Przesilenie zimowe

Oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniu przesilenia zimowego na półkuli północnej (przesilenie grudniowe)

Przesilenie zimowe na półkuli północnej – przesilenie grudniowe, moment, w którym Słońce góruje w zenicie w możliwie najdalej na południe wysuniętej szerokości geograficznej półkuli południowej – zwrotniku Koziorożca. Z powodu długości roku słonecznego (około 365 dni, 5 godzin i 49 minut) i stosowania lat przestępnych przesilenie zimowe na półkuli północnej przypada 21 albo 22 grudnia. Na półkuli południowej przesilenie zimowe ma miejsce w momencie, gdy na półkuli północnej występuje przesilenie letnie, czyli 20–21 czerwca.

Dzień, w którym występuje przesilenie zimowe, jest najkrótszym dniem w roku na danej półkuli. Na drugiej półkuli jest to natomiast dzień najdłuższy.

Przesilenie zimowe w większości kultur półkuli północnej było okazją do świętowania „odradzania się Słońca”. W starożytnym Rzymie obchodzono Saturnalia, w Persji Noc Yalda – narodziny Mitry (bóstwa Słońca), wśród ludów germańskich – Jul, u Słowian – Święto Godowe. Na początku naszej ery przesilenie wypadało 25 grudnia według kalendarza juliańskiego. Istnieje przekonanie, że stąd pochodzi data święta Bożego Narodzenia, które wyparło tradycyjne wierzenia.

Maksymalny kąt padania promieni słonecznych $\alpha$ na danej szerokości geograficznej $\varphi$ w dniu przesilenia zimowego można obliczyć według wzoru: $\alpha =90^{\circ }-\varphi -\psi ,$ gdzie $\psi$ jest szerokością geograficzną zwrotników.

Przykładowo, maksymalny kąt padania promieni słonecznych w dniu przesilenia zimowego w centrum Warszawy, czyli na ok. 52°13′ szerokości geograficznej północnej, wynosi 14°20′.

Daty i godziny przesileń w latach 2000–2059

2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
21 VI, 03:48	21 VI, 09:38	21 VI, 15:25	21 VI, 21:11	21 VI, 02:57	21 VI, 08:46	21 VI, 14:26	21 VI, 20:06	21 VI, 02:00	21 VI, 07:45
21 XII, 14:37	21 XII, 20:22	22 XII, 02:15	22 XII, 08:04	21 XII, 13:42	21 XII, 19:35	22 XII, 01:22	22 XII, 07:08	21 XII, 13:04	21 XII, 18:47
2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
21 VI, 13:28	21 VI, 19:16	21 VI, 01:08	21 VI, 07:04	21 VI, 12:52	21 VI, 18:38	21 VI, 00:35	21 VI, 06:25	21 VI, 12:07	21 VI, 17:54
22 XII, 00:38	22 XII, 06:30	21 XII, 12:12	21 XII, 18:11	22 XII, 00:03	22 XII, 05:48	21 XII, 11:45	21 XII, 17:29	21 XII, 23:22	22 XII, 05:19
2020	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028	2029
20 VI, 23:43	21 VI, 05:32	21 VI, 11:14	21 VI, 16:58	20 VI, 22:51	21 VI, 04:42	21 VI, 10:25	21 VI, 16:11	20 VI, 22:02	21 VI, 03:48
21 XII, 11:03	21 XII, 16:59	21 XII, 22:48	22 XII, 04:28	21 XII, 10:20	21 XII, 16:03	21 XII, 21:50	22 XII, 03:43	21 XII, 09:20	21 XII, 15:14
2030	2031	2032	2033	2034	2035	2036	2037	2038	2039
21 VI, 09:31	21 VI, 15:17	20 VI, 21:09	21 VI, 03:01	21 VI, 08:45	21 VI, 14:33	20 VI, 20:31	21 VI, 02:22	21 VI, 08:09	21 VI, 13:58
21 XII, 21:09	22 XII, 02:56	21 XII, 08:57	21 XII, 14:45	21 XII, 20:35	22 XII, 02:31	21 XII, 08:12	21 XII, 14:08	21 XII, 20:01	22 XII, 01:41
2040	2041	2042	2043	2044	2045	2046	2047	2048	2049
20 VI, 19:46	21 VI, 01:37	21 VI, 07:16	21 VI, 12:59	20 VI, 18:50	21 VI, 00:34	21 VI, 06:15	21 VI, 12:02	20 VI, 17:54	20 VI, 23:47
21 XII, 07:33	21 XII, 13:19	21 XII, 19:04	22 XII, 01:02	21 XII, 06:43	21 XII, 12:36	21 XII, 18:28	22 XII, 00:07	21 XII, 06:02	21 XII, 11:51
2050	2051	2052	2053	2054	2055	2056	2057	2058	2059
21 VI, 05:33	21 VI, 11:17	20 VI, 17:16	20 VI, 23:03	21 VI, 04:47	21 VI, 10:39	20 VI, 16:29	20 VI, 22:19	21 VI, 04:03	21 VI, 09:47
21 XII, 17:39	21 XII, 23:59	21 XII, 05:18	21 XII, 11:09	21 XII, 17:10	21 XII, 22:56	21 XII, 04:52	21 XII, 10:42	21 XII, 16:24	21 XII, 22:18
Przesilenia czerwcowe podane są w czasie CEST (UTC 2), przesilenia grudniowe podane są w czasie CET (UTC 1). Źródło danych dla roku 2000: US Naval Observatory Źródło danych dla lat 2001-2059: Fred Espenak

Zobacz też

• przesilenie letnie
• równonoc wiosenna
• równonoc jesienna