Oni walczyli za ojczyznę

Oni walczyli za ojczyznę
Они сражались за Родину
Gatunek	dramat wojenny
Rok produkcji	1975
Data premiery	12 maja 1975
Kraj produkcji	ZSRR
Język	rosyjski, niemiecki
Czas trwania	141 min (cz. I – 78 min,; cz. II – 63 min)
Reżyseria	Siergiej Bondarczuk
Scenariusz	Siergiej Bondarczuk
Główne role	Wasilij Szukszyn,; Wiaczesław Tichonow,; Siergiej Bondarczuk
Muzyka	Wiaczesław Owczinnikow
Zdjęcia	Wadim Jusow
Scenografia	Feliks Jasiukiewicz,; Nadieżda Buzina
Montaż	Jelena Michajłowa
Produkcja	Zespół Filmowy nr 1
Wytwórnia	Mosfilm
Dystrybucja	Mosfilm

Oni walczyli za ojczyznę^[a] (org. Они сражались за Родину) – radziecki dramat wojenny z 1975 roku w reż. Siergieja Bondarczuka. Adaptacja powieści Michaiła Szołochowa pt. Walczyli za ojczyznę.

Fabuła

Lato 1942, trwa II wojna światowa. Oddział Armii Czerwonej pod naporem atakujących Niemców, w ciężkich bojach odwrotowych, wycofuje się w stronę Stalingradu.

Film pokazuje epizod wczesnego okresu wojny na froncie wschodnim, ukazany na przykładzie małego pododdziału i jego żołnierzy-przyjaciół, szeregowców: Łopachina (bohatera walk), Strielcowa, Zwiagincewa (ciężko rannego podczas niemieckiego ataku inwalidy) i innych.

Obsada

Wasilij Szukszyn – szer. Łopachin
Wiaczesław Tichonow – szer. Strielcow
Siergiej Bondarczuk – szer. Zwiagincew
Gieorgij Burkow – szer. Kopytowski
Jurij Nikulin – szer. Niekrasow
Iwan Łapikow – sierż. Popriszczenko
Nikołaj Gubienko – por. Gołoszczokow
Nikołaj Wołkow – szer. Nikiforow
Andriej Rostock – kpr. Koczetygow
Nikołaj Szytko – kucharz Lisiczenko
Jewgienij Samojłow – płk. Marczenko
Nonna Mordiukowa – Natalia Stiepanowna
Innokientij Smoktunowski – chirurg
Irina Skobcewa – lekarz półkowy
Angelina Stiepanowa – stara kozaczka, którą Łopachin prosi o wiadro i sól
Tatiana Bożok – sanitariuszka ratująca Strielcowa
Lidija Fiedosiejewa-Szukszyna – Głasza
Daniił Iliczenko – Łuka Michałycz
Alieksiej Wanin – szer. Borzych
Nikołaj Gorłow – sanitariusz opatrujący Strielcowa w szpitalu
Giennadij Sofronow – przewodniczący, szef pustego magazynu
Boris Nikiforow – kpt. Sumskow
Anatolij Pieriewierzew – Chmiz
Witalij Leonow – żołnierz
Michaił Czigarow – żołnierz
Stanisław Borodokin – żołnierz
Leonid Trutniew – żołnierz
Piotr Mierkuriew – żołnierz
Lew Pawłow – żołnierz niosący sztandar
Andriej Popow – głos zza kadru

i inni.

O filmie

Oni walczyli za ojczyznę powstał z okazji XXX-lecia zwycięstwa ZSRR nad faszyzmem^[1]. Siergiej Bondarczuk do prac nad filmem przystąpił w rozkwicie swojej filmowej kariery, będąc już znanym reżyserem, aktorem i scenarzystą^[b]. Podobnie jak w wypadku Losu człowieka z 1959 scenariusz oparł na prozie Michaiła Szołochowa, a jego realizacja, jak sam stwierdził w jednym z wywiadów była "kultywowanym od wielu lat marzeniem"^[2].

Odbiór

Film spotkał się z pozytywnym przyjęciem zarówno widzów jak i krytyków. W ZSRR obejrzało go w kinach ponad 40 milionów widzów, co daje mu obecnie wysokie miejsca pod względem oglądalności i przychodów w rankingach rosyjskich portali filmowych^[1]. Ponad 40 lat po premierze, film Bondarczuka wciąż zaliczany jest do jednych z najlepszych obrazów o II wojnie światowej w ZSRR, regularnie przypominany w rosyjskiej TV oraz okolicznościowych pokazach filmowych (najczęściej z okazji rocznicy ataku III Rzeszy na ZSRR)^[3]^[4]. W listopadzie 2016 roku minister obrony narodowej FR Siergiej Szojgu, przy asyście szefów departamentów obrony WNP, dokonał w Moskwie uroczystego odsłonięcia ulicznej instalacji rzeźbiarskiej opartej na motywie filmu (maszerujący oddział żołnierzy), poświęconej jego bohaterom jako "symbolom walki za ojczyznę i nieopuszczania jej w najtrudniejszych chwilach"^[5].

Krytycy chwalili film za zdjęcia i obsadę aktorską (Łapikow, Mordiukowa, Szukszyn, Tichonow, Bondarczuk)^[6]. Dla Wasilija Szukszyna była to ostatnia rola w życiu. Aktor zmarł podczas zdjęć do filmu w październiku 1974 roku, na siedem miesięcy przed jego premierą. Z tego powodu, w ostatnich scenach filmu Szukszyna dublował Jurij Sołowiow, a podczas jego udźwiękowiania, głosu jego bohaterowi użyczył Igor Jefimow^[1]^[7]^[8].

W Polsce

W Polsce, film miał swoją premierę w listopadzie 1976 roku w ramach przeglądu filmowego "Dni Filmu Radzieckiego"^[9]. W kinach obejrzało go ponad 1,3 mln widzów^[9]^[10], a krytycy zachwycali się zwłaszcza kreacją Szukszyna^[11]^[12].

Nagrody

Film otrzymał kilka znaczących w ówczesnym świecie socjalistycznym nagród, chociaż dziś już zupełnie "egzotycznych" z punktu widzenia kina światowego. Były to:

1975 – nagroda tygodnika "Sowietskij ekran" za najlepszy film i najlepszą rolę męską dla Szukszyna
1976 – nagroda Związku Antyfaszystowskich Bojowników Czechosłowacji na XX MFF w Karlowych Warach
1977 – nagroda dla Siergieja Bondarczuka za najlepszą reżyserię, dla Tatiany Bożok za najlepszą rolę drugoplanową, nagroda zbiorowa dla 27 odtwórców ról żołnierzy oddziału radzieckiego na XIV MFF w Panamie
1977 – Nagroda Państwowa RFSRR im. Braci Wasiliewych

Uwagi

↑ W polskiej literaturze przedmiotu tytuł filmu często występuje w oryginalnym tłumaczeniu tytułu pierwowzoru literackiego Szołochowa, tzn. Walczyli za ojczyznę (zob. Apokalipsa i prawda, "Film" 22[122], Warszawa 1975-06-01; Czesław Dondziłło, Walczyli za ojczyznę, „Film” nr 25[125], Warszawa 1975-06-22 i in.)
↑ . Laureatem nagrody "Oscara" za epopeję Wojna i pokój z lat 1965-67

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Oni srażalis' za rodinu. [w:] KinoPoisk [on-line]. [dostęp 2020-07-05]. (ros.).
↑ Siemion Czertok. Siergiej Bondarczuk: mówi się, że jestem batalistą.... „Film”. 45(1457), s. 20, 1976-11-07. Warszawa: RWS "Prasa-Książka-Ruch".
↑ Szto posmotriet' na 9 maja: 10 wielikich filmow o wielikoj pobiedie. 2020-05-09. [dostęp 2020-07-06]. (ros.).
↑ 10 łuczszych filmow o wojnie. [w:] onliner [on-line]. [dostęp 2020-07-06]. (ros.).
↑ Oficjalna strona Ministerstwa Obrony FR
↑ Jelena Bauman, Rostisław Jurieniew: Mała encyklopedia kina radzieckiego. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1987. ISBN 83-221-0446-4.
↑ Tiepłochod "Dunaj". [w:] www.cruiseinform.ru [on-line]. [dostęp 2020-07-06]. (ros.).
↑ Jurij Sołowiow: ja nie sczitaju siebia dwojnikom Szukszyna. [w:] Komsomolskaja prawda [on-line]. [dostęp 2020-07-06]. (ros.).
↑ ^a ^b Dni Filmu Radzieckiego. „Film”. 44(1456), s. 23, 1976-10-31. Warszawa: RWS "Prasa-Książka-Ruch".
↑ Grzegorz Wiśniewski: Polsko-radzieckie stosunki kulturalne w latach siedemdziesiątych. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1980, s. 208.
↑ Teresa Krzemień. Łopachin był ostatni. „Film”. 1(1465), s. 20, 1977-01-02. Warszawa: RWS "Prasa-Książka-Ruch".
↑ Dondziłło..., s. 18

Bibliografia

Apokalipsa i prawda. „Film”. 22(122), s. 11, 1975-06-01. Warszawa: RWS "Prasa-Książka-Ruch".
Czesław Dondziło. Walczyli za ojczyznę. „Film”. 25(125), s. 18, 1975-06-22. Warszawa: RWS "Prasa-Książka-Ruch".

Linki zewnętrzne

[1] W polskiej literaturze przedmiotu tytuł filmu często występuje w oryginalnym tłumaczeniu tytułu pierwowzoru literackiego Szołochowa, tzn. Walczyli za ojczyznę (zob. Apokalipsa i prawda, "Film" 22[122], Warszawa 1975-06-01; Czesław Dondziłło, Walczyli za ojczyznę, „Film” nr 25[125], Warszawa 1975-06-22 i in.)

[3] . Laureatem nagrody "Oscara" za epopeję Wojna i pokój z lat 1965-67

[Kinopoisk-2] Oni srażalis' za rodinu. [w:] KinoPoisk [on-line]. [dostęp 2020-07-05]. (ros.).

[4] Siemion Czertok. Siergiej Bondarczuk: mówi się, że jestem batalistą.... „Film”. 45(1457), s. 20, 1976-11-07. Warszawa: RWS "Prasa-Książka-Ruch".

[5] Szto posmotriet' na 9 maja: 10 wielikich filmow o wielikoj pobiedie. 2020-05-09. [dostęp 2020-07-06]. (ros.).

[6] 10 łuczszych filmow o wojnie. [w:] onliner [on-line]. [dostęp 2020-07-06]. (ros.).

[7] Oficjalna strona Ministerstwa Obrony FR

[8] Jelena Bauman, Rostisław Jurieniew: Mała encyklopedia kina radzieckiego. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1987. ISBN 83-221-0446-4.

[9] Tiepłochod "Dunaj". [w:] www.cruiseinform.ru [on-line]. [dostęp 2020-07-06]. (ros.).

[10] Jurij Sołowiow: ja nie sczitaju siebia dwojnikom Szukszyna. [w:] Komsomolskaja prawda [on-line]. [dostęp 2020-07-06]. (ros.).

[ReferenceA-11] Dni Filmu Radzieckiego. „Film”. 44(1456), s. 23, 1976-10-31. Warszawa: RWS "Prasa-Książka-Ruch".

[12] Grzegorz Wiśniewski: Polsko-radzieckie stosunki kulturalne w latach siedemdziesiątych. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1980, s. 208.

[13] Teresa Krzemień. Łopachin był ostatni. „Film”. 1(1465), s. 20, 1977-01-02. Warszawa: RWS "Prasa-Książka-Ruch".

[14] Dondziłło..., s. 18

[a]

[1]

[b]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]