Uniwersytet Oksfordzki

Uniwersytet Oksfordzki

University of Oxford

Universitas Oxoniensis

Dewiza	Dominus Illuminatio Mea (Pan jest moim światłem)
Data założenia	nieznana, dowody nauczania od 1096
Typ	uczelnia publiczna
Państwo	Wielka Brytania
Adres	University Offices, Wellington Square, Oxford, OX1 2JD,
Liczba pracowników	14 478
Liczba studentów	24 515
Kanclerz	Chris Patten
Członkostwo	Russell Group Golden Triangle Europejskie Stowarzyszenie Uniwersytetów Socrates-Erasmus
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii Uniwersytet Oksfordzki
Położenie na mapie Anglii Uniwersytet Oksfordzki
Położenie na mapie Oxfordshire Uniwersytet Oksfordzki
51°45′39,96″N 1°15′12,24″W
Strona internetowa

Odcinek podkastu Nauka XXI wieku na temat historii Oksfordu

Stół profesorski (ang. High Table) w Trinity College

Uniwersytet Oksfordzki (ang. University of Oxford, łac. Universitas Oxoniensis), oficjalnie The Chancellor, Masters and Scholars of the University of Oxford – brytyjska uczelnia publiczna w Oksfordzie, założona przed 1167 rokiem, najstarszy uniwersytet w Wielkiej Brytanii i krajach anglosaskich.

Obok Uniwersytetu w Cambridge, jest to najbardziej renomowana uczelnia w Wielkiej Brytanii, wysoko ceniona w Europie i na świecie. Stale zajmuje miejsce w pierwszej dziesiątce wszelkich światowych rankingów uczelni, tak w klasyfikacji ogólnej, jak i w poszczególnych dziedzinach nauki. Według rankingu sporządzonego w 2023 przez czasopismo Times Higher Education Uniwersytet Oksfordzki zajmuje pierwszą pozycję na świecie. W Akademickim Rankingu Uniwersytetów Świata (opracowanym w tym samym roku przez Instytut Szkolnictwa Wyższego Uniwersytetu Jiao Tong w Szanghaju) Oksford zajmuje 7. miejsce na świecie, a w QS World University Rankings pozycję 3.

W angielskiej tradycji University of Oxford i University of Cambridge nazywane są łącznie Oxbridge. Obie te uczelnie rywalizują z sobą w corocznych zawodach wioślarskich The Boat Race.

Struktura

Uniwersytet Oksfordzki składa się z wydziałów, które prowadzą wykłady, ćwiczenia i przeprowadzają egzaminy, oraz z 39 niezależnych od siebie kolegiów (ang. college) i 4 Permanent Private Halls (czyli jednostek na niepełnych prawach kolegium nadzorowanych przez związki wyznaniowe), które skupiają studentów i profesorów, spełniają rolę akademików i zajmują się kształceniem studentów w systemie tutorialnym.

System kolegialny uniwersytetu został przejęty od średniowiecznego Uniwersytetu Paryskiego. Najstarsze kolegium w Oksfordzie to University College, założony w 1247. Kolegia dzielą się na undergraduate colleges (większość kolegiów), w których odbywa się kształcenie na poziomie licencjatu i magisterium oraz przeprowadza przewody doktorskie, oraz postgraduate colleges (niektóre kolegia, np. Nuffield), w których odbywa się kształcenie tylko na poziomie magisterium i doktoratu. Wyjątkiem jest All Souls College, który jest przeznaczony tylko dla fellows, czyli profesorów uniwersytetu. Przynależność do tego kolegium jest uznawana za najbardziej prestiżowe wyróżnienie w brytyjskim świecie akademickim. Do All Souls College należał Polak, profesor Leszek Kołakowski.

Rok szkolny w Oksfordzie podzielony jest na trymestry:

• Michaelmas – październik-grudzień
• Hilary – styczeń-marzec
• Trinity – kwiecień-czerwiec

Tradycyjnie kolegia rywalizują ze sobą. Co roku publikowany jest ranking kolegiów na podstawie wyników akademickich studentów, nazywany tabelą Norringtona.

Kolegia Uniwersytetu Oksfordzkiego

Nazwa	Rok założenia	Adres strony internetowej	Partnerskie kolegium w Cambridge
All Souls College	1438 w intencji zbawienia dusz Anglików poległych w wojnie stuletniej	strona internetowa	Trinity Hall
Balliol College	1263	strona internetowa	St John’s College
Brasenose College	1509	strona internetowa	Gonville and Caius College
Christ Church	1546	strona internetowa	Trinity College
Corpus Christi College	1517	strona internetowa	Corpus Christi College
Exeter College	1314	strona internetowa	Emmanuel College
Green Templeton College	2008	strona internetowa	St Edmund’s College
Harris Manchester College	1786, Status kolegium w 1996, wcześniej Permanent Private Hall	strona internetowa
Hertford College	1282	strona internetowa
Jesus College	1571	strona internetowa	Jesus College
Keble College	1870	strona internetowa	Selwyn College
Kellogg College	1990, Status kolegium w 1994, wcześniej Permanent Private Hall	strona internetowa
Lady Margaret Hall	1878	strona internetowa	Newnham College
Linacre College	1962	strona internetowa	Wolfson College
Lincoln College	1427	strona internetowa	Downing College
Magdalen College	1458	strona internetowa	Magdalene College
Mansfield College	1886, Status kolegium w 1995, wcześniej Permanent Private Hall	strona internetowa
Merton College	1264	strona internetowa	Peterhouse
New College	1379	strona internetowa	King’s College
Nuffield College	1937	strona internetowa
Oriel College	1326	strona internetowa	Clare College
Pembroke College	1624	strona internetowa	Queens’ College
The Queen’s College	1341	strona internetowa	Pembroke College
Reuben College	2019	strona internetowa
St Anne’s College	1878	strona internetowa	Murray Edwards College
St Antony’s College	1950, Status kolegium w 1963, wcześniej Permanent Private Hall	strona internetowa
St Catherine’s College	1963	strona internetowa	Robinson College
St Cross College	1965	strona internetowa	Clare Hall
St Edmund Hall	1226, Status kolegium w 1957, wcześniej Permanent Private Hall	strona internetowa	Fitzwilliam College
St Hilda’s College	1893	strona internetowa
St Hugh’s College	1886	strona internetowa	Clare College
St John’s College	1555	strona internetowa	Sidney Sussex College
St Peter’s College	1929	strona internetowa
Somerville College	1879	strona internetowa	Girton College
Trinity College	1554	strona internetowa	Churchill College
University College	1249	strona internetowa	Trinity Hall
Wadham College	1610	strona internetowa	Christ’s College
Wolfson College	1966, Status kolegium w 1981, wcześniej Permanent Private Hall	strona internetowa	Darwin College
Worcester College	1714	strona internetowa	St Catharine’s College

Permanent Private Halls

Nazwa	Rok założenia	Adres strony internetowej
Private Hall Zakonu Dominikanów	1221, reaktywowany w 1921	strona internetowa
Campion Hall	1896	strona internetowa
Regent’s Park College	1752, przeniesiony do Oksfordu w 1927	strona internetowa
Wycliffe Hall	1877	strona internetowa

Biblioteki

Uniwersytet Oksfordzki zarządza siecią ponad 100 bibliotek, przechowujących dziesiątki milionów woluminów, co wraz z katalogami elektronicznymi czyni ją największą siecią bibliotek w Wielkiej Brytanii i jedną z największych na świecie. W jej skład wchodzi 31 bibliotek zrzeszonych w sieci Bibliotek Bodlejańskich, na czele której stoi najstarsza z nich Bodleian Library, zaś pozostałe działają przy kolegiach, permanent private halls oraz wydziałach.

• Wybrane biblioteki Uniwersytetu Oksfordzkiego
• 
  Radcliffe Camera
• 
  Weston Library
• 
  Duke Humfrey's Library
• 
  Biblioteka All Souls College

Historia

Oprawy starych ksiąg w bibliotece Merton College

Dokładna data założenia uniwersytetu nie jest znana, ale wiadomo, że należy on do najstarszych średniowiecznych uniwersytetów. Istnieją dane wskazujące na to, że wykładano tu już w roku 1096. Od 1167, w którym król Henryk II zakazał Anglikom studiować na Uniwersytecie Paryskim, Uniwersytet Oksfordzki zaczął gwałtownie się rozwijać i zyskiwać na znaczeniu. W tym czasie założono pierwsze Halls of Residence (w pewnym stopniu odpowiadające konwiktom), które później stały się kolegiami (ang.: colleges).

Akademicy nie żyli w przyjaźni z mieszkańcami Oksfordu, co w czasach średniowiecznych było ogólnym standardem w stosunkach uniwersytet–miasto. W 1209 jeden ze studentów został oskarżony o gwałt na mieszczance. Mieszczanie aresztowali trzech przyjaciół domniemanego gwałciciela (on sam się ukrywał), którzy zostali następnie powieszeni na rozkaz króla Jana. Na skutek tego zajścia, wielu uczonych rozpierzchło się po kraju, a część z nich najprawdopodobniej założyła University of Cambridge.

Mieszkańcy miasta szukali pomocy w zażegnaniu konfliktu z akademikami u legata papieskiego, Nicholasa de Romanis, który w roku 1214 usiłował rozwiązać problem, nadając uniwersytetowi kartę praw i ustanawiając urząd kanclerza (ang. Chancellor). Choć poprawiło to sytuację uniwersytetu, niesnaski bynajmniej się nie zakończyły.

W XIII-XIV wieku środowisko naukowe Oksfordu odegrało ważną rolę w rozwoju nauk matematyczno-przyrodniczych. Działali tu m.in. Robert Grosseteste, Roger Bacon i inni przedstawiciele tzw. szkoły oksfordzkiej.

W roku 1355, w dniu św. Scholastyki, czyli 10 lutego, w lokalnej tawernie kłótnia pomiędzy miejscowymi a dwoma studentami przerodziła się w bijatykę, a potem dwudniowe zamieszki, w wyniku których zabitych zostało 63 akademików i około 30 miejscowych. Po tym wydarzeniu, król Edward III potwierdził prymat Uniwersytetu nad miastem, nadając mu dodatkowe przywileje i nakazując burmistrzowi oraz radzie miejskiej co roku w dniu św. Scholastyki przechodzić ulicami miasta z odkrytymi głowami i płacić Uniwersytetowi grzywnę: jednego pensa za każdego zabitego akademika. Trwało to aż do roku 1825. Również od XIV wieku dwóch posłów reprezentuje Uniwersytet w Izbie Gmin.

W czasie reformacji na Oksfordzie działali Jan Hus i John Wyclif (Jan Wiklef). Mimo to tymczasowo zawieszono działalność uniwersytetu. W 1571 został on reaktywowany przez parlament za zgodą Elżbiety I. Po rewolucji angielskiej i wojnie domowej, wraz z powstaniem Royal Society uniwersytet w Oksfordzie zyskał dobre warunki rozwoju. Działali tu m.in. Edmond Halley, Robert Hooke i Robert Boyle. W tym czasie uczelnia szkoliła elitę państwową i kościelną.

W XIX wieku w teologii anglikańskiej dużą rolę odegrał tzw. ruch oksfordzki (reprezentowany m.in. przez Johna Henry’ego Newmana), dążący do odnowienia Kościoła anglikańskiego na zasadach wczesnochrześcijańskich i dający początek katolicyzującemu anglikanizmowi (reprezentowanemu m.in. przez oksfordczyka, C.S. Lewisa). W filozofii na Uniwersytecie rozwinął się tzw. idealizm brytyjski (odłam heglizmu, reprezentowany m.in. przez F.H. Bradleya), a później w opozycji do niego tzw. oksfordzka szkoła realistów. Pod względem strukturalnym Oksford pozostał uniwersytetem kolegialnym, jakkolwiek w XIX w. przeszedł reorganizację na wzór uniwersytetów niemieckich (łączenie funkcji dydaktycznej z prowadzeniem badań naukowych), rozbudowano podział na wydziały, wprowadzono laboratoria, pracownie, instytuty uniwersyteckie. Położono większy nacisk na rozwój nowoczesnych nauk ścisłych i przyrodniczych. Pod koniec XIX w. dopuszczono do studiów kobiety. Powstały wówczas kolegia żeńskie, które jednak z biegiem czasu zaczęły przyjmować również mężczyzn (ostatni z tej grupy, St Hilda’s College, uczynił to w 2008 roku). W drugiej połowie XX w. nastąpiła zmiana programu studiów, wprowadzono system wielostopniowy, studia podyplomowe, oraz przyłączono do uniwersytetu wiele centrów i instytutów.

Absolwenci

Uniwersytet słynie z długiej tradycji i wysokiego poziomu nauczania. Wśród absolwentów uczelni jest:

• 73 laureatów Nagrody Nobla (m.in. V.S. Naipaul, Baruch Blumberg, Michael Spence, Howard Florey, Cyril Hinshelwood, Martin Ryle),
• 30 premierów Wielkiej Brytanii (w tym ostatnich 14 premierów, m.in. Tony Blair, Margaret Thatcher, David Cameron, Theresa May, Boris Johnson, Rishi Sunak),
• wiele głów państw (np. prezydent USA Bill Clinton, premier Indii Indira Gandhi, 5 premierów Australii, król Norwegii Harald V, prezydent Ghany John Kufuor, premier Węgier Viktor Orbán, prezydent Peru Pedro Pablo Kuczynski)
• 12 świętych (m.in. Tomasz Morus),
• 8 błogosławionych (m.in. Jan Duns Szkot),
• 1 papież (antypapież Aleksander V),
• 18 kardynałów,
• 86 arcybiskupów,
• liczni poeci i pisarze (np. Robert Graves, Oscar Wilde, Matthew Arnold, Evelyn Waugh, Aldous Huxley, C.S. Lewis, J.R.R. Tolkien, Walter Raleigh, T.S Elltiot, Lewis Carroll, T.E. Lawrence)
• liczni aktorzy, kompozytorzy i artyści (np. Hugh Grant, Rowan Atkinson, Rosamund Pike, Nigella Lawson, Emma Watson, Kate Beckinsale, Emilia Fox, Hugh Dancy, Dudley Moore, Michael Palin, Terry Jones, Anna Popplewell, Richard Curtis, Tom Hooper, Ken Loach, Charles Hubert Hastings Parry, William Walton, Andrew Lloyd Webber)
• liczni uczeni (np. Gilad Zuckermann)

Wykładowcy

Wśród obecnych i przeszłych wykładowców uczelni wymienić można wielu Polaków, między innymi profesora nauk politycznych Zbigniewa Pełczyńskiego, ekonomistę profesora Włodzimierza Brusa, filozofa Leszka Kołakowskiego, profesora europeistyki Jana Zielonkę czy pierwszą kobietę-profesora oksfordzkiego wydziału nauk komputerowych Martę Kwiatkowską.

Dyplom Master of Arts

Master of Arts, który na zachodzie Europy oznacza zazwyczaj to samo co tytuł magistra w Polsce, jest związany z dziedzictwem uczelni. Zakłada się, że nawet formalnie nie uzyskując dyplomu magistra, dana osoba przyswaja wiedzę i reprezentuje pewien poziom naukowy, zgodnie z ideą nauczania na uczelniach, a nie tylko uczeniu celem uzyskania/wydawania dyplomu. Dlatego zgodnie z tradycją dyplom jest wydawany studentowi w siedem lat po immatrykulacji. Koszt wydania dyplomu wynosi dziesięć funtów.

Zobacz też

• Linacre Professor of Zoology

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona internetowa University of Oxford (ang.)
• Artykuł w „Wiedzy i Życiu”. archiwum.wiz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].