaires. Préface aux poésies. L’Énigme et l’image. Suivi de traductions de la ‘Vajasameyi Samhita’ (XXIII, 45-62) par Louis Renou, du ‘Heidreksmal’ et de ‘Sonatorrek’, par Pierre Renauld (1958)
• Les Jeux et les hommes: le masque et le vertige (1958)
• Méduse et Cie (1960)
• Ponce Pilate, récit (1961)
• Esthétique généralisée (1962)
• Bellone ou la pente de la guerre (1963)
• Le Mimétisme animal (1963)
• Instincts et société, essais de sociologie contemporaine (1964)
• Au cœur du fantastique (1965)
• Pierres (1966)
• L’Écriture des pierres (1970)
• La Dissymétrie (1973)
• La Pieuvre: essai sur la logique de l’imaginaire (1973)
• Approches de la poésie: les impostures de la poésie, aventure de la poésie moderne, art poétique, reconnaissance à Saint-John Perse, résumé sur la poésie, ouverture (1978)
• Le Champ des signes: récurrences dérobées, aperçu sur l’unité et la continuité du monde physique, intellectuel et imaginaire, ou premiers éléments d’une poétique généralisée (1978)
• Le Fleuve Alphée (1978)
• Approches de l’imaginaire (1979)

Tłumaczenia na język polski

Książki:

• Człowiek i sacrum, wyd. I: Warszawa 1995, Oficyna Wydawnicza Volumen, s. 214, ISBN 83-85218-99-8; wyd. II Warszawa 2009, Oficyna Wydawnicza Volumen, s. 246, ISBN 978-83-7233-49-9 (L’Homme et le sacré 1939)
• Siła powieści, Gdańsk 2008, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ISBN 978-8-7326-503-5 (Puissances du roman 1942)
• Gry i ludzie, Warszawa 1997, Oficyna Wydawnicza Volumen, s. 180, ISBN 83-86857-24-2 (Les Jeux et les hommes: le masque et le vertige 1958)
• Poncjusz Piłat, Warszawa 1977, Państwowy Instytut Wydawniczy (Ponce Pilate, récit 1961)
• W sercu fantastyki, tłum. Maryna Ochab, Gdańsk 2005, Wyd. słowo/obraz terytoria, s. 184, ISBN 83-7453-701-9 (Au cœur du fantastique 1965)

Antologie tekstów:

• Odpowiedzialność i styl, eseje – wybór Macieja Żurowskiego, słowo wstępne Jana Błońskiego, przeł. Jan Błoński i inni, Warszawa 1967, Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 364 (zawiera m.in. esej Od baśni do Science Fiction)
• Żywioł i ład, wybór tekstów Andrzej Osęka, przeł. Anna Tatarkiewicz, przedm. Mieczysław Porębski, Warszawa 1973, Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 472

Teksty w periodykach:

• Definicja fantastyki, „Twórczość” 1958, nr 10, s. 96
• Chłód i żar, Dynamika dysymetrii, Fedra i mitologia i inne teksty, w Literatura na Świecie, 1975, nr 1 (45)

Bibliografia

• The Edge of Surrealism: A Roger Caillois Reader, Edited by Claudine Frank, Duke University Press 2003.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcie Rogera Caillois (1). www2.ville-vichy.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-17)].
• Zdjęcie Rogera Caillois (2)
• Strona ze zdjęciem w młodszym wieku
• Strona ze zdjęciem i biografią (j. franc.). academie-francaise.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-27)].
• Strona ze zdjęciem (j. franc.)