Przejdź do zawartości

Plac Wyzwolenia w Katowicach

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
plac Wyzwolenia
Janów-Nikiszowiec
Ilustracja
Widok ogólny na plac Wyzwolenia od strony południowo-zachodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „plac Wyzwolenia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „plac Wyzwolenia”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „plac Wyzwolenia”
Ziemia50°14′37,6″N 19°04′55,8″E/50,243764 19,082174
Multimedia w Wikimedia Commons

Plac Wyzwolenia w Katowicach – plac położony w katowickiej dzielnicy Janów-Nikiszowiec, powstały około 1907–1908 roku. Jest to centralny plac[1][2] historycznego założenia urbanistycznego osiedla patronackiego Nikiszowiec, popularnie nazywany rynkiem nikiszowieckim. Z placem sąsiaduje skwer Emila i Georga Zillmannów[3].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Plac powstał wraz z budową osiedla Nikiszowiec, rozpoczętą w 1907 roku, zgodnie z założeniem projektantów – Georga i Emila Zillmannów[4]. Jego południowo-wschodnią część miał zamykać budynek kościoła parafialnego[5]. Do 1921 roku nosił nazwę Kirchplatz[6], od 1921 roku – plac Kościelny (od 1926[7] jako plac Marszałka Józefa Piłsudskiego)[8]. W budynku mieszkalnym przy placu znajdował się konsum – restauracja z szynkiem i salą widowiskową[9]. W 1914 roku na centralnym placu rozpoczęto budowę kościoła, jednak prace przerwała I wojna światowa. Ukończono go dopiero w 1927 roku[10].

W latach niemieckiej okupacji Polski (1939–1945) plac nosił nazwę Kirchplatz[11], natomiast od 1945 roku funkcjonuje obecna nazwa[8]. W latach 1952–1962 w budynku przy placu Wyzwolenia funkcjonowała świetlica zakładowa, prowadząca działalność kulturalno-oświatową[12].

W 2010 roku plac zmodernizowano[13][14][15]. Został wyłączony z ruchu kołowego dla samochodów, przejeżdżają natomiast przez niego autobusy ZTM (zlokalizowany jest tu przystanek Nikiszowiec Kościół[16]). Na placu ułożono granitową kostkę[17] w miejsce stuletniej kostki brukowej, znajdującej się wcześniej pod asfaltem[18][19]. W 2011 roku Nikiszowiec został uznany za pomnik historii[20]. Upamiętnia to tablica na fasadzie jednego z budynków przy placu Wyzwolenia.

  • Plac Wyzwolenia w 1912 roku
    Plac Wyzwolenia w 1912 roku
  • Plac Wyzwolenia w trakcie trwającej modernizacji w czerwcu 2010 roku
    Plac Wyzwolenia w trakcie trwającej modernizacji w czerwcu 2010 roku
  • Zakład fotograficzny Niesporek, działający przy placu Wyzwolenia w latach 1919-2014[21]
    Zakład fotograficzny Niesporek, działający przy placu Wyzwolenia w latach 1919-2014[21]

Obiekty zabytkowe

[edytuj | edytuj kod]
Kościół św. Anny przy pl. Wyzwolenia; na pierwszym planie przystanek autobusowy ZTM
Szkoła Podstawowa nr 53 przy pl. Wyzwolenia 18
Fragment bloku II, w którym mieści się agencja pocztowa
Tablica upamiętniająca uznanie Nikiszowca za pomnik historii

Plac sąsiaduje z neobarokowym kościołem pw. św. Anny. Przy placu zlokalizowane są także budynki mieszkalne i usługowe, posiadające charakterystyczne podcienia. Plac to niewielki trójkątny ryneczek osiedla, przy którym ulokowano szereg obiektów użyteczności publicznej[22].

19 sierpnia 1978 roku osiedle robotnicze Nikiszowiec wpisano do rejestru zabytków (nr rej.: A/1230/78)[23][24]. Granice ochrony obejmują cały układ przestrzenny osiedla między ulicami: Szopienicką, Zofii Nałkowskiej, torami kolejowymi i ulicą Giszowiecką oraz zespół zabudowań dawnego szpitala wraz z najbliższym otoczeniem (ulice: księdza Ficka, Giszowiecka, Odrowążów, Czechowa, Janowska, św. Anny, Garbarska, Rymarska, Zofii Nałkowskiej, Szopienicka, plac Wyzwolenia)[22].

Obiekty zabytkowe, znajdujące się przy placu Wyzwolenia, pochodzące z lat 1908–1918[25]:

  • budynki mieszkalne (pl. Wyzwolenia 1–16),
  • zespół budynków szkolnych (pl. Wyzwolenia 17–19)[26],
  • kościół św. Anny z plebanią (pl. Wyzwolenia 21)[27].

W 2017 odnowiono charakterystyczne róże na fasadzie budynku przy pl. Wyzwolenia 4.

Instytucje

[edytuj | edytuj kod]

Przy placu swoją siedzibę mają m.in. (stan na listopad 2020 roku): parafia św. Anny w Katowicach-Janowie (pl. Wyzwolenia 21)[28], Szkoła Podstawowa nr 53 (pl. Wyzwolenia 18)[29], Urząd Pocztowy Katowice 16 (pl. Wyzwolenia 4)[30], firmy handlowo-usługowe[3] oraz ośrodek szkolenia kierowców[31].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Urząd Miasta Katowice: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Cz. 1, Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego. bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03]. (pol.).
  2. ↑ Route 4. Nikiszowiec – or the "Nikisz". katowice.eu. [dostęp 2011-09-03]. (ang.).
  3. ↑ a b OpenStreetMap: Mapa Podstawowa. openstreetmap.org. [dostęp 2020-11-01]. (pol.).
  4. ↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 7. ISBN 978-83-87727-68-0.
  5. ↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 9. ISBN 978-83-87727-68-0.
  6. ↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 49. ISBN 978-83-87727-68-0.
  7. ↑ Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, Katowice 2018, s. 280.
  8. ↑ a b Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 136, 137. ISBN 978-83-87727-68-0.
  9. ↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 8. ISBN 978-83-87727-68-0.
  10. ↑ Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice: Wydawnictwo Naukowe "Śląsk", 2010, s. 269. ISBN 978-83-7164-636-2.
  11. ↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 72. ISBN 978-83-87727-68-0.
  12. ↑ Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 104. ISBN 978-83-87727-68-0.
  13. ↑ Spotkania z mieszkańcami. katowice.eu. [dostęp 2011-09-03]. (pol.).
  14. ↑ Rewitalizacja miasta − budowa oddziału Muzeum Historii Katowic przy ul. Rymarskiej 4. katowice.eu. [dostęp 2011-09-03]. (pol.).
  15. ↑ Anna Malinowska: Po wybrukowanym rynku na Nikiszowcu hula tylko wiatr. katowice.wyborcza.pl, 2010-11-25. [dostęp 2020-11-01]. (pol.).
  16. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2020-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (pol.).
  17. ↑ Rynek w katowickim Nikiszowcu już na ukończeniu. dziennikzachodni.pl. [dostęp 2011-09-03]. (pol.).
  18. ↑ Anna Malinowska: Stara kostka wróci na Nikiszowiec. Ale nie na rynek. katowice.wyborcza.pl, 2010-06-16. [dostęp 2020-11-01]. (pol.).
  19. ↑ Remont rynku w Nikiszowcu. Będzie nowa nawierzchnia. www.mmsilesia.pl. [dostęp 2011-09-03]. (pol.).
  20. ↑ Dz.U. z 2011 r. nr 20, poz. 101.
  21. ↑ Anna Malinowska: Znany zakład fotograficzny znika z Nikiszowca. Jego miejsce zajmuje Ewa Minge. katowice.wyborcza.pl, 2018-03-21. [dostęp 2020-11-01]. (pol.).
  22. ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007–2013. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03]. (pol.).
  23. ↑ Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03]. (pol.).
  24. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2011-09-03].
  25. ↑ Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03]. (pol.).
  26. ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 1: Górny Śląsk, Łódź 2022, s. 129.
  27. ↑ Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 235. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
  28. ↑ Rzymskokatolicka Parafia Świętej Anny: Kontakt. sw-anna.wiara.org.pl. [dostęp 2020-10-31]. (pol.).
  29. ↑ Urząd Miasta Katowice: Szkoła Podstawowa nr 53 przy Placu Wyzwolenia 18 w Katowicach. bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-03]. (pol.).
  30. ↑ Poczta Polska - Urząd Pocztowy Katowice 16. mojekatowice.pl. [dostęp 2020-11-01]. (pol.).
  31. ↑ Ośrodek Szkolenia Kierowców MATRIX. oskmatrix.prv.pl. [dostęp 2020-11-01]. (pol.).
Wybrane place i skwery w Katowicach
Place
Skwery

Herb Katowic

Wybrane ulice i place Janowa-Nikiszowca w Katowicach
Ulice
Place i skwery

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plac_Wyzwolenia_w_Katowicach&oldid=73954410”