Poziomka

Poziomka
	; Poziomka pospolita
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	poziomka
	Nazwa systematyczna
	Fragaria L.; Sp. Pl. 494. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Fragaria vesca L.
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Poziomka (Fragaria L.) – rodzaj bylin z rodziny różowatych. Obejmuje 22 gatunki^[4]. Rośliny te występują na półkuli północnej i w Chile. W Polsce rosną w naturze trzy gatunki, poza tym podobnie jak w wielu innych krajach, rozpowszechniony jest w uprawie mieszaniec międzygatunkowy – truskawka (Fragaria ×ananassa). Ten takson o istotnym znaczeniu ekonomicznym powstał w wyniku skrzyżowania poziomki chilijskiej i wirginijskiej. W naturze poziomki zasiedlają zazwyczaj słoneczne murawy, obrzeża lasów i lasy świetliste^[5].

Rozmieszczenie

Większość gatunków z tego rodzaju rośnie w górach Azji oraz w Ameryce Północnej. Jeden gatunek (poziomka chilijska) rośnie na wybrzeżu Chile. Trzy gatunki z tego rodzaju rosną dziko w Europie^[5] i wszystkie spotykane są w Polsce^[6]:

poziomka pospolita Fragaria vesca L.
poziomka twardawa Fragaria viridis Weston
poziomka wysoka Fragaria moschata Duchesne ex Weston

Morfologia

Pokrój: Byliny osiągające do 20 cm wysokości. Tworzą rozłogi, nazywane wąsami, z których wyrastają nowe rośliny^[5].
Liście: Trójlistkowe osadzone na długich ogonkach, które tworzą przyziemną rozetkę. Listki na brzegu piłkowane^[5].
Kwiaty: Działek kielicha jest 5, przy czym wsparte są dodatkowo podobnymi do nich 5 listkami kieliszka. Płatki białe, rzadziej różowo nabiegłe, równej długości, zaokrąglone na szczycie. Pręciki są liczne. Zalążnia górna z licznymi owocolistkami zakończonymi krótkimi i szybko odpadającymi szyjkami^[5].
Owoce: Owoc zbiorowy, składający się z silnie rozrośniętego, mięsistego dna kwiatowego, na którym osadzone są liczne orzeszki^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów podplemienia Fragariinae, do którego należą m.in. przywrotnik (Alchemilla) i sybaldia (Sibbaldia). Grupa ta jest siostrzana dla rodzaju pięciornik (Potentilla), wraz z którym tworzy plemię Potentilleae z podrodziny Rosoideae w obrębie różowatych (Rosaceae). Rodzina ta z kolei jest kladem bazalnym w obrębie rzędu różowców (Rosales)^[2].

Pozycja na drzewie filogenetycznym plemienia^[7]

Potentilleae

Potentillinae

	Potentilla – pięciornik

	Argentina

Fragariinae

Fragaria – poziomka

	Potaninia

	Dasiphora

Chamaecallis

	Drymocallis

	Chamaerhodos

	Sibbaldia – sybaldia

	Sibbaldianthe

	Alchemilla – przywrotnik

	Comarum – siedmiopalecznik

Wykaz gatunków^[4]^[8]

Fragaria × ananassa (Duchesne ex Weston) Duchesne ex Rozier – truskawka
Fragaria × bifera Duchesne
Fragaria × bringhurstii Staudt
Fragaria bucharica Losinsk.
Fragaria cascadensis K.E.Hummer
Fragaria chiloensis (L.) Mill. – poziomka chilijska
Fragaria chinensis Losinsk.
Fragaria corymbosa Losinsk.
Fragaria daltoniana J.Gay
Fragaria gracilis Losinsk.
Fragaria hayatae Makino
Fragaria iinumae Makino
Fragaria × intermedia (Bach) Beck
Fragaria iturupensis Staudt
Fragaria mandshurica Staudt
Fragaria moschata Duchesne ex Weston – poziomka wysoka
Fragaria moupiensis (Franch.) Cardot
Fragaria nilgerrensis Schltdl. ex J.Gay – poziomka nilgerryjska
Fragaria nipponica Makino
Fragaria nubicola (Lindl. ex Hook.f.) Lacaita
Fragaria orientalis Losinsk.
Fragaria pentaphylla Losinsk.
Fragaria tibetica Staudt & Dickoré
Fragaria vesca L. – poziomka pospolita
Fragaria virginiana Mill. – poziomka wirginijska
Fragaria viridis Weston – poziomka twardawa

Zastosowanie

Owoce zbiorowe wielu gatunków poziomek są bardzo słodkie i aromatyczne, są jadalne na surowo i wykorzystywane na przetwory.
Poziomki zawierają sole mineralne, garbniki, flawonoidy, witaminę C i, w małej ilości, olejek lotny. Ich liście i owoce stosuje się pomocniczo w miażdżycy naczyń, nadciśnieniu, kamicy nerkowej i niektórych drobnych chorobach skóry.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
↑ Fragaria. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-03].
↑ ^a ^b Fragaria L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 139. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 84, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ TorstenT. Eriksson TorstenT., Nannie L.N.L. Persson Nannie L.N.L., Jenny E.E.J.E.E. Smedmark Jenny E.E.J.E.E., What is Potentilla? A phylogeny-based taxonomy for Potentillinae (Rosaceae), „Taxon”, 71 (3), 2022, s. 493-505, DOI: 10.1002/tax.12679 .
↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).

[3] Fragaria. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-03].

[powo-4] Fragaria L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-05].

[philips-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 139. ISBN 0-333-74890-5.

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 84, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[torsten-7] TorstenT. Eriksson TorstenT., Nannie L.N.L. Persson Nannie L.N.L., Jenny E.E.J.E.E. Smedmark Jenny E.E.J.E.E., What is Potentilla? A phylogeny-based taxonomy for Potentillinae (Rosaceae), „Taxon”, 71 (3), 2022, s. 493-505, DOI: 10.1002/tax.12679 .

[8] Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]