Podhorce (rejon brodzki)

Podhorce
	; Zamek w Podhorcach z otaczającymi fortyfikacjami
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Rejon	brodzki
Populacja (2001); • liczba ludności	; 1076
Nr kierunkowy	3266
Kod pocztowy	80660
	Położenie na mapie obwodu lwowskiego Podhorce
	Położenie na mapie Ukrainy Podhorce
	49°56′N 24°59′E/49,933333 24,983333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Pałac, kościół

Podhorce (ukr. Підгірці) – wieś w rejonie brodzkim obwodu lwowskiego Ukrainy. W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Podhorce^[2] w powiecie złoczowskim województwa tarnopolskiego.

Położenie

Na podstawie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich to: wieś w powiecie złoczowskim, położona 8 km na południowy wschód od sądu powiatowego w Olesku, 17 km na północny wschód od sądu powiatowego, stacji kolejowej i urzędu poczty i telegrafu w Złoczowie i około 17 km od Brodów^[3].

Nazwa

Nazwa wsi jest trafna, gdyż miejscowość ta znajduje się u podnóża góry skąd rozciąga się rozległa równina doliny Styru. Północna część wsi leży w dorzeczu Dniepru, za pośrednictwem rzeczki Łahodówki, dopływu Styru. Południowa część położona jest w dorzeczu Wisły za pośrednictwem jednego z ramion Bużka Oleskiego, dopływu Bugu. Środkiem wsi przebiega główny europejski dział wodny, który tworzy część Woroniaków. Pasmo to wznosi się w Podhorcach do 403 m.

Historia

Archeolodzy odkryli w Podhorcach groby typu płytowego i kurhanowego pochodzące z X wieku, w których natrafiono na zwłoki złożone w drewnianych korytach lub skrzyniach, zbitych z brusów z zastosowaniem żelaznych gwoździ. Znaleziono też groby pochodzące z wczesnej epoki chrześcijaństwa, w których symbole nowej religii występują na przemian z symbolami pogańskimi. Znaleziono w nich m.in. takie upominki grobowe jak żelazne noże, osełki, krzesiwa, kabłączki skroniowe, pierścionki, wiadra drewniane z okuciami żelaznymi i gliniane naczynia.
W Podhorcach znajduje się jedno z najokazalszych horodyszcz na Podolu, tzw. 'Pleśnisk'. Znajdował się tu gród Rusi Halickiej, wzmiankowany po raz pierwszy w 1188 i doszczętnie zniszczony przez Tatarów w 1240.
Osada Podhorzec wzmiankowana była już przed rokiem 1400; od 1440 Podhorce stanowiły własność Podhoreckich, od 1633 Koniecpolskich, od 1682 – królewicza Jakuba Sobieskiego; po I rozbiorze, od 1772 znajdowała się na terenach należących do Królestwa Galicji i Lodomerii w Cesarstwie Austriackim w Galicji i była własnością Rzewuskich (od 1725 do 1865), a następnie Sanguszków. W roku 1857 Podhorce zamieszkiwali głównie Polacy i Rusini (ogółem 630 osób według spisu ludności z owego roku). Parafia greckokatolicka loco, a rzymskokatolicka w wiosce Prussy. Właścicielem tabularnym wioski był w tym okresie Józef Ubysz. W latach 1919–1939 ponownie w Polsce w powiecie złoczowskim województwa tarnopolskiego; od 1939 do 1991 w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Obecnie znajduje się na terytorium Ukrainy.
W latach 1943–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 20 Polaków^[4].
W swojej rezydencji w Podhorcach Wacław Piotr Rzewuski h. Krzywda (1706–1779) hetman wielki koronny, hetman polny koronny, kasztelan krakowski, wojewoda podolski urządził jedną z najświetniejszych scen prywatnych w Europie. Wystawiał tu autorów klasycznych.

Zabytki

Zamek-pałac w stylu villa castello należący pierwotnie do Stanisława Koniecpolskiego, zbudowany w latach 1637–1641. W zamku mieściła się dawniej kolekcja malarstwa. Zbiegiem okoliczności zbiór w znacznej części ocalał. Jest rozproszony. Obrazy częściowo przechowywane są w Muzeum Ziemi Tarnowskiej w Tarnowie, w Lwowskiej Galerii Sztuki (Lwów i zamek w Olesku). Niektóre obrazy pochodzące z tej galerii znajdują się w innych muzeach lwowskich (Lwowskie Muzeum Historii Religii, Lwowskie Muzeum Historyczne) i polskich (Muzeum Narodowe w Krakowie i w Warszawie), kilka jest własnością prywatną. Najcenniejszy obraz z całej kolekcji, Miłosierny Samarytanin, dzieło Jacoba Jordaensa, ewakuowany wraz z pewną częścią zbiorów podhoreckich we wrześniu 1939 znajduje się obecnie w São Paulo jako własność Fundacji Romana Sanguszki.
Kościół pw. św. Józefa i Podwyższenia Krzyża Świętego z lat 1752^[5]–1766, wybudowany na zamówienie Wacława Rzewuskiego, według planów Romanusa. Architekt spełnił wizję fundatora kościoła, który chciał mieć w Podhorcach kopię słynnej ‘Basilica di Superga’, znajdującej się w Turynie we Włoszech. Kościół był najpierw kościołem zamkowym, a później parafialnym. Jest budowlą z półkolistą kopułą, oświetloną na szczycie latarnią i ozdobioną krzyżem. Portyk wsparty jest na 14 kolumnach korynckich. Attykę zdobią barokowe figury ciosowe ustawione na osiach ośmiu kolumn przednich, przedstawiające świętych patronów rodziny Rzewuskich. W 1926 kościół zdobiły malowidła autorstwa Łukasza Smuglewicza, który umieścił w kopule 8 medalionów z wyobrażeniami patriarchów starego zakonu. Dekoracje drewniane wnętrza kościoła (w tym piękny chór) wykonał w 1765 snycerz Marcin Twardowski. W ołtarzu głównym znajdował się obraz Szymona Czechowicza, przedstawiający św. Józefa i Podwyższenie św. Krzyża.
kolumny korynckie z figurami Matki Boskiej Niepokalanej i św. Józefa z 1754, znajdujące się między kościołem a pałacem.
Austeria – budynek dawnych stajen hetmańskich przekształcony w zajazd. Austerię zdobi dach mansardowy z barokowymi szczytami wspartymi na murowanych słupach.
Cerkiew z klasztorem bazylianów^[6] ufundowana przez Ignacego Miączyńskiego w XVIII wieku, wybudowana na rzucie krzyża łacińskiego z fasadą w stylu barokowym. Kompleks położony jest na południe od kościoła św. Józefa

Ludzie związani z miejscowością

Aleksander Koniecpolski (1620–1659) – polski książę, wojewoda sandomierski, regimentarz koronny, chorąży wielki koronny, magnat kresowy, starosta wielu pogranicznych ziem polskich, urodził się w Podhorcach
Euzebiusz Słowacki – polski teoretyk i historyk literatury, tłumacz, dramatopisarz, ojciec Juliusza Słowackiego, urodzony w Podhorcach

Zobacz też

Zatrudy

Przypisy

↑ Liczby ludności miejscowości obwodu lwowskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 572.
↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VIII. Warszawa: 1880–1902, s. 392.
↑ HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 507, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .
↑ W źródłach znaleźć można również jako datę rozpoczęcia budowy rok 1751.
↑ Borys Woźnicki: Ikonostas w cerkwi Bazylianów w Podhorcach. [W:] Sztuka kresów wschodnich: materiały sesji naukowej. T. II. Kraków, 1996, s. 377–384.

Bibliografia

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VIII, Warszawa, 1880–1902, s. 392.

Linki zewnętrzne

Podhorce 3.) P., wś, pow. złoczowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 392 .
Strona o mieście w j. angielskim
Strona o mieście w j. ukraińskim
zdjęcia zamku i okolicy
Zamek w Podhorcach na filmie z drona, 2018.

[spis-1] Liczby ludności miejscowości obwodu lwowskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).

[2] Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 572.

[3] Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VIII. Warszawa: 1880–1902, s. 392.

[komanski2-4] HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 507, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .

[5] W źródłach znaleźć można również jako datę rozpoczęcia budowy rok 1751.

[6] Borys Woźnicki: Ikonostas w cerkwi Bazylianów w Podhorcach. [W:] Sztuka kresów wschodnich: materiały sesji naukowej. T. II. Kraków, 1996, s. 377–384.

[c-7] zas wojny pozbawione praw miejskich

[b-8] strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939

[a-9] ursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[A]

[B]

[C]