Pasteur (1928)

Pasteur (Q139)
	; Jednostka bliźniacza „Pasteura” – „Prométhée”
Klasa	okręt podwodny
Typ	Redoutable
Projekt	M6
	Historia
Stocznia	Arsenal de Brest(inne języki), Brest
Położenie stępki	1925
Wodowanie	19 lipca 1928
	Marine nationale
Wejście do służby	wrzesień 1932
Los okrętu	samozatopiony 18 czerwca 1940
	Dane taktyczno-techniczne
Wyporność; • na powierzchni; • w zanurzeniu	; 1570 ton; 2084 t
Długość	92,3 m
Szerokość	8,2 m
Zanurzenie	4,7 m
Zanurzenie testowe	80 m
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
	Napęd
	2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 6000 KM; 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM; 2 śruby
Prędkość; • na powierzchni; • w zanurzeniu	; 17 węzłów; 10 w.
Zasięg	powierzchnia: 10 000 Mm przy 10 w.; zanurzenie: 100 Mm przy 5 w.
	Uzbrojenie
	1 działo kal. 100 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm, 13 torped
Wyrzutnie torpedowe	7 × 550 mm; 2 × 550/400 mm
Załoga	61
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pasteur (Q139) – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z 31 jednostek typu Redoutable. Okręt został zwodowany 19 lipca 1928 roku w stoczni Arsenal de Brest(inne języki) w Breście, a do służby w Marine nationale wszedł we wrześniu 1932 roku. Jednostka pełniła służbę na Atlantyku i wzięła udział w kampanii norweskiej. 18 czerwca 1940 roku „Pasteur” został samozatopiony w Breście, by uniknąć dostania się w ręce Niemców.

Projekt i budowa

„Pasteur” zamówiony został na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1925 roku^[1]^[2]. Projekt (o sygnaturze M6^[2]) był ulepszeniem pierwszych powojennych francuskich oceanicznych okrętów podwodnych – typu Requin^[1]. Poprawie uległa krytykowana w poprzednim typie zbyt mała prędkość osiągana na powierzchni oraz manewrowość^[1]^[3]. Posiadał duży zasięg i silne uzbrojenie; wadą była ciasnota wnętrza, która powodowała trudności w dostępie do zapasów prowiantu i amunicji^[3]. Konstruktorem okrętu był inż. Jean-Jacques Roquebert(inne języki)^[3].

„Pasteur” zbudowany został w stoczni Arsenal de Brest(inne języki)^[4]^[5]. Stępkę okrętu położono w 1925 roku^[5], został zwodowany 19 lipca 1928 roku^[4]^[6], a do służby w Marine nationale przyjęto go we wrześniu 1932 roku^[2]^[5]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q139^[2].

Dane taktyczno–techniczne

„Pasteur” był dużym, oceanicznym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej^[1]^[3]. Długość całkowita wynosiła 92,3 metra (92 metry między pionami), szerokość 8,2 metra i zanurzenie 4,7 metra^[4]^[7]. Wyporność standardowa w położeniu nawodnym wynosiła 1384 tony (normalna 1570 ton), a w zanurzeniu 2084 tony^[4]^[6]^[a]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Schneider o łącznej mocy 6000 KM^[4]^[8]^[b]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM^[3]^[4]^[c]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 17 węzłów na powierzchni i 10 węzłów w zanurzeniu^[4]^[9]^[d]. Zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 17 węzłów) oraz 100 Mm przy prędkości 5 węzłów pod wodą^[1]^[5]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego^[2]^[4]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, a czas zanurzenia 45-50 sekund^[1]^[3]. Autonomiczność okrętu wynosiła 30 dób^[2]^[10].

Okręt wyposażony był w siedem wyrzutni torped kalibru 550 mm: cztery na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny aparat torpedowy. Prócz tego za kioskiem znajdował się jeden podwójny dwukalibrowy (550 lub 400 mm) aparat torpedowy^[2]^[3]. Na pokładzie było miejsce na 13 torped, w tym 11 kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm^[2]^[3]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kalibru 100 mm M1925 L/45 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76^[2]^[3].

Załoga okrętu składała się z 4 oficerów oraz 57 podoficerów i marynarzy^[4]^[5]^[e].

Służba

W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Atlantyku, wchodząc w skład 2. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych okrętów podwodnych w Breście, przechodząc w pierwszym tygodniu września remont^[11]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kpt. mar. P.E.A.E. Mertz^[11]. Od 22 września do 3 listopada 1939 roku okręt (wraz z bliźniaczymi jednostkami „Achille”, „Casabianca” i „Sfax”) patrolował rejon przylądka Ortegal w poszukiwaniu niemieckich statków handlowych zmierzających do hiszpańskich portów^[12]. W dniach 14–25 listopada „Pasteur” eskortował krążownik pomocniczy „Quercy” na trasie z Brestu do Halifaxu, a od 14 do 20 grudnia uczestniczył w eskorcie konwoju HX-12 z Halifaxu do Liverpoolu^[13]^[14]. 17 kwietnia 1940 roku wszystkie jednostki 2. dywizjonu okrętów podwodnych („Pasteur”, „Achille”, „Casabianca” i „Sfax”) udały się do Harwich, by wspomóc Brytyjczyków w kampanii norweskiej („Pasteur” został uszkodzony podczas wykonywania manewrów w porcie docelowym i nie mógł się zanurzać)^[15]^[16]. 24 kwietnia niesprawny okręt opuścił Harwich i udał się do Dover, skąd 3 maja w eskorcie awiza „Amiral Mouchez(inne języki)” wyruszył do Cherbourga (razem z uszkodzonym okrętem podwodnym „Orphée”)^[17]^[18]. W czerwcu okręt znajdował się w Cherbourgu w naprawie, która miała zakończyć się do 15 sierpnia, a jego dowódcą był nadal kpt. mar. P.E.A.E. Mertz^[19]. 18 czerwca 1940 roku znajdująca się w stoczni w Breście jednostka została samozatopiona, by uniknąć zdobycia przez zajmujących port Niemców^[5]^[20].

Uwagi

↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 podaje wyporność 1644/2080 ton, zaś Lipiński 1999 ↓, s. 539 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 – 1384/2080 ton.
↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 187 podaje, że okręt posiadał cztery silniki Diesla, zaś według Parkes 1934 ↓, s. 199 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 okręt posiadał dodatkowo pomocniczy silnik Diesla o mocy 750 KM.
↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1000 KM.
↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 podaje, że prędkość na powierzchni wynosiła 18 węzłów, zaś według Lipiński 1999 ↓, s. 539 okręt osiągał na powierzchni 19,5 węzła.
↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 podają, że załoga okrętu liczyła 67 osób.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Gogin 2018 ↓.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Fontenoy 2007 ↓, s. 187.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 273.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76.
↑ ^a ^b Fontenoy 2007 ↓, s. 186.
↑ Lipiński 1999 ↓, s. 539.
↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75.
↑ McMurtrie 1941 ↓, s. 192.
↑ Parkes 1934 ↓, s. 199.
↑ ^a ^b Kindell 1939a ↓.
↑ Kindell 1939b ↓.
↑ Kindell 1939c ↓.
↑ Kindell 1939d ↓.
↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 235.
↑ Kindell 1940a ↓.
↑ Kindell 1940b ↓.
↑ Kindell 1940c ↓.
↑ Kindell 1940d ↓.
↑ Kindell 1940e ↓.

Bibliografia

Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
Ivan Gogin: REDOUTABLE submarines (1931-1939). Navypedia. [dostęp 2018-02-24]. (ang.).
Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS SEPTEMBER 1939 (Part 2 of 2) Friday 15th - Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1939, Part 1 of 2 Wednesday 1st - Tuesday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, DECEMBER 1939 (Part 1 of 2) Friday 1st - Thursday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 3 of 4) Monday 15th-Sunday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 4 of 4) Monday 22nd – Tuesday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 1 of 4) Wednesday 1st – Tuesday 7th. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 3 of 4) Saturday 15th - Friday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2018-02-25]. (ang.).
Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789-1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.

[8] Parkes 1934 ↓, s. 199 podaje wyporność 1644/2080 ton, zaś Lipiński 1999 ↓, s. 539 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 – 1384/2080 ton.

[10] Fontenoy 2007 ↓, s. 187 podaje, że okręt posiadał cztery silniki Diesla, zaś według Parkes 1934 ↓, s. 199 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 okręt posiadał dodatkowo pomocniczy silnik Diesla o mocy 750 KM.

[11] Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1000 KM.

[13] Parkes 1934 ↓, s. 199 podaje, że prędkość na powierzchni wynosiła 18 węzłów, zaś według Lipiński 1999 ↓, s. 539 okręt osiągał na powierzchni 19,5 węzła.

[15] Parkes 1934 ↓, s. 199 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 podają, że załoga okrętu liczyła 67 osób.

[CITEREFGardinerChesneau1980274-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.

[CITEREFGogin2018-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Gogin 2018 ↓.

[CITEREFFontenoy2007187-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Fontenoy 2007 ↓, s. 187.

[CITEREFGardinerChesneau1980273-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 273.

[CITEREFLabayle-Couhat197176-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76.

[CITEREFFontenoy2007186-6] Fontenoy 2007 ↓, s. 186.

[CITEREFLipiński1999539-7] Lipiński 1999 ↓, s. 539.

[CITEREFLabayle-Couhat197175-9] Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75.

[CITEREFMcMurtrie1941192-12] McMurtrie 1941 ↓, s. 192.

[CITEREFParkes1934199-14] Parkes 1934 ↓, s. 199.

[CITEREFKindell1939a-16] Kindell 1939a ↓.

[CITEREFKindell1939b-17] Kindell 1939b ↓.

[CITEREFKindell1939c-18] Kindell 1939c ↓.

[CITEREFKindell1939d-19] Kindell 1939d ↓.

[CITEREFPerepeczko2014235-20] Perepeczko 2014 ↓, s. 235.

[CITEREFKindell1940a-21] Kindell 1940a ↓.

[CITEREFKindell1940b-22] Kindell 1940b ↓.

[CITEREFKindell1940c-23] Kindell 1940c ↓.

[CITEREFKindell1940d-24] Kindell 1940d ↓.

[CITEREFKindell1940e-25] Kindell 1940e ↓.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[a]

[8]

[b]

[c]

[9]

[d]

[10]

[e]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Seria 1	„Redoutable” „Vengeur” „Pascal” „Pasteur” „Henri Poincaré” „Poncelet” „Archimède” „Fresnel” „Monge” „Achille” „Ajax” „Actéon” „Achéron” „Argo” „Prométhée” „Persée” „Protée” „Pégase” „Phénix”
Seria 2	„L’Espoir” „Le Glorieux” „Le Centaure” „Le Héros” „Le Conquérant” „Le Tonnant”
Seria 3	„Agosta” „Bévéziers” „Ouessant” „Sidi Ferruch” „Sfax” „Casabianca”