Referendum w Macedonii w 2018 roku
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Rodzaj |
referendum ogólnokrajowe dot. zmiany nazwy państwa | ||
| Data przeprowadzenia |
30 września 2018 | ||
| Głosowanie | |||
| |||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Referendum w Macedonii odbyło się 30 września 2018 roku[1]. Pytanie referendalne dotyczyło sporu o nazwę „Macedonia” toczonego z Grecją od lat 90. XX wieku. 91,46% głosujących opowiedziało się za zmianą nazwy. Referendum zostało uznane jednak za niewiążace z powodu niskiej frekwencji – 36,89%[2]. Referendum miało charakter konsultacyjnego[3].
Tło
[edytuj | edytuj kod]
Macedonia ogłosiła niepodległość od Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii 8 września 1991 po referendum niepodległościowym, w którym zdecydowana większość głosujących poparła odłączenie się od federacji[4]. Sprzeciw wobec określenia „Republika Macedonii” wyraziła Republika Grecka domagając się zmiany nazwy i flagi nowo powstałego państwa, argumentując to przynależnością starożytnej Macedonii do Grecji. W wyniku greckich działań zrezygnowano z symbolu słońca z Werginy na fladze państwowej, a do Organizacji Narodów Zjednoczonych dołączono pod nazwą „Była Jugosłowiańska Republika Macedonii”[5].
Po wyborach parlamentarnych w 2006 roku do władzy doszła nacjonalistyczna i konserwatywna partia WMRO-DPMNE Nikoły Gruewskiego[6]. Za jej rządów prowadzono politykę „antykizacji”, polegającą na budowaniu macedońskiej tożsamości narodowej w oparciu o starożytną Macedonię. Jednym z najbardziej charakterystycznych jej przejawów stał się projekt Skopje 2014 polegający na przebudowie centrum stolicy w sposób podkreślający antyczny charakter miasta[7]. Według wstępnych szacunków rządu projekt miał kosztować 80 mln euro, jednak faktyczna suma wyniosła ok. 500 mln euro[8][9][10]. Podczas szczytu NATO w Bukareszcie w 2008 Grecja zablokowała zaproszenie do sojuszu dla Macedonii ze względu na trwający spór o nazwę państwa[11]. Stanowcza postawa Grecji zatrzymała także integrację Macedonii z Unią Europejską[11].
W wyniku wyborów parlamentarnych w grudniu 2016 roku WMRO-DPMNE utraciła większość parlamentarną. Nowy rząd utworzyła socjaldemokratyczna i proeuropejska Socjaldemokratyczny Związek Macedonii w koalicji z partiami mniejszości albańskiej[12], w tym Demokratycznym Związkiem na rzecz Integracji i Demokratyczną Partią Albańczyków. 31 maja 2017 Zoran Zaew zastąpił Emiła Dimitriewa na stanowisku premiera Macedonii. Przedstawiając skład nowego rządu, zapowiedział walkę z korupcją i zwiększenie wzrostu gospodarczego, uznał też dołączenie do Unii Europejskiej oraz NATO za priorytet na najbliższe lata[13].
Na przeszkodzie w integracji euroatlantyckiej stał trwający od ponad 25 lat konflikt dyplomatyczny z Grecją, państwem członkowskim obu organizacji. W styczniu 2018 wicepremier Macedonii ds. eurointegracji, Bujar Osmani, odwiedził Ateny[14], a Zoran Zaew spotkał się z premierem Grecji, Aleksisem Tsiprasem w czasie Światowego Forum Ekonomicznego w szwajcarskim Davos[15]. W następnych miesiącach rozpoczęto ograniczanie polityki antykizacji, usuwając z nazwy portu lotniczego Skopje imię Aleksandra Wielkiego[16] oraz przemianowując autostradę A1 „Aleksander Wielki” na „Przyjaźń”[17]. 12 czerwca 2018 nad jeziorem Prespa doszło do porozumienia między premierami Grecji i Macedonii. Była jugosłowiańska republika zobowiązała się do przyjęcia nazwy Republika Północnej Macedonii (mac. Република Северна Македонија, Republika Severna Makedonija)[18] oraz zerwania z tradycjami starożytnej Macedonii[19] przy jednoczesnym uznaniu narodu oraz języka macedońskiego[20]. Zmiana nazwy państwa wymagała jednak zmian w konstytucji oraz aprobaty prezydenta Macedonii, którym w czasie osiągnięcia kompromisu był prezydent Ǵorge Iwanow, sprzeciwiający się treści porozumienia[21]. Wobec jego sprzeciwu ustawa ratyfikująca porozumienie wróciła do parlamentu, który przyjął ją na początku lipca 2018[22]. Do zmiany nazwy państwa wymagana była także zmiana konstytucji Macedonii.
Referendum
[edytuj | edytuj kod]Pytanie referendalne
[edytuj | edytuj kod]19 lipca premier Zoran Zaew ujawnił treść pytania referendalnego[22]:
Czy jesteś za członkostwem w Unii Europejskiej i NATO, akceptując umowę między Republiką Macedonii oraz Republiką Grecką?
Wynik
[edytuj | edytuj kod]
Na 1.806.336 zarejestrowanych wyborców, udział w referendum wzięło 666 344 osób, tj. 36,89%. Spośród nich 647.114 oddało ważny głos (97,11%). Za zmianą nazwy zagłosowało 609.427 Macedończyków (tj. 91,46%), przeciw zaś 37.687 (5,66%). Głosy można było oddawać w 3513 obwodowych komisjach wyborczych[2].
Reakcje
[edytuj | edytuj kod]Macedonia
[edytuj | edytuj kod]Po ogłoszeniu daty głosowania grupa 28 prawicowych i eurosceptycznych partii politycznych, stowarzyszeń oraz organizacji pozarządowych rozpoczęła kampanię „Macedonia bojkotuje” (mac. Македонија бојкотира, Makedonija bojkotira). Na jej czele stanął Janko Baczew, lider małej partii Zjednoczona Macedonia[23][24], który podczas protestów przeciwko porozumieniu z Grecją 17 czerwca w Skopje wskoczył na policyjny transporter opancerzony z rosyjską flagą[25][26]. Według Baczewa rząd Zaewa jest nielegalny, zwolenników referendum uznał zaś za narodowych zdrajców[23]. Wśród uczestników kampanii są także dyrektor Archiwów Narodowych Filip Petrowski i były przewodniczący SDSM w Skopje, Lupczo Pałeski[27].
Głównym hasłem sprzeciwu wobec planowanego referendum zostało „#бојкотирам” (#bojkotiram), które jest rozpowszechniane poprzez media społecznościowe[28]. Macedoński raper Bizzy stworzył piosenkę o tym samym tytule będącą wyrazem poparcia dla Nikoły Gruewskiego oraz sprzeciwu wobec Zorana Zaewa[29]. Innymi sloganami przeciwników głosowania są: „Don’t call me North”, „Nigdy Północna, Zawsze Macedonia”, „Nazwa to tożsamość” oraz „Macedonia ma swoją nazwę”[30].
Następstwa
[edytuj | edytuj kod]Wobec nierozstrzygającego wyniku referendum, o zmianie nazwy państwa w konstytucji zdecydować miał parlament większością 2/3[3]. 11 stycznia 2019 ratyfikował on porozumienie z Prespy, akceptując poprawki do konstytucji sankcjonujące zmianę nazwy kraju na Macedonię Północna[31][32]. Dwa tygodnie później, 25 stycznia, porozumienie ratyfikował parlament grecki[33]. Nowa nazwa kraju „Republika Macedonii Północnej” oficjalnie weszła w życie 12 lutego 2019[34].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Macedonia to hold referendum on name change on September 30. Agence France Presse, 2018-07-30. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ a b iVote DEMOKRA – Integrated Election Information System of the State Election Commission of the Republic of Macedonia [online], referendum.sec.mk [dostęp 2018-10-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-30].
- ↑ a b Referendum w Macedonii bez jednoznacznych rozstrzygnięć [online], 3 października 2018 [dostęp 2018-10-06] (pol.).
- ↑ MACEDONIANS VOTE FOR INDEPENDENCE FROM YUGOSLAVIA. The New York Times, 1991-09-10. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ Greece to Lift Embargo Against Macedonia if It Scraps Its Flag. The New York Times, 1995-09-14. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ Spór o nazwę kraju. Grecja nie odpuszcza. TVP Info, 2017-11-13. [dostęp 2018-08-05]. (pol.).
- ↑ Macedonia prepares to remove Skopje statues in plan to calm Greek tensions. The Calvert Journal, 2017-11-23. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ Joris Zantvoort: Skopje 2014: Tragedy or Farce?. balkanist.net, 2014-06-03. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ Meri Jordanovska: True Cost of ‘Skopje 2014’ Revealed. Balkan Insight, 2015-07-27. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ Sinisa Jakov Marusic: ‘Skopje 2014’ Revamp Cost Exceeds 600m Euro. Balkan Insight, 2015-08-31. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ a b Pyrrusowe zwycięstwo Macedonii nad Grecją. TVN24.pl, 2011-12-05. [dostęp 2018-08-05]. (pol.).
- ↑ Macedonia forms new government 6 months after election. Politico, 2017-06-01. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ Macedonia Forms new Government; Promises Fight Against Corruption. occrp.org, 2017-06-01. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ Macedonian Deputy PM In Athens For Talks On Name Dispute. Radio Wolna Europa, 2018-01-09. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ PMs to meet after ‘Macedonia’ name dispute rally in Greece. SBS News, 2018-01-23. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ ‘Alexander the Great’ pulled from Macedonia airport name in goodwill gesture to Greece. South China Morning Post, 2018-02-25. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ Поставени табли „Пријателство” на автопатот Табановце-Богородица. sitel.com.mk, 2018-03-01. [dostęp 2018-08-05]. (mac.).
- ↑ Helena Smith: Macedonia changes name, ending bitter dispute with Greece. The Guardian, 2018-06-17. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ John Psaropoulos: Severna Macedonia is born: Athens and Skopje announce ‘name’ deal. Al-Dżazira, 2018-06-13. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ Заев: Постигнавме договор – Република Северна Македонија, со македонски јазик и македонски идентитет. kajgana.com, 2018-06-12. [dostęp 2018-08-05]. (mac.).
- ↑ Politycy podpisują porozumienie, ale protesty trwają. Macedonia jednak bliżej zmiany nazwy. Gazeta.pl, 2018-06-07. [dostęp 2018-08-05]. (pol.).
- ↑ a b Premier Macedonii ujawnił pytanie referendalne. TVN24.pl, 2018-07-19. [dostęp 2018-08-05]. (pol.).
- ↑ a b Sinisa Jakov Marusic: Right-Wingers Call for Macedonia ‘Name’ Referendum Boycott. Balkan Insight, 2018-08-06. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ Јанко Бачев на чело на кризниот штаб на „Македонија бојкотира”. alsat-m.tv, 2018-08-05. [dostęp 2018-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-06)]. (mac.).
- ↑ Rosja znów atakuje na Bałkanach. Rzeczpospolita, 2018-07-18. [dostęp 2018-08-05]. (pol.).
- ↑ April 27 becomes Zaev’s practice: Janko Bacev as Trojan Horse to break people’s defiance. republika.mk, 2018-06-18. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ Стартува кампањата „Македонија бојкотира”. expres.mk, 2018-08-05. [dostęp 2018-08-05]. (mac.).
- ↑ Феноменот #бојкотирам како Ал Каеда, посебните ќелии растат пребрзо. expres.mk, 2018-07-29. [dostęp 2018-08-05]. (mac.).
- ↑ Движењето #бојкотирам доби истоимена Хип – Хоп химна. expres.mk, 2018-08-03. [dostęp 2018-08-05]. (mac.).
- ↑ #Бојкотирам посака добредојде за сите, и се закани. expres.mk, 2018-08-06. [dostęp 2018-08-05]. (mac.).
- ↑ The Latest: Macedonia backs name change to North Macedonia [online], Associated Press, 11 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-11].
- ↑ The constitutional revisions passed by the Macedonian parliament (original: Υπερψηφίστηκε η συνταγματική αναθέωρηση από τη Βουλή της ΠΓΔΜ) [online], Kathimerini, 11 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-11].
- ↑ Macedonia zmieni nazwę? Parlament Grecji zagłosował [online], Onet Wiadomości, 25 stycznia 2019 [dostęp 2019-02-09] (pol.).
- ↑ Call me by my new name: Balkan nation is North Macedonia now [online], The Washington Post, 12 lutego 2019 [dostęp 2019-02-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-13].