Czarnostopka ciemnonoga
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
żagiew ciemnonoga |
| Nazwa systematyczna | |
| Picipes melanopus (Pers.) Zmitr. & Kovalenko International Journal of Medicinal Mushrooms (Redding) 18(1): 36 (2016) | |
Czarnostopka ciemnonoga, żagiew ciemnonoga (Picipes melanopus (Pers.) Zmitr. & Kovalenko) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Picipes, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1797 r. Christiaan Hendrik Persoon jako Boletus melanopus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadali mu w 2016 r. Ivan V. Zmitrovich i Alexander E. Kovalenko[1]. Ma około 40 synonimów naukowych. Niektóre z nich:
- Leucoporus melanopus (Pers.) Quél. 1886
- Polyporus groenlandicus M. Lange & L. Hansen 1957
- Polyporellus melanopus (Pers.) P. Karst. 1879
- Polyporus melanopus (Pers.) Fr. 1821[2].
W 1967 r. Stanisław Domański nadał mu polską nazwę żagiew ciemnonoga[3]. Po przeniesieniu do rodzaju Picipes stała się niespójna z nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym zarekomendowała nazwę czarnostopka ciemnonoga[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Jednoroczny poliporoidalny, złożony z kapelusza i trzonu. Często ze wspólnej podstawy wyrasta kilka owocników[5].
O średnicy do 10 cm i grubości do 2 cm, okrągły, płaski lub pofałdowany z płytkim, centralnym zagłębieniem. Powierzchnia górna matowa, bezstrefowa, początkowo szarawobiała, ale wkrótce bladobrązowa do szarawobrązowej, przechodząca w czarniawobrązową, początkowo drobno łuszcząca się do drobno łuskowatej, wkrótce naga i pomarszczona, bardziej w stanie suchym. Brzeg tej samej barwy, często falisty lub wygięty[5].
Powierzchnia porów biaława, przechodząca w kremową lub jasnosłomkową, strefa porów wyraźnie odgraniczona od ciemnobrązowego, aksamitnego trzonu. Pory okrągłe do kanciastych, 3–4 na mm, z grubymi, pełnymi rozwarstwieniami, warstwa rurek nieco ciemniejsza, odróżniająca się od kontekstu i oddzielona od niego lekko brązowawą warstwą o grubości do 0,5 mm. Kontekst biały, niestrefowany, w stanie suchym twardy, w eksykatach kruchy, o grubości do 5 mm[5]
Centralny lub nieco ekscentryczny, o długości do 5 cm i grubości do 2 cm, prosty, z podziemną częścią podobną do korzeni drzew, znacznie kurczącą się po wyschnięciu. Powierzchnia pod kapeluszem aksamitna i ciemnobrązowoczarna, niżej naga, czarniawa[5].
- Cechy mikroskopowe
System strzępkowy dimityczny, w kontekście strzępki generatywne o średnicy 3–5 µm, pod działaniem KOH szkliste, cienkościenne, rzadko rozgałęzione, ze sprzążkami, strzępki szkieletowe o średnicy 2–7 µm, szkliste, grubościenne, ale o szerokim świetle, z rzadkimi odgałęzieniami. Strzępki w tramie podobne, w kapeluszu tworzą gęstą warstwę o niewyraźnej strukturze. Podstawki 16–22 × 6–8 µm, maczugowate, 4-sterygmowe, ze sprzążką w podstawie. Bazydiospory cylindryczne, 7–9(10) x 3–4 µm[5].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje na wszystkich kontynentach poza Antarktydą[6]. W Polsce Władysław Wojewoda w 2003 r. przytoczył kilkanaście stanowisk[3], w późniejszych latach podano następne[7]. W Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma kategorię zagrożenia E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[8]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[9].
Nadrzewny grzyb saprotroficzny występujący w lasach liściastych i mieszanych na leżącym na ziemi martwym drewnie drzew[3], głównie na zagrzebanych w ziemi martwych korzeniach, rzadko na odsłoniętym drewnie. Notowany na wielu rodzajach drzew: klon, chruścina, brzoza, kasztan, leszczyna, głóg, eukaliptus, buk, jesion, śliwa, dąb, wierzba, jarząb i wiąz, rzadko na drzewach iglastych, takich jak jodła, świerk[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-12-10].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-12-10].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 545, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 10 grudnia 2023.
- ↑ a b c d e f M. Núñez, L. Ryvarden, Polyporus (Basidiomycotina) and related genera, „Synopsis Fungorum”, 10, Mycobank, 1995, s. 1–85 [dostęp 2023-12-10].
- ↑ Mapa występowania żagwi ciemnonogiej na świecie [online] [dostęp 2023-12-10].
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-10] (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 68, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Aktualne stanowiska żagwi ciemnonogiej w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-10].