Portal:Wyspy Owcze/Brudnopis

Wyspy Owcze

Wyspy Owcze to powierzchniowo najmniejszy, zamieszkały kraj skandynawski. Mieszka tam ok. 48 228 osób, w większości narodowości farerskiej, a kraj zajmuje 1 399 km². Pierwszymi osadnikami na Wyspach byli eremici celtyccy, którzy przybyli tam w VII wieku, jednak dopiero w VIII przybyła tam znaczniejsza grupa ludzi, normańscy osadnicy. Od tamtej pory, zaczęła rozwijać się oddzielna kultura farerska, będąca pomieszaniem zwyczajów i języków celtyckich oraz skandynawskich, a później duńskich. Løgtingið, jeden z pierwszych, nordyckich parlamentów powstał na Wyspach już w IX wieku, co pokazuje, iż jest to jeden z najstarszych parlamentów świata. Język pisarski wykształcił się tam dopiero w XIX wieku mimo, że odmienność języka mówionego, widoczna była już pięć wieków wcześniej. Do rozwoju farerskiej literatury przyczynili się tacy pisarze jak: Símun av Skarði (1872 - 1942), Rasmus Rasmussen (1871 - 1962), William Heinesen (1990 - 1991) czy Helena Patursson (1864 - 1916). Największym miastem, a zarazem i stolicą Wysp Owczych jest Thorshavn, w którym mieszka ok. 40% mieszkańców tego kraju.

Flaga

Stolica

Tórshavn (duń. Thorshavn, IPA: t ʰ ɶ r s h a u n) - stolica Wysp Owczych i największe miasto na tym archipelagu, położone w jego centralnej części. Administracyjnie należy do gminy Tórshavnar kommuna, w regionie Streymoy. Według danych z 1 stycznia 2008 roku mieszkało tam 12 352 ludzi. Nazwa miasta w języku polskim oznacza Port Thora.

Założenie miejscowości datuje się na X wiek, miało więc być od początku osadą wikińską. Było to miejsce, gdzie wymieniano towary i informacje, a z czasem założono tam najstarszy w Europie parlament Løgting. Początkowo osada miała być miejscem zamieszkałym okresowo, jednak od XIV wieku zaczęło się tam kształtować osadnictwo stałe. W 1909 Tórshavn uzyskało prawa miejskie.

Podział administracyjny

Wyspy Owcze dzielą się obecnie na sześć regionów:

Eysturoy (błękitny),
Norðoyggjar (żółty),
Sandoy (pomarańczowy),
Streymoy (zielony),
Suðuroy (niebieski),
Vágar (fioletowy)

Wydzielonych jest też 30 gmin (far. kommuna), z których największymi są: Tórshavnar kommuna, Sunda kommuna, Klaksvíkar kommuna, Vága kommuna i Runavíkar kommuna.

Liczba jednostek najniższego rzędu stale ulega redukcji, parlament archipelagu dąży bowiem do stworzenia sytuacji, w której każdą z gmin zamieszkiwać będzie przynajmniej dwa tysiące osób. W roku 2005 z 48 gmin stworzono 34, a na początku 2009 zmniejszono ich liczbę o dodatkowe cztery.

Wyspy

Na Wyspach Owczych jest osiemnaście wysp, są to: Streymoy, Eysturoy, Vágar, Suðuroy, Sandoy, Borðoy, Viðoy, Kunoy, Kalsoy, Svínoy, Fugloy, Mykines, Nólsoy, Skúvoy, Hestur, Koltur, Stóra Dímun i Lítla Dímun.
Największe miasta: Tórshavn, Klaksvík, Hoyvík, Argir, Fuglafjørður, Vágur, Vestmanna, Tvøroyri oraz Miðvágur.
Największe jeziora: Sørvágsvatn, Fjallavatn, Sandsvatn, Toftavatn i Eiðisvatn

Historyczna Postać Wysp Owczych

Símun av Skarði urodził się 3 maja 1872 roku w miejscowości Skarð. Do jego największych dzieł należy Hymn Wysp Owczych, Tú alfagra land mítt, natomiast jednym z najznamienitszych osiągnięć było założenie w Thorshavn, Føroya Fólkaháskúli.

Więcej w artykule Símun av Skarði.

Teraźniejsza postać Wysp Owczych

Jóannes Eidesgaard urodził się w miasteczku Tvøroyri, 19 kwietnia 1951 roku. Jest aktualnym premierem Wysp Owczych, z ramienia Farerskiej Socjalnej Partii Demokratycznej. Zasiadł na tym stanowisku 3 lutego 2004, a początek jego kariery politycznej datuje się na rok 1990.

Więcej w artykule Jóannes Eidesgaard.

Sport

Sport jest bardzo ważny dla mieszkańców Wysp Owczych. Szczególnym powodzeniem cieszy się tam piłka nożna i wioślarstwo. Boiska do meczów pierwszej z tych dyscyplin powstają w bardzo wielu miejscach na archipelagu, nawet w miejscowościach posiadających mniej niż dwustu mieszkańców. Są to zwykle boiska pełnowymiarowe, przynajmniej częściowo dostosowane do wymogów UEFA. Druga z tych dyscyplin jest sportem narodowym. Zawody wioślarskie odbywają się w niemal każde święto narodowe, stanowiąc jego integralną część. Pewną popularnością cieszą się także inne dyscypliny sportowe, szczególnie piłka ręczna.

Piłka nożna:

Pierwsze kluby piłkarskie na Wyspach Owczych powstawały na przełomie XIX i XX wieku. Najwcześniej założony został TB Tvøroyri, w 1892 roku, niewiele zaś po nim KÍ Klaksvík (1904) oraz HB Tórshavn (1904), kolejne zaś w następnych latach. Drużyny tych klubów rywalizowały między sobą w nieoficjalnych rozgrywkach, czasami także wchodząc w skład niższych lig duńskich. Dopiero w roku 1942 zorganizowano pierwsze rozgrywki Meistaradeildin, prekursora dzisiejszej pierwszej ligi. Następnie turnieje organizowano już regularnie, co roku, z jedną tylko przerwą w 1944 roku, kiedy archipelag był okupowany przez aliantów. W roku 1975 roku rozgrywkami zarządza Związek Piłkarski Wysp Owczych, przez co została zmieniona ich nazwa na 1.Deild. Następnie zaś, w roku 2005 nazwano ją Formuladeildin, a w 2009, pod wpływem zmiany sponsora jej nazwę zmieniono na Vodafonedeildin.

Aktualności:

Pál Joensen wystąpił (reprezentując Danię) na Igrzyskach Olimpijskich w Londynie. Pływak zajął kolejno 10. i 17. miejsce w konkurencjach na 400 i 1500 metrów stylem dowolnym. Wystąpił także w sztafecie 4x200m. (12 sierpnia 2012 [1]

Mistrzem Wysp Owczych w piłce nożnej został klub B36 Tórshavn. Najlepszym strzelcem Formuladeildin 2011 został Finnur Justinussen (Víkingur Gøta) z dorobkiem 21 bramek. (24 grudnia 2011) [2]

Pál Joensen zajął piąte miejsce w pływaniu stylem dowolnym na 800 metrów i czwarte na 1500 metrów podczas Mistrzostw Świata w Pływaniu w roku 2011. Pływak ustanowił wtedy także rekordy Wysp Owczych oraz wszystkich krajów nordyckich w tych dwóch dyscyplinach.

3 sierpnia piłkarska reprezentacja Wysp Owczych rozegrała ostatnie spotkanie eliminacyjne do Euro 2012. Mecz z Serbią zakończył się rezultatem 1:3. Bramkę honorową dla Farerczyków strzelił Fróði Benjaminsen. (3 sierpnia 2011) [3]

Znani piłkarze: Uni Arge, Andrew av Fløtum, Kaj Leo Johannesen, Rógvi Jacobsen, Óli Johannesen, Julian Johnsson, Todi Jónsson, Jens Martin Knudsen, Bogi Løkin
Trenerzy: Todi Jónsson, Jens Martin Knudsen, Jógvan Martin Olsen

Løgtingið

Løgtingið, czyli farerski parlament, jest razem z, islandzkim Alþingiem i Tynwaldem na Wyspie Man, jednym z najstarszych takich instytucji w Europie. Powstał ok. IX wieku, ale pierwszy raz, jego działalność odnotowano dopiero sto lat później. Instancja ta ma swym ręku całą politykę wewnętrzną kraju, a także jego budżet, musi jednakże oddać sprawy zagraniczne, obronne, walutowe i konstytucyjne parlamentowi duńskiemu. W Løgtingiðu zasiadają 32 osoby.

Więcej w artykule Løgtingið, już wkrótce.

Kolory i symbole narodowe

Najważniejszymi kolorami, dla mieszkańców Wysp Owczych są: niebieski i czerwony, występujące licznie w strojach ludowych. Flaga tego kraju wzorowana jest na flagach Norwegii i Islandii. Występuje w niej poza narodowymi kolorami Wysp, także biel, mająca symbolizować pianę morską i czyste niebo.

Herb w stanie jakim możemy go dziś oglądać, wprowadzony został dopiero w 2004 roku, jest na nim baran, będący oczywistym odniesieniem do nazwy kraju oraz niebieski, narodowy kolor.

Hymn wymyślony został w 1906 roku przez farerskiego pisarza Símuna av Skarðiego, a muzykę napisał skrzypek Peter Alberg. W hymnie słychać wiele odniesień do tradycji farerskiej oraz chrześcijańskiej.

Więcej w artykułach: Hymn Wysp Owczych, Herb Wysp Owczych, Flaga Wysp Owczych.