Twardziak włosistobrzegi
.JPG) Górna strona kapelusza owocnika rosnącego na brzozie | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
twardziak włosistobrzegi |
| Nazwa systematyczna | |
| Lentinus arcularius (Batsch) Zmitr. International Journal of Medicinal Mushrooms (Redding) 12(1): 88 (2010) | |
.jpg)
Twardziak włosistobrzegi, żagiew włosistobrzega (Lentinus arcularius (Batsch) Zmitr.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lentinus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1783 r. August Johann Batsch nadając mu nazwę Boletus arcularius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2010 r. Iwan Zmitrowicz, przenosząc go do rodzaju Lentinus[1].
Synonimów ma około 50. Niektóre z nich:
- Favolus arcularius (Batsch) Fr. 1913
- Heteroporus arcularius (Batsch) Lázaro Ibiza 1916
- Polyporellus agariceus (Berk.) Pilát 1936
- Polyporus arcularius (Batsch) Fr. 1821
- Polyporus ciliatus Fr. 1815[2].
F. Kwieciński w 1896 r. podał polską nazwę żagiew włosistobrzega[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Lentinus stała się niespójna z nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała nazwę twardziak włosistobrzegi[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 1–4, wyjątkowo do 8 cm, grubość 1–4 mm, kształt okrągły, wypukły i nieco lejkowaty. Brzeg ostry, podwinięty i pokryty szczecinkami. Powierzchnia szorstka i gęsto pokryta łuseczkami. Ma kolor od jasnobrązowego przez ochrowobrązowy do żółtobrązowego. Podczas wysychania powierzchnia ulega koncentrycznemu pomarszczeniu[5]. Charakterystyczną cechą jest wystawanie włosków wyraźnie poza brzeg kapelusza[6].
Rurkowaty. Rurki nieco zbiegające, o długości do 3 mm. Pory białe lub kremowe, wielokątne i wydłużone, o długości 1–2 mm i szerokości 0,5–1 mm. Przy brzegu kapelusza pory małe[5]. Pory są duże i wyraźnie uszeregowane w promieniste rzędy[7].
Wysokość 3–6 cm, grubość 2-4, wyjątkowo do 7 mm. Jest centryczny lub niemal centryczny, walcowaty, pełny u podstawy nieco grubszy. Powierzchnia o barwie jasnobrązowej, pokryta drobnymi łuseczkami i filcowata[5].
Suchy, twardy i łamliwy, w kapeluszu ma grubość 1–2 mm. Smak łagodny, zapach niewyraźny[5].
Biały. Zarodniki cylindryczne, gładkie, o rozmiarach 7–11 × 2–3 μm[8].
- Gatunki podobne
- twardziak zimowy (Lentinus brumalis) ma również duże i podobne pory, ale jest ciemniejsza i nie ma orzęsionego brzegu kapelusza[6].
- żagiew wielkopora (Neofavolus alveolaris) ma też duże pory, ale występuje głównie na jesionie,
- twardziak orzęsiony (Lentinus substrictus) ma kapelusz włochaty lub filcowaty, pory drobne[6].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Gatunek szeroko rozprzestrzeniony w Ameryce Północnej, szczególnie w jej zachodniej części[8]. W Europie Środkowej występuje w rozproszeniu i tylko w jej południowej i południowo-wschodniej części[6]. W Polsce jest niezbyt częsty[5].
Rośnie na martwych, opadłych gałęziach drzew liściastych, szczególnie na olszy czarnej, brzozie brodawkowatej, buku, dębie. Owocniki pojawiają się od lutego do listopada[3].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Saprotrof[3]. W Europie uważany jest za grzyb niejadalny, w innych krajach świata jest jednak jadalny; znajduje się na liście grzybów jadalnych w Hongkongu, Nepalu, Papui-Nowej Gwinei i Peru[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-07-20].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2021-07-20].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19].
- ↑ a b c d e Domański S., Orłoś H., Skirgiełło A., Flora Polska. Grzyby (Mycota). Tom III. Żagwiowate II (Polyporaceae pileatae), Szczeciniakowate II (Mucronoporaceae pileatae). Lakownicowate (Ganodermataceae). Bondarcewowate (Bondarzewiaceae). Boletkowate (Boletopsidaceae). Ozorkowate (Fistulinaceae). PWN, 1967.
- ↑ a b c d Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b Polyporus brumalis [online], MushroomExpert [dostęp 2012-11-14].
- ↑ Eric Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004 (Non-wood Forest Products 17), ISBN 92-5-105157-7.