Panspermia
Panspermia (ze starogr. πᾶν (pan) – wszystko i σπέρμα (sperma) – nasienie) – hipoteza, zgodnie z którą życie rozprzestrzenia się wśród ciał niebieskich dzięki naturalnym procesom, np. poprzez meteoryty. Przykładem panspermii jest hipoteza, że życie na Ziemi nie powstało na niej, ale dostało się na nią w postaci prostych jednokomórkowych organizmów lub ich przetrwalników z innych ciał niebieskich. Początków panspermii można doszukać się u greckiego filozofa Anaksagorasa[1]. W XIX i XX wieku podobne hipotezy wysuwali m.in. J.J. Berzelius w 1834 r., W. Thomson (późniejszy lord Kelvin) w 1871 r.[2] i Svante Arrhenius w 1908 r.[3] W hipotezie Arrheniusa organizmy miały być przenoszone wskutek ciśnienia światła[4] – tzw. radiopanspermia. Ten mechanizm jest jednak skuteczny jedynie w przypadku ciał o rozmiarach rzędu 0,001 mm. Tak małe ciało nie stanowiłoby ochrony przed promieniowaniem kosmicznym. Dlatego obecnie rozważa się hipotezę przenoszenia organizmów za pośrednictwem meteoroidu[5], planetoidy lub komety. W szerszym znaczeniu panspermia dotyczy możliwości rozprzestrzeniania się życia w Kosmosie.
Koncepcja panspermii nie wyjaśnia powstania życia, a jedynie wskazuje na możliwość rozprzestrzeniania się życia na różne ciała niebieskie.
Do uczonych propagujących hipotezę panspermii należeli Neil deGrasse Tyson, Francis Crick i Fred Hoyle.
Problematyka
[edytuj | edytuj kod]Złożoność organizmów żywych mierzona wielkością funkcjonalnego genomu w zbadanej historii życia na Ziemi rosła wykładniczo[6]. Jeśli ekstrapolować tę tendencję poza pierwsze jednokomórkowce, początek życia wypadałby kilka miliardów lat przed powstaniem Ziemi, co jest argumentem na rzecz teorii panspermii[7]. Inni uczeni wskazują jednak na problemy związane z tą hipotezą[8].
Największą trudnością hipotezy panspermii jest kwestia przetrwania organizmów żywych w przestrzeni kosmicznej, bez ochronnego wpływu atmosfery. W 1970 roku członkowie wyprawy Apollo 12 przywieźli na Ziemię elementy lądownika Surveyor 3, które znajdowały się na powierzchni Księżyca, w warunkach próżni kosmicznej, przez 2,5 roku. W jednej z kamer odkryto bakterie Streptococcus mitis, które po czterech dniach na pożywce wznowiły funkcje życiowe[9]. Późniejsza analiza sugeruje jednak, że mogło dojść do skażenia w laboratorium[10]. Niezależnie od tego, eksperyment z 2014 roku pokazał, że plazmidy na powierzchni rakiety są w stanie przetrwać lot kosmiczny, a także najbardziej krytyczny moment: wejście w atmosferę. Cząsteczki DNA w dużej części były w stanie funkcjonować, przekazując informację genetyczną[11].
Udowodniono, że przetrwalniki bakterii potrafią przetrwać w bardzo rozrzedzonej atmosferze na wysokości kilkudziesięciu kilometrów, ponadto że dość niewielkie ilości skały (np. meteoroid) w bardzo dużym stopniu ograniczają negatywne skutki promieniowania występującego w przestrzeni kosmicznej na ich materiał genetyczny. Tak więc mogłyby one teoretycznie przenosić się w meteoroidach i ożywić w korzystnych warunkach na innej planecie.
Badacze z Uniwersytetu Nicejskiego zasugerowali, że przewaga aminokwasów lewoskrętnych w organizmach może być spowodowana kołową polaryzacją światła nowo tworzących się gwiazd, co miałoby potwierdzać hipotezę panspermii[12].
Warianty hipotezy
[edytuj | edytuj kod]W drugiej połowie XIX wieku Hermann Richter zaproponował hipotezę kosmozoidów – mikroskopijnych zarodków, które dostały się na Ziemię przez meteoryty i „rozsiały” na niej życie[13].
Hipoteza panwitalizmu postulowała, że życie istniało od zawsze – jednak jest to niezgodne z obecnie przyjętym standardowym modelem kosmologicznym opartym na Wielkim Wybuchu[14].
Przypadkowa panspermia zwana też „teorią śmietnika” to hipoteza postawiona przez Thomasa Golda zakładająca, że życie powstało z odpadów cywilizacji pozaziemskiej[15][16].
Ukierunkowana panspermia (sterowana panspermia) zakłada, że inteligentne formy życia wysłały celowo bakterie na Ziemię. Zrobiły to w specjalnych statkach-tarczach chroniących życie przed promieniowaniem kosmicznym. Ta modyfikacja hipotezy unika problemu, zabójczego dla życia promieniowania kosmicznego[potrzebny przypis]. Innym pomysłem jest opracowanie ukierunkowanej panspermii z Ziemi, aby zasiedlić nowe systemy planetarne życiem dzięki wprowadzonym gatunkom mikroorganizmów na martwych planetach[17][18].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Margaret R O’Leary, Anaxagoras and the Origin of Panspermia Theory, New York: iUniverse publishing Group, 2008, ISBN 978-0-595-49596-2, OCLC 757322661.
- ↑ The British Association Meeting at Edinburgh, „Nature”, 4 (92), 1871, s. 261–278, DOI: 10.1038/004261a0, Cytat: [...] we must regard it as probably to the highest degree that there are countless seed-bearing meteoritic stones moving through space. (William Thomson, „Inaugural Address to the British Association Edinburgh”, s. 270) (ang.).
- ↑ Arrhenius, S. (1908) Worlds in the Making: The Evolution of the Universe. New York, Harper & Row.
- ↑ Svante Arrhenius, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-08-08] (ang.).
- ↑ Leszek Czechowski, Enceladus as a place of origin of life in the Solar System, „Geological Quarterly”, 61 (1), 2018, DOI: 10.7306/gq.1401 (ang.).
- ↑ Alexei A. Sharov, Richard Gordon, Life Before Earth, „arXiv”, arXiv:1304.3381 (ang.).
- ↑ Bob Yirka: Researchers use Moore’s Law to calculate that life began before Earth existed. phys.org, 2013-04-18. [dostęp 2017-07-30].
- ↑ Massimo Di Giulio, Biological evidence against the panspermia theory, „Journal of Theoretical Biology”, 266 (4), 2010, s. 569–572, DOI: 10.1016/j.jtbi.2010.07.017, PMID: 20655931.
- ↑
F.J. Mitchell, W.L Ellis. Surveyor III: Bacterium isolated from lunar-retrieved TV camera. „Proceedings of the Lunar Science Conference”. 2. s. 2721–2733. Bibcode: 1971LPSC....2.2721M.
- ↑ Leonard David: Moon Microbe Mystery Finally Solved. SPACE.com, 2011-05-02. [dostęp 2014-11-27].
- ↑ DNA survives critical entry into Earth’s atmosphere. Uniwersytet w Zurychu, 2014-11-26. [dostęp 2014-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)]. (ang.).
- ↑ Katarzyna Inngram: Życie nie z tej Ziemi. 27 stycznia 2011. [dostęp 2012-02-15].
- ↑ Heller i Pabjan 2014 ↓, s. 221.
- ↑ Heller i Pabjan 2014 ↓, s. 221–222.
- ↑ Thomas Gold, Cosmic Garbage, Air Force and Space Digest, 65, 1960.
- ↑ Piotr Cielebiaś: Życie na Ziemi pochodzi od... obcej cywilizacji?. 2012-08-28. [dostęp 2012-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-30)].
- ↑ Claudius Gros, Developing ecospheres on transiently habitable planets: the genesis project, „Astrophysics and Space Science”, 361 (10), 2016, s. 324, DOI: 10.1007/s10509-016-2911-0, ISSN 1572-946X [dostęp 2019-03-15] (ang.).
- ↑ Colonising the galaxy is hard. Why not send bacteria instead?, „The Economist”, 12 kwietnia 2018, ISSN 0013-0613 [dostęp 2019-03-15].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Svante Arrhenius, Worlds in the Making, Harper, London (1908)
- F.H.C. Crick, L.E. Orgel. Directed panspermia. „Icarus”. 19 (3), s. 341–346, 1973. DOI: 10.1016/0019-1035(73)90110-3. [dostęp 2017-07-29]. (ang.).
- Francis Crick, Life Itself: Its Origin and Nature, Simon and Schuster, 1981, ISBN 0-7088-2235-5 (ang.)
- Fred Hoyle, The Intelligent Universe, Michael Joseph Limited, London 1983, ISBN 0-7181-2298-4 (ang.)
- Curt Mileikowsky, Francis A. Cucinotta, John W. Wilson, Brett Gladman i inni. Natural Transfer of Viable Microbes in Space. „Icarus”. 145 (2), s. 391–427, 2000. DOI: 10.1006/icar.1999.6317. (ang.).
- P.C.W. Davies, How bio-friendly is the universe, „arXiv”, 2004, arXiv:astro-ph/0403050 (ang.).
- Michał Heller, Tadeusz Pabjan: Elementy filozofii przyrody. Kraków: Copernicus Center Press, 2014. ISBN 978-83-7886-065-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Mariusz Gogól, Panspermia. Życie nie powstało na Ziemi?, Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych – Uniwersytet Jagielloński (CKBI UJ), kanał „Copernicus” na YouTube, 9 grudnia 2022 [dostęp 2024-10-08].
- Graham Templeton: Supernova shrapnel found in ancient bacteria provides evidence for life from non-living chemicals. [w:] ExtremeTech [on-line]. 2013-05-09. [dostęp 2014-11-28]. (ang.).