Owrucz

Owrucz
Овруч
	; Owrucz, cerkiew św. Bazylego
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	żytomierski
Rejon	korosteński
Burmistrz	Walerij Szwab
Powierzchnia	9 km²
Populacja (2018); • liczba ludności	; 15 795
Nr kierunkowy	380 4148
Kod pocztowy	11109
	Położenie na mapie obwodu żytomierskiego Owrucz
	Położenie na mapie Ukrainy Owrucz
	51°19′28″N 28°48′29″E/51,324444 28,808056
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Owrucz^[2] (ukr. Овруч) – miasto na Ukrainie, w obwodzie żytomierskim, w rejonie korosteńskim; leży nad rzeką Noryn (dorzecze Dniepru). W X wieku był stolicą Olega Światosławowica.

Owrucz był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[3], położonym w pierwszej połowie XVII wieku w starostwie grodowym owruckim w województwie kijowskim^[4].

Znajduje tu się węzłowa stacja kolejowa Owrucz. W mieście rozwinął się przemysł mleczarski oraz lniarski^[5]. Owrucz jest siedzibą eparchii Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego^[6].

Historia

Miejsce było zamieszkałe już w 5-4 tysiącleciu p.n.e. W I tysiącleciu n.e. Owrucz był ośrodkiem plemienia Drewlan. Po raz pierwszy osada została wspomniana w Latopisie Ipatijewskim jako Wrucznie, gród drewlański podległy księżnej Oldze. Według latopisu, było to miejsce śmierci księcia Olega Światosławowica. Inne nazwy Owrucza wymieniane w latopisach to: Wruczaj, Wruczyj, Owruczew.

Owrucz, wchodząc w skład Rusi Kijowskiej, był potężną fortecą. W XII w. był siedzibą księcia Ruryka Rościsławicza. Resztki umocnień z tego okresu zachowały się do naszych czasów.

Święty Jacek tę żyzną glebę poświęcił, do Owrucza religię katolicką wprowadził, założył dom zakonny, w nim mieszkał i pobłogosławił Owruckiéj ziemi. Jego błogosławieństwem była szczęśliwą; wiara Św. katolicka zupełnie i najszczérzéj się rozwinęła. ^[7]

Zniszczony przez Tatarów Owrucz odrodził się na początku XIV w., kiedy wszedł w skład księstwa halicko-wołyńskiego. Miał wówczas swoją fortecę. W 1356 wszedł w skład Księstwa Litewskiego. Krymski chan Edygej przejął miasto w roku 1399.

Owrucz padał ofiarą kolejnych napadów Tatarów krymskich. Dla obrony przed nimi zbudowano w 1506 drewniany zamek. Później był on przebudowywany i modernizowany: wykopano głęboki rów, a samą fortecę otoczono kamiennym murem. Miała ona 4 bramy wjazdowe i 6 baszt. W XVI w. w mieście funkcjonował prawosławny klasztor^[8], który funkcjonował do napadu tatarskiego w 1671, podczas którego został całkowicie zniszczony^[9].

Od 1569 Owrucz należał do Rzeczypospolitej, w ramach której był stolicą starostwa owruckiego i jednocześnie siedzibą sądów szlacheckich: ziemskiego i grodzkiego^[10]. W 1641 król Władysław IV Waza nadał mu prawo magdeburskie. W 1648 Owrucz został zajęty przez kozaków. Od 1649 stacjonował w nim pułk kijowski. Rozejm andruszowski z 1667 pozostawił to miasto w granicach Polski. Wzięty przez Rosję podczas drugiego rozbioru w 1793. Pod zaborami był siedzibą powiatu owruckiego w guberni wołyńskiej.

W styczniu 1919, na fali ukraińskich pogromów, wojska atamana Kozyr-Zyrki zamordowały 80 żydowskich mieszkańców Owrucza i splądrowały ok. 1200 domów^[11].

W 1989 liczyło 19 121 mieszkańców^[12]. W 2013 liczyło 16 614 mieszkańców^[13].

Do 2020 siedziba rejonu owruckiego.

Zabytki

Sobór św. Bazylego z 1911 r. w stylu bizantyjskim
Dworzec kolejowy z XIX w.
Budynek więzienia z XIX w.

Zabytki niezachowane

W 1747 roku rozpoczęto budowę kościoła i kolegium jezuitów, lecz przerwano ją w r. 1753, przenosząc kamień węgielny w inne miejsce. Do połowy r. 1758 wzniesiono częściowo mury kolegium, a w 1769 roku ukończono dwuwieżowy kościół wg projektu Pawła Giżyckiego. Raport Komisji Edukacji Narodowej z r. 1774 informował, że świątynia i kolegium nie posiadały jeszcze zewnętrznych tynków, a większa część zabudowań kolegium nie była wykończona. Po kasacie zakonu jezuitów kościół zamieniono na parafialny, a od 1783 roku na bazyliański^[14]. Kościół został rozebrany w XIX wieku przez władze rosyjskie^[15]^[16].

Osoby związane z Owruczem

Urodzeni w Owruczu

Ignacy Hołowiński - polski duchowny rzymskokatolicki, arcybiskup mohylewski, profesor, apologeta i patrolog, pisarz i tłumacz.
Stefano Ittar – architekt pochodzenia polskiego, czynny głównie we Włoszech.
Ołeksandr Ławrynowicz – ukraiński polityk, długoletni minister sprawiedliwości w różnych rządach, parlamentarzysta
Jerzy Niemirycz – podkomorzy kijowski, kanclerz ruski, polityk Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jeden z najbardziej wpływowych arian Rzeczypospolitej.
Wilhelm Hołowiński - marszałek szlachty powiatu owruckiego, powstaniec 1831 w powiecie owruckim
Kazimierz Hołowiński - marszałek powiatu owruckiego w 1812

Zmarli w Owruczu

Eustachy Daszkiewicz – hetman kozaków zaporoskich, starosta kaniowski, krzyczewski i czerkaski.

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.30
↑ Polski egzonim uchwalony na 119. posiedzeniu KSNG.
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 15.
↑ Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 80.
↑ Owrucz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-07] .
↑ Овруцька єпархія
↑ Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, na str. 662
↑ Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 24. ISBN 978-83-7431-127-4.
↑ Преподобномученик Макарий Каневский
↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012
↑ E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919. Thomas Seltzer, Inc., 1921. s. 27-30, 185-200. [dostęp 2013-02-12]. (ang.).
↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
↑ Maria Kałamajska-Saeed, Rosyjskie pomiary klasztorów skasowanych w roku 1832, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą "Polonika", Warszawa 2021, ISBN: 9788366172401
↑ n, Kościół i kolegium Jezuitów w Owruczu | ANDRZEJ BETLEJ | Овруч, сторінки історії [online], 5 sierpnia 2019 [dostęp 2023-02-10] (ukr.).
↑ https://archiv.ub.uni-heidelberg.de/artdok/2847/1/Betlej_Uwagi_na_temat_2000.pdf

Linki zewnętrzne

Owrucz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 775 .
Owrucz na stronie Rady Najwyższej Ukrainy
Gazetteer

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.30

[2] Polski egzonim uchwalony na 119. posiedzeniu KSNG.

[3] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 15.

[4] Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 80.

[PWN-5] Owrucz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-07] .

[6] Овруцька єпархія

[Iwanowski-7] Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, na str. 662

[8] Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 24. ISBN 978-83-7431-127-4.

[9] Преподобномученик Макарий Каневский

[10] M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012

[11] E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919. Thomas Seltzer, Inc., 1921. s. 27-30, 185-200. [dostęp 2013-02-12]. (ang.).

[12] Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу

[13] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).

[14] Maria Kałamajska-Saeed, Rosyjskie pomiary klasztorów skasowanych w roku 1832, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą "Polonika", Warszawa 2021, ISBN: 9788366172401

[15] , Kościół i kolegium Jezuitów w Owruczu | ANDRZEJ BETLEJ | Овруч, сторінки історії [online], 5 sierpnia 2019 [dostęp 2023-02-10] (ukr.).

[16] ttps://archiv.ub.uni-heidelberg.de/artdok/2847/1/Betlej_Uwagi_na_temat_2000.pdf

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]