Powój polny
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
powój polny |
Nazwa systematyczna | |
Convolvulus arvensis L. 1753 Sp.Pl.2, 1753[3] |
Powój polny (Convolvulus arvensis L.) – gatunek byliny należący do rodziny powojowatych.
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Występuje na półkuli północnej, głównie w strefie klimatu umiarkowanego, ale czasami także ciepłego. Jest pospolity w prawie całej Europie, występuje w Afryce Północnej, na obszarach Azji o klimacie umiarkowanym, a częściowo również ciepłym (Nepal, Pakistan). Rozprzestrzenia się gdzieniegdzie także poza tymi obszarami występowania[4]. W Polsce jest pospolity na niżu i pogórzu[5]. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Wytwarza długie, cienkie i elastyczne pędy. Jest rośliną płożącą się po ziemi, jeśli jednak napotka na jakieś podpory zaczyna się po nich wspinać. Naziemna część owija się wokół innych roślin czy przedmiotów zawsze w lewo[7].
- Korzenie
- Tworzy silnie rozwinięty system korzeniowy. Korzenie główne wrastają w głąb ziemi na 2–4 m. Odrastające od nich poziomo, na dużej głębokości korzenie boczne w odległości 1–2 m od korzenia głównego ponownie pionowo wrastają w ziemię. Na korzeniach bocznych jesienią wyrastają pączki przybyszowe, a z nich roślina tworzy nowe odrosty[8].
- Łodyga
- Pełzająca lub wijąca się, długości 20-100 (wyjątkowo 200) cm[5]. Pod ziemią roślina posiada nitkowate i rozgałęzione kłącze o długości do 2 m[8].
- Liście
- Pojedyncze, na długich ogonkach, jajowate o strzałkowatej lub oszczepowatej nasadzie. Ulistnienie skrętoległe[8].
- Kwiaty
- Wyrastają na długich szypułkach z kątów liści. Mają lejkowatą koronę, w białoróżowe smugi, albo są całkiem białe lub całkiem różowe. Kielich o suchobłoniastym, brunatnym brzegu. W pewnej odległości od kwiatu występują dwa małe podkwiatki[8][9].
- Owoc
- Jajowata, zaostrzona dwukomorowa torebka zawierająca maksymalnie do 4 ciemnobrunatnych, kropkowanych nasion[8].
- Gatunki podobne
Kielisznik zaroślowy (Calystegia sepium)
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Rozwój
- Hemikryptofit, czasami geofit. Kwitnie od maja do września[5]. Kwiaty otwierają się tylko przy słońcu i przekwitają po jednym dniu. Podczas kwitnienia wydzielają zapach migdałów. Zapylane są przez motyle, słupek i pręciki dojrzewają równocześnie. Roślina miododajna. Rozmnaża się przez nasiona oraz przez kłącze[9]. Jedna roślina wytwarza około 500 nasion[10]. Nasiona dojrzewają w glebie, kiełkują jednak dość słabo. Bez szkody znoszą przebywanie w układzie pokarmowym ptaków, które mogą je w ten sposób przenosić na duże odległości. Zachowują zdolność kiełkowania nawet przez 20 lat. Jednak w uprawach rolnych roślina rozmnaża się głównie wegetatywnie[7].
- Siedlisko
- Rośnie na polach, przydrożach, terenach ruderalnych, nasypach. Występuje zarówno na glebach gliniastych, jak i na piaskach[8]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy Agropyretea, Ass. Convolvulo-Agropyretum[11].
- Roślina trująca
- Ziele i korzeń zawierają flawonoidy, kwas kawowy, żywice, garbniki i związki kumarynowe. Najsilniej trujące są nasiona[12].
- Korelacje międzygatunkowe
- Pasożytują na nim niektóre gatunki grzybów: Erysiphe convolvuli wywołujący mączniaka prawdziwego, Thecaphora seminis-convolvuli, Septoria convolvuli, Stagonospora calystegiae, Ramularia convolvuli, Fusicladium convolvularum, Thecaphora seminis-convolvuli. Żerują na nim wciornastki i niektóre gatunki chrząszczy[13].
-
Pęd
-
Pąk i kwiat
-
Kwiaty
-
Owoce i nasiona
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]W uprawach rolnych jest uporczywym chwastem. Dla uprawianych roślin stanowi duże zagrożenie. Może całkowicie zagłuszyć rośliny, a obciążając łodygi zbóż powoduje ich wyleganie[7][9]. Nie zuboża natomiast gleby w składniki pokarmowe, gdyż pozyskuje je z głębszych warstw gleby[8]. Występuje głównie w uprawach kukurydzy, zbóż, a sporadycznie także buraków[10].
Jest trudny do wytępienia. Nawet z bardzo małego fragmentu kłącza może wyrosnąć nowa roślina[9]. W uprawach rozmnaża się głównie przez kawałki kłącza, które są rozprzestrzeniane podczas mechanicznej uprawy gleby. Orka i inne zabiegi uprawowe tylko pobudzają go do tworzenia nowych rozłogów i wzrostu, nie niszczą go, gdyż rozłogi korzeniowe znajdują się głęboko, poza zasięgiem pługa. Mimo regularnego niszczenia odrostów roślina utrzymuje się przy życiu przez dwa lata, nim wyczerpie zgromadzone w korzeniach substancje zapasowe. W tym czasie może wytworzyć dziesiątki nowych odrostów. Jest trudny również do zwalczenia chemicznego, jest bowiem dość odporny na zawarte w herbicydach środki chemiczne. Najskuteczniejsze do chemicznego zwalczania są środki zawierające dikamb, fluroksypyr, florasulam lub tritosulfuron[7].
Filatelistyka
[edytuj | edytuj kod]Poczta Polska wyemitowała 5 września 1967 r. znaczek pocztowy przedstawiający powój polny o nominale 60 gr, w serii Kwiaty polne. Autorem projektu znaczka był Tadeusz Michaluk. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r. Powój polny pojawił się też na pierwszym znaczku tej serii o nominale 20 gr, w bukiecie kwiatów polnych[14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-09-22] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2015-08-23].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-08-23].
- ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski Niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 373. ISBN 83-01-12218-8.
- ↑ Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
- ↑ a b c d Powój polny – opis, szkodliwość i skuteczne zwalczanie. [dostęp 2015-08-13].
- ↑ a b c d e f g František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
- ↑ a b c d Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑ a b Horst Klaaßen, Joachim Freitag: Profesjonalny atlas chwastów. Limbergerhof, 2004.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: PWRiL, 1982. ISBN 83-200-2415-3.
- ↑ Malcolm Storey: Convolvulus arvensis L. (Field Bindweed). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-28].
- ↑ Marek Jedziniak: Kwiaty polne. www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-31]. (pol.).
- BioLib: 40637
- EoL: 582958
- EUNIS: 168911
- Flora of China: 200018801
- Flora of North America: 200018801
- FloraWeb: 1632
- GBIF: 2928390
- identyfikator iNaturalist: 53021
- IPNI: 265849-1
- ITIS: 30705
- NCBI: 4123
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): tro-8500005
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:265849-1
- Tela Botanica: 18744
- identyfikator Tropicos: 8500005
- USDA PLANTS: COAR4
- CoL: 5ZXFY