Rekin polarny
| Somniosus microcephalus[1] | |||
| (Bloch & Schneider, 1801)[2] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
rekin polarny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[10] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Rekin polarny[11] (Somniosus microcephalus) – gatunek ryby koleniokształtnej z rodziny Somniosidae. Dawniej zaliczany był do rodziny scymnowatych (Dalatiidae) i rzędu rekinokształtnych (Galeiformes).
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Występuje w wodach Grenlandii, Morza Północnego, północnego Atlantyku, Oceanu Arktycznego i Morza Białego. Niekiedy spotykane są bardziej na południe[12].
Cechy charakterystyczne
[edytuj | edytuj kod]Ciało wrzecionowate, masywne, z małymi płetwami, ubarwienie grzbietu ciemne (czarne, brązowe lub szare), brzuch jaśniejszy, u niektórych osobników występują ciemne pręgi na grzbiecie i bokach. Pysk szeroki, zaokrąglony. Pięć par szczelin skrzelowych. Dwie płetwy grzbietowe, bez kolców. Brak przesłony migawkowej.
Gatunek ten uważany jest za najdłużej żyjący spośród kręgowców. Wiek najstarszego osobnika szacowany jest na około 400 lat (271-521 lat). Dojrzałość płciowa jest osiągana w wieku 150 lat.[13]
Opis
[edytuj | edytuj kod]Największy osobnik, jaki został złapany, mierzył 6,4 m[12]. Przypuszcza się, że rekiny mogą dorastać do 7,3 m[14][10] (przy średniej wielkości od 4 do 5 m)[15] i osiągać masę do 1,5 tony. 1/3 masy ciała rekina polarnego stanowi wątroba. Rekin przydenny, spotykany w wodach pelagialnych, schodzący na głębokość do 1200 metrów (jednego osobnika schwytano w Zatoce Meksykańskiej na głębokości 1800 m, jest też doniesienie o rekinie polarnym na głębokości 2200 m[12]). Zimą podpływa bliżej powierzchni, latem spotykany najczęściej na głębokościach 180 do 550 m. Pływa powoli – w porównaniu do wielkości ciała najwolniej z dotąd zbadanych ryb[16] – ze średnią prędkością 1,22 km/h, (max. 2,6 km/h)[15]. Wędruje stadami[potrzebny przypis]. Poluje na ryby i morskie ssaki, takie jak foki[17], które przypuszczalnie chwyta, gdy te śpią w wodzie[16]. W żołądkach tych zwierząt znajdowano szczątki reniferów i niedźwiedzi polarnych[18].
Gatunek jajożyworodny, w miocie – w zależności od wielkości samicy – od 200 do 324 młodych (przez wiele lat uważano jednak, że liczba młodych jest znacznie mniejsza i nie przekracza 10). W chwili narodzin młode mierzą 35–45 cm, a dojrzałość osiągają mając około 2,84 m długości w przypadku samców i 4,19 m długości w przypadku samic[19]. Badania Nielsena i współpracowników (2016) przeprowadzone na grupie 28 samic rekina polarnego o długości ciała od 0,81 m do 5,02 m wykazały, że rekiny polarne osiągają dojrzałość płciową w wieku 156 lat (± 22 lata); największy badany przez autorów rekin polarny osiągnął wiek 392 lat (± 120 lat) i tym samym jest najstarszym znanym kręgowcem[20], podczas gdy dotychczas szacowano, że gatunek ten dożywa 200 lat. Badania wykonano za pomocą oznaczania radioizotopów pochodzących z próbnych wybuchów bomb termojądrowych[15].
Rekin ten miał kiedyś znaczenie gospodarcze ze względu na pozyskiwany z jego wątroby olej[potrzebny przypis]. Mięso surowe jest toksyczne ze względu na wysoką zawartość N-tlenku trimetyloaminy, dopiero ususzone, sfermentowane lub ugotowane z kilkukrotną wymianą wody nadaje się do jedzenia[15]. Inuici wyrabiali z suszonej skóry ryby materiał na buty.
Rekin polarny obecny jest w legendach i podaniach Inuitów i Aleutów[17].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Somniosus microcephalus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b M.E. Bloch: Systema Ichthyologiae Iconibus cx Ilustratum. Post obitum auctoris opus inchoatum absolvit, correxit, interpolavit Jo. Gottlob Schneider, Saxo. Berolini: Sumtibus auctoris impressum et Bibliopolio Sanderiano commissum, 1801, s. 135. (łac.).
- ↑ Ch.A. Lesueur. Descriptions of several new species of North American fishes. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 1 (2), s. 222, ryc. 8, 1818. (ang.).
- ↑ W. Scoresby: An account of the Arctic regions with a history and description of the northern whale-fishery. Cz. 1. Edinburgh: Printed for Archibald Constable and Co., Edinburgh; and Hurst, Robinson and Co., 1820, s. 538, ryc. 15 (rys. 3-5). (ang.).
- ↑ H.M.D. de Blainville: Vertébrës. Class V. Poissons. W: A.G. Desmarest, H.M.D. de Blainville, C. Prévost, A. Serville & L. Saint-Fargau (red. red.): Faune française, ou Histoire naturelle, générale et particulière des animaux qui se trouvent en France, constamment ou passagèrement, à la surface du sol, dans les eaux qui le baignent, et dans le littoral des mers qui le bornent. Paris: Plassan, 1820–1830, s. 61. (fr.).
- ↑ F.A.L. Thienemann: Lehrbuch der Zoologie. W: C.F. Naumann, H.G.E. Reichenbach & F.A.L. Thienemann (red.): Encyclopädie der speciellen Naturgeschichte. Cz. 3: Zoologie. Berlin: A. Rücker, 1829, s. 409. (niem.).
- ↑ F. Faber: Naturgeschichte der fische Islands, mit einem anhange von den isländischen medusen und strahlthieren. Frankfurt am Main: H.L. Brönner, 1829, s. 23. (niem.).
- ↑ A. Valenciennes. Description d’une grande espèce de squale, voisin des leiches. „Nouvelles Annales du Muséum d’Histoire Naturelle”. 1, s. 458, 465, ryc. 20, 1832. (fr.).
- ↑ W. Wood. [Description of a species of shark]. „Proceedings of the Boston Society of Natural History”. 2 (1845 to 1848), s. 174, 1848. (ang.).
- ↑ a b D.W. Kulka i inni, Somniosus microcephalus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-09-04] (ang.).
- ↑ G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
- ↑ a b c Craig R. McClain, Meghan A. Balk, Mark C. Benfield, Trevor A. Branch, Catherine Chen, James Cosgrove, Alistair D.M. Dove, Lindsay C. Gaskins, Rebecca R. Helm, Frederick G. Hochberg, Frank B. Lee, Andrea Marshall, Steven E. McMurray, Caroline Schanche, Shane N. Stone, Andrew D. Thaler. Sizing ocean giants: patterns of intraspecific size variation in marine megafauna. „PeerJ”. 3: e715, 2015. DOI: 10.7717/peerj.715. (ang.).
- ↑ Najstarsze zwierzę na świecie ma 521 lat. Jest starsze od Zygmunta III Wazy [online], KlubZwierzaki.pl [dostęp 2024-09-15] (pol.).
- ↑ Yves Cherel, Guy Duhamel. Antarctic jaws: cephalopod prey of sharks in Kerguelen waters. „Deep Sea Research Part I: Oceanographic Research Papers”. 51 (1), s. 17–31, 2004. DOI: 10.1016/j.dsr.2003.09.009. (ang.).
- ↑ a b c d Marcin Rotkiewicz, Rekiny to najdłużej żyjące kręgowce świata. Możliwe, że dożywają nawet 500 lat [online] [dostęp 2016-08-11].
- ↑ a b Yuuki Y. Watanabe, Christian Lydersen, Aaron T. Fisk, Kit M. Kovacs. The slowest fish: Swim speed and tail-beat frequency of Greenland sharks. „Journal of Experimental Marine Biology and Ecology”. 426-427, s. 5–11, 2012. DOI: 10.1016/j.jembe.2012.04.021. (ang.).
- ↑ a b Skalugsuak's origins. Canadian Geographic Magazine. [dostęp 2011-05-16]. (ang.).
- ↑ Anna Błońska: Rekiny zagrażają niedźwiedziom?. Kopalnia wiedzy. [dostęp 2011-05-16].
- ↑ Julius Nielsen, Rasmus B. Hedeholm, Arve Lynghammar, Leon M. McClusky, Bjørn Berland, John F. Steffensen, Jørgen S. Christiansen. Assessing the reproductive biology of the Greenland shark (Somniosus microcephalus). „PLOS ONE”. 15 (10), e0238986, 2020. DOI: 10.1371/journal.pone.0238986. (ang.).
- ↑ Julius Nielsen, Rasmus B. Hedeholm, Jan Heinemeier, Peter G. Bushnell, Jørgen S. Christiansen, Jesper Olsen, Christopher Bronk Ramsey, Richard W. Brill, Malene Simon, Kirstine F. Steffensen i John F. Steffensen. Eye lens radiocarbon reveals centuries of longevity in the Greenland shark (Somniosus microcephalus). „Science”. 353 (6300), s. 702–704, 2016. DOI: 10.1126/science.aaf1703. (ang.).