Przewodów
50°28′18″N 23°56′10″E/50,471667 23,936111
| wieś | |
 Kościół pw. Świętego Brata Alberta | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
84 |
| Kod pocztowy |
22-540[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LHR |
| SIMC |
0887026[5] |
Położenie na mapie gminy Dołhobyczów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego  | |
| 50°28′18″N 23°56′10″E/50,471667 23,936111[1]
| |
Przewodów (ukr. Переводів, Perewodiw[6][7]) – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Dołhobyczów[5][8].
Wieś stanowi sołectwo gminy Dołhobyczów[9]. W skład sołectwa wchodzi także osada Lipina. Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań (III 2011) liczyła 530 mieszkańców i była drugą co do wielkości miejscowością gminy Dołhobyczów[10].
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Brata Alberta[11].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś położona jest w staropolskim powiecie bełskim. W 1403 wchodziła w skład łacińskiej parafii rzeplińskiej, należała podówczas do Benedykta (Radzanowskiego?) z Przewodowa i Wasylowa. W 1435 roku od Radzanowskich wieś kupił kasztelan bełski Jan Magier (Magiera[12]). W II połowie XV wieku przeszła do Andrzeja Magiera, zaś w 1554 roku dziedziczka Zofia z Magierów Secygniowska (córka Mikołaja[13] sprzedała ją Andrzejowi Dembowskiemu, ówczesnemu staroście hrubieszowskiemu. W 1564 roku w miejscowości tej znajdowało się 8 łanów (134,4 ha) gruntów uprawnych[14]. W 1880 roku wieś liczyła 120 domostw i 682 mieszkańców, w tym kilkudziesięciu katolików[15]. Na przełomie XIX i XX w. wieś (gmina miejscowa, gmina katastralna) Przewodów składała się ze wsi właściwej i obszaru dworskiego. Ten drugi miał niewiele mniejszą powierzchnię, ale znacznie mniejszą populację. Powierzchnia całej wsi wynosiła 1205 ha, z czego 100 ha pokrywał las. Miejscowość należała do powiatu (starostwa) sokalskiego, podlegając powiatowi sądowemu w Bełzie. We wsi znajdowała się jednoklasowa szkoła ludowa, filialna cerkiew greckokatolicka i stacjonowali żandarmi. Katolicy łacińscy podlegali parafii w Żniatynie, uniccy parafii w Liskach, a Żydzi gminie w Bełzie[16]. Spis z r. 1921 (wówczas Przewodów był w powiecie sokalskim województwa lwowskiego) wykazał 140 domów oraz 737 mieszkańców, w tym 34 Żydów i 658 Ukraińców[14]. Z roku 1947 pochodzą dane o ówczesnej aktywności w rejonie Przewodowa oddziałów Ukraińskiej Powstańczej Armii[17]. W okresie PRL wieś była siedzibą kombinatu Państwowego Gospodarstwa Rolnego, który w 1981 r. obejmował obszar 4572 ha, głównie bardzo dobrej jakości gleb - czarnoziemów na lessach, miał ośrodki rolnicze w sześciu pobliskich miejscowościach: Białystok, Lipina, Majdan, Myców, Setniki i Wasylów, a także bazę transportowo-remontową[18]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa zamojskiego. W latach 1981–1986 wybudowano kościół św. Brata Alberta, przy którym w 1988 r. erygowano parafię pod tym samym wezwaniem. Parafia ta przejęła cmentarz, który pierwotnie był greckokatolicki[19].
W 1937 w Przewodowie znaleziono skarb w postaci co najmniej 150 rzymskich denarów, z których najmłodsze bite były w czasach panowania cesarza Kommodusa, czyli w okresie 180–192 n.e.[20] W miejscowości tej odkryto także cmentarzysko kultury przeworskiej[21]
Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych
[edytuj | edytuj kod]W wyniku zakrojonej na szeroką skalę nacjonalizacji pod koniec lat 40. XX wieku do życia powołano Państwowe Gospodarstwa Rolne, w 1968 roku przekształcone w Kombinat PGR, w którego skład weszły gospodarstwa w Lipinie, Mycowie, Majdanie, Białymstoku, Setnikach i w Przewodowie. [22] Na terenie gospodarstwa swego czasu funkcjonowały takie instytucje jak amfiteatr, hotel, zakładowy dom kultury, czy wiejski ośrodek zdrowia. Do dziś funkcjonuje szkoła podstawowa, otwarta w 1974 roku jako Szkoła XXX-lecia PRL w Przewodowie. [23]
Eksplozja rakiety 15 listopada 2022
[edytuj | edytuj kod]
15 listopada 2022 na terenie wsi spadł pocisk; w wyniku eksplozji zginęły dwie osoby[24].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 111201
- ↑ Wieś Przewodów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-03], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1043 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju) [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Andrzej Saładiak: Pamiątki i zabytki kultury ukraińskiej w Polsce. Warszawa: Burchard Edition, 1993, s. 337-338. ISBN 83-900398-1-8.
- ↑ Barbara Czopek: Nazwy miejscowe dawnej ziemi chełmskiej i bełskiej (w granicach dzisiejszego państwa polskiego). Ossolineum, 1988, s. 137. ISBN 83-04-02819-0.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Jednostki pomocnicze gminy Dołhobyczów [online], Urząd Gminy Dołhobyczów [dostęp 2016-01-08].
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV-XVIII wieku. Red. Antoni Gąsiorowski. Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1992, s. 32.
- ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 16. Warszawa: Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1913, s. 248.
- ↑ a b Bondyra 1993 ↓, s. wg indeksu.
- ↑ Przewodów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 182.
- ↑ Skorowidz gminny Galicji : opracowany na podstawie wyników spisu ludności z dnia 31 grudnia 1900, Wiedeń: C.K. Centralna Komisja Statystyczna, 1907, s. 610-612, 921.
- ↑ Pawlikowski G., Drzewień-Bieniek A., 2016: Akcja „Wisła” w województwie lubelskim. „Rocznik Lubelski”, Nr 42, s. 155, 156.
- ↑ Płudowski H., 1985: Ocena przestrzennego ukształtowania rozłogu w wieloobiektowym przedsiębiorstwie rolniczym na przykładzie kombinatu PGR w Przewodowie. ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA, VOL. XIX, 12 SECTIO H, strony 163-164
- ↑ Przewodów. [dostęp 2022-11-15].
- ↑ Bodzek J., 2009: Znaleziska monet rzymskich w Przewodowie rozpatrzone na nowo. „Numismatický Sbornik”, Nr 24: 133–140.
- ↑ Rozwałka A., 2007: Archeologia w Dziejach gmin Zamojszczyzny. „Archeologia Polski Środkowo-wschodniej”, Nr 9, s. 343.
- ↑ http://www.biuletyn.net/nt-bin/_private/dolhobyczow/2224.pdf
- ↑ http://szkolapodstawowawprzewodowieprzewod.szkolnictwa.pl
- ↑ Ministerstwo Spraw Zagranicznych Polski, Komunikat w związku z wezwaniem ambasadora Federacji Rosyjskiej do MSZ [online] [dostęp 2022-11-15].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wiesław Bondyra, Słownik historyczny miejscowości województwa zamojskiego, Lublin – Zamość 1993, oai:biblioteka.teatrnn.pl:8806 [dostęp 2019-03-07].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Przewodów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 182.
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Osady wsi |
|
| Inne miejscowości |
