Żagiew guzowata

Żagiew guzowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	żagwiowate
Rodzaj	Polyporus
Gatunek	Żagiew guzowata
	Nazwa systematyczna
	Polyporus tuberaster (Jacq. ex Pers.) Fr.; Observ. mycol. (Havniae) 1: 121 (1815)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żagiew guzowata, żagiew Forquignona, żagiew wieńcowa^[1] (Polyporus tuberaster (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Jest gatunkiem typowym rodzaju Polyporus (żagiew)^[2].

O grzybie tym pisze Paolo Boccone w Museo di fisica z 1697 jako Tuberaster fungos ferens, podaje także nazwę pospolitą Pietra Fungifera, czyli „kamień grzybonośny”. Obie te nazwy odnoszą się do charakterystycznej sklerocji.

Jako pierwszą poprawną diagnozę tego gatunku (jako Boletus tuberaster) przyjmuje się opis Christiaana Persoona zawarty w drugim tomie Synopsis Methodica Fungorum z 1801:

Kodeks Index Fungorum i inne źródła podają, że do rodzaju Polyporus został przeniesiony po raz pierwszy przez Eliasa Friesa w pierwszym tomie Observationes mycologicae z 1815, jednak w pracy tej brak diagnozy takiej kombinacji.

Pracą zatwierdzającą nazwę tego taksonu jest pierwszy tom Systema Mycologicum Eliasa Friesa z 1821 r., jest to prawdopodobnie pierwsze zastosowanie kombinacji Polyporus tuberaster:

Synonimy naukowe^[3]:

Boletus tuberaster Jacq. 1796
Boletus tuberaster Jacq. ex Pers. 1801
Cerioporus forquignonii (Quél.) Quél. 1886
Favolus boucheanus Klotzsch 1833
Leucoporus forquignonii (Quél.) Pat. 1900
Leucoporus lentus (Berk.) Pat. 1900
Melanopus coronatus (Rostk.) Bourdot & Galzin 1925
Melanopus forquignonii (Quél.) Bourdot & Galzin 1925
Melanopus lentus (Berk.) Bourdot & Galzin 1925
Melanopus squamosus var. coronatus (Rostk.) Bourdot & Galzin 1925
Melanopus squamosus var. forquignonii (Quél.) Bourdot & Galzin 1925
Melanopus squamosus var. lentus (Berk.) Bourdot & Galzin 1925
Mycelithe fungifera Gasp. 1842
Polyporellus squamosus f. forquignonii (Quél.) Pilát 1936
Polyporellus squamosus f. lentus (Berk.) Pilát 1936
Polyporellus tuberaster (Jacq. ex Pers.) Pilát 1936
Polyporus boucheanus (Klotzsch) Berk. 1874
Polyporus coronatus Rostk. 1848
Polyporus floccipes Rostk. 1848
Polyporus forquignonii Quél. 1884
Polyporus lentus Berk. 1860
Polyporus squamosus var. boucheanus (Klotzsch) Cleland & Cheel 1917

Nazwa łacińska pochodzi od łacińskiego słowa tuber oznaczającego bulwę, guza, także truflę i nawiązuje do charakterystycznej cechy tego gatunku – wytwarzanie zagłębionej w substracie, gąbczastej skleroty^[1]. Nazwy polskie podał Stanisław Domański ze współautorami w 1967 r.^[1] W atlasach grzybów gatunek ten często opisywany jest natomiast pod nazwą żagiew bulwiasta^[4]^[5]. Żadna z tych nazw nie ma jednak statusu nazwy oficjalnej.

Hymenofor
P. Boccone: Museo di fisica, tab. 300. (1697)
Nova plantarum genera, tab. 71. (1729)
G. Battarra: Fungorum agri Ariminensis historia, tab. 26. (1755)
N. von Jacquin: Collectaneorum supplementum, tab. 8. (1797)
N. von Jacquin: Collectaneorum supplementum, tab. 9. (1797)

Morfologia

Kapelusz

Średnica 2–12 cm, kształt najczęściej lejkowaty, czasami rozpostarty. Skórka sucha filcowata, jasnobrązowa, pokryta ciemniejszymi (ochrowobrązowymi lub czerwonobrązowymi) łuskami^[6]

Hymenofor

Rurkowy. Rurki białe i zbiegające na trzon. Pory duże (średnica 1–2 mm), kanciaste, u młodych okazów białe, u starszych żółtawe^[6].

Trzon

Wysokość 3–8 cm, grubość 0,5–1,5 cm, walcowaty, prosty lub krzywy, przeważnie osadzony na środku kapelusza. Powierzchnia biaława lub bladoochrowa, nieco owłosiona^[6].

Miąższ

U młodych owocników elastyczny, u starszych łykowaty, koloru białawego, bez zapachu^[6].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki eliptyczne, gładkie, o rozmiarach 9,5–14,5 × 3,5–5,8 μm^[6].

Występowanie i siedlisko

Występowanie tego gatunku potwierdzono w Europie (w Austrii, Belgii, Bułgarii, Danii, Francji, Hiszpanii, Irlandii, Liechtensteinie, Luksemburgu, Niemczech, Norwegii, Polsce, Słowacji, Słowenii, Szwecji i Wielkiej Brytanii), w północno-zachodniej Afryce (w Maroku), w Ameryce Północnej (w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie) oraz w Australii i w Japonii^[7]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[8]. Znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Holandii, Estonii, Szwecji, Niemczech^[1].

Rozwija się na drewnie drzew liściastych, głównie z rodzaju wiąz i buk. Występuje w lasach, na cmentarzach, w ogrodach i parkach. Owocniki pojawiają się od sierpnia do października^[1]. Najczęściej rozwijają się w zagrzebanym lub leżącym na ziemi drewnie i wyrastają ponad ziemią, zawsze jednak sklerota znajduje się w ziemi i przerasta leżące nad ziemią drewno^[4].

Znaczenie

Saprotrof^[1]. Owocniki żagwi guzowatej są jadalne. Dawniej były w południowej Europie uprawiane poprzez nawadnianie znalezionych sklerocji. W przeszłości przypisywano im także właściwości lecznicze, w tym przeciwgruźlicze.

Gatunki podobne

Podobne owocniki wytwarza żagwiak łuskowaty (Cerioporus squamosus), nie posiada jednak skleroty. Podobny hymenofor ma znacznie bardziej pospolita żagiew zimowa (Lentinus brumalis), która także nie wytwarza skleroty^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Grzybland. Zagiew bulwiasta. [dostęp 2013-04-23].
↑ GBIF [online], data.gbif.org [dostęp 2018-01-11] (ang.).
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

Bibliografia

P.S.P.S. Boccone P.S.P.S., Museo di fisica, 1674, s. 293 .
C.H.C.H. Persoon C.H.C.H., Synopsis Methodica Fungorum, tom II, 1804, s. 514 .
E.M.E.M. Fries E.M.E.M., Observationes mycologicae, tom I, 1815, s. 121 .
P.A.P.A. Saccardo P.A.P.A., Sylloge fungorum, tom VI, 1888, s. 56 .
G.A.G.A. Battarra G.A.G.A., Fungorum agri Ariminensis historia, 1755, s. 59–62 .
J.H.J.H. Léveillé J.H.J.H., J.J. Paulet J.J., Iconographie des champignons, 1855, s. 91 .

[checklist-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[if-2] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).

[sf-3] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).

[Wojewoda-4] Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[griz-5] Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.

[grzybland-6] Grzybland. Zagiew bulwiasta. [dostęp 2013-04-23].

[7] GBIF [online], data.gbif.org [dostęp 2018-01-11] (ang.).

[8] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]