Popielak pylasty

Popielak pylasty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	tarczownicowate
Rodzaj	popielak
Gatunek	popielak pylasty
	Nazwa systematyczna
	Imshaugia aleurites (Ach.) S.L.F. Mey.; Mycologia 77(2): 338 (1985)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Popielak pylasty, płaskotka pylasta (Imshaugia aleurites (Ach.) S.L.F. Mey.) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Imshaugia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy gatunek ten opisany został w 1799 r. przez E. Achariusa jako Lichen aleurites. Do rodzaju Imshaugia przeniósł go w 1805 r. S. L. F. Meyer i nazwa nadana przez tegoż autora jest według Index Fungorum prawidłowa. Niektóre synonimy nazwy naukowej:

Cetraria aleurites (Ach.) Th. Fr. 1871
Imbricaria aleurites (Ach.) DC. 1805
Lichen aleurites Ach. 1799
Lichen pallescens Neck. 1768
Lobaria pallescens Hoffm. 1796
Parmelia aleurites (Ach.) Ach. 1875
Parmeliopsis aleurites (Ach.) Nyl. 1863
Parmeliopsis pallescens (Hoffm.) Hillmann 1930^[3].

Nazwy polskie według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Charakterystyka

Plecha listkowata, nieregularna lub tworząca rozetki o średnicy do 5(8) cm. Jest to plecha heteromeryczna z glonami protokokkoidalnymi z rodzaju Trebouxia, posiadająca zarówno korę górną, jak i dolną. Do podłoża przylega ściśle. Górna powierzchnia ma barwę od jasnoszarej do ciemnoszarej i jest głęboko wcinana. Jej odcinki o długości 0,5–1 cm i szerokości 0,5–3 mm stykają się brzegami lub nieco zachodzą na siebie. Są karbowane lub wcinane i mają zaokrąglone końce. Dolna powierzchnia ma barwę od białawej do jasnobrunatnej, jest gładka lub pomarszczona i są na niej nieliczne, jasne chwytniki^[4]. Reakcje barwne: plecha K żółty, górna kora i rdzeń K głęboki żółty, C-, P głęboki żółty, pomarańczowy lub czerwonawy^[5].

Charakterystyczną cechą jest występowanie na górnej powierzchni bardzo licznych izydiów. Mają wysokość do 2 mm, są cylindryczne, proste lub rozgałęzione i mają barwę szarą, żółtobrązową lub brązowoczarną. Często zlewają się z sobą tworząc ziarnistą sorediowo-izydiową masę^[5]. Często posiadają urwistki. Natomiast apotecja lekanorowe występują bardzo rzadko. Mają średnicę do 4(6) mm, czerwonobrunatne tarczki i na ich brzeżku plechowym często występują izydia lub urwistki. W jednym worku powstaje po 8 jednokomórkowych, bezbarwnych askospor o elipsoidalnym kształcie i rozmiarach 5-9 × 3,5 μm^[4].

Metabolity wtórne. Górna kora zawiera atranorin i chloroatranorin, rdzeń kwas tamnoliowyi dekarboksytamnoliowy^[5].

Występowanie i siedlisko

Na półkuli północnej rozprzestrzeniony jest szeroko, na południowej podano jego stanowiska tylko w Republice Południowej Afryki, Australii i wyspie Wong^[6]. W Polsce występuje na całym obszarze^[4]. Był gatunkiem ściśle chronionym^[7], od 17 października 2014 podlega ochronie częściowej^[8].

Główne siedlisko jego występowania to kora drzew, zarówno liściastych, jak i iglastych, oraz drewno, wyjątkowo tylko występuje na skałach^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
↑ ^a ^b WiesławW. Fałtynowicz WiesławW., Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, ISBN 83-89648-06-7 .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d HannaH. Wójciak HannaH., Porosty, mszaki, paprotniki, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-552-4 .
↑ ^a ^b ^c Consortium of North American Lichen Herbaria [online] [dostęp 2014-06-02] .
↑ Występowanie Imshaugia aleurites na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-04-18] .
↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765).
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).

[fal-2] WiesławW. Fałtynowicz WiesławW., Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, ISBN 83-89648-06-7 .

[sf-3] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).

[woj-4] HannaH. Wójciak HannaH., Porosty, mszaki, paprotniki, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-552-4 .

[cnalh-5] Consortium of North American Lichen Herbaria [online] [dostęp 2014-06-02] .

[disc-6] Występowanie Imshaugia aleurites na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-04-18] .

[zal-7] Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765).

[rozp-8] Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]