Poronin
49°20′15″N 20°00′20″E/49,337500 20,005556
| wieś | |
 Poronin widziany z Galicowej Grapy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
740 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
4466[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
34-520[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KTT |
| SIMC |
0468810 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tatrzańskiego  | |
Położenie na mapie gminy Poronin  | |
| 49°20′15″N 20°00′20″E/49,337500 20,005556[1]
| |
| Strona internetowa | |
Poronin – wieś podhalańska w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim, w gminie Poronin, położona 7 km od Zakopanego. Przez miejscowość przechodzi łącząca Kraków z Zakopanem droga krajowa nr 47, będąca częścią zakopianki.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Poronin, liczy około 3500 mieszkańców.
Integralnymi częściami miejscowości są Jesionkówka – część miejscowości, Kośne Hamry – część miejscowości, Majerczykówka – przysiółek, Stasikówka – przysiółek (odrębne sołectwo).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze wzmianki o Poroninie pochodzą z roku 1624, ale nazwa Poronin, choć w odniesieniu do rzeki, pojawia się już w 1254. Przypuszcza się, iż teren dzisiejszego centrum gminy był we wczesnym średniowieczu wielką polaną wypasową, przysiółkiem Białego Dunajca, o nazwie Bańkówki albo Wańkówki. Około 1620 Poronin stał się odrębną wsią. W 1806 wybudowano tu kaplicę, a w 1833 utworzono samodzielną parafię z kościołem. Około 1813 roku powstał w Poroninie zakład przerabiający surówkę – Kuźnia Poroniańska. Wyrabiano tu doskonałe kosy i lemiesze. Stąd pochodzi nazwa części wsi – Kośne Hamry.
Już w początkach XIX w. Poronin był letniskiem, znanym bardziej niż Zakopane. Bywali tu wielcy Polacy, jak: Jan Matejko, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leon Wyczółkowski, Jan Kasprowicz, Władysław Orkan, Leopold Staff. W latach 1913–1914 w zajeździe Pawła Guta Mostowego bywał mieszkający w pobliskim Białym Dunajcu Włodzimierz Lenin. W 1947 w budynku domu Gutów-Mostowych utworzono Muzeum Lenina a na przyległym placu postawiono jego pomnik. W 1970 organizacja Ruch planowała podpalenie muzeum jako protest przeciwko obchodom 100-lecia urodzin Lenina. Muzeum zlikwidowano w 1990, a pomnik obalono. Obecnie w tym budynku mieści się Gminny Ośrodek Kultury. We wrześniu 2014 roku miejscowy rzeźbiarz Sławomir Cudzich-Bularz wykonał drewnianą kopię pomnika[4]. Ponad pół roku później rzeźba została zdewastowana[5].
Przez wiele lat Poronin był stolicą gminy. W 1977 wraz z sąsiednimi wsiami włączono go do gminy Tatrzańskiej. Jednakże z dniem 30 grudnia 1994 ponownie utworzono gminę Poronin[6].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7].
- Dom drewniany (dawne Muzeum Lenina);
- willa „Stryjnia Podhalańska” z otoczeniem, drzewostanem i ogrodzeniem, ul. Piłsudskiego 28.
Turystyka i sport
[edytuj | edytuj kod]Tereny wokół Poronina są wykorzystywane jako tereny do uprawiania turystyki i narciarstwa. W sezonie zimowym dla turystów udostępniony jest wyciąg narciarski. W Poroninie znajduje się skocznia narciarska Galicowa Grapa, oraz wyciąg narciarski.
Przy siedzibie ochotniczej straży pożarnej jest boisko i działa drużyna piłki nożnej.
Osoby związane z miejscowością
[edytuj | edytuj kod]- Michał Głowacki (1804–1846) – duchowny katolicki
- Jan Kasprowicz (1860–1926) – poeta
- Franciszek Orawiec (1896–1940) – major piechoty Wojska Polskiego
- Aniela Gut-Stapińska (1898–1954) – działaczka kulturalna, poetka, nowelistka i folklorystka podhalańska
- Józef Gąsienica Tomków (ok. 1888–1942) – przewodnik tatrzański, ratownik górski
- Włodzimierz Lenin (1870–1924) – rosyjski rewolucjonista
- Józef Galica (1924–1985) – rzeźbiarz, profesor krakowskiej ASP
- Bronisława Orawiec-Löffler (1929–2010) – lekarz stomatolog, działaczka społeczna
- Stanisław Gał (ur. 1943) – działacz kultury, fotograf
- Jagna Marczułajtis-Walczak (ur. 1978) – snowboardzistka, posłanka
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 108834
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 970 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Łukasz Bobek, Do Poronina powrócił Włodzimierz Lenin! [online], Gazeta Krakowska, 15 września 2014 [dostęp 2019-09-10] (pol.).
- ↑ Tomasz Mateusiak, Poronin. Drewnianemu Leninowi ścięto piłą głowę. Ma już nową [ZDJĘCIE] [online], Gazeta Krakowska, 27 kwietnia 2015 [dostęp 2019-09-10] (pol.).
- ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Poronin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 824.
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
