Oleksów

Oleksów
	wieś
	; Wjazd do wsi
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	kozienicki
Gmina	Gniewoszów
Liczba ludności (2021)	303
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	26-920
Tablice rejestracyjne	WKZ
SIMC	0620062
	Położenie na mapie gminy Gniewoszów Oleksów
	Położenie na mapie Polski Oleksów
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Oleksów
	Położenie na mapie powiatu kozienickiego Oleksów
	51°29′18″N 21°48′15″E/51,488333 21,804167
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Oleksów – wieś sołecka^[5] w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim, w gminie Gniewoszów^[6]^[4].

Prywatna wieś szlachecka, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego.

Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 738.

Pochodził stąd słynny stoczniowiec i przodownik pracy Stanisław Sołdek.

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Stanisława^[8].

Części wsi

Integralne części wsi Oleksów^[6]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0620079	Gruszka	część wsi
0620085	Nowy Oleksów	część wsi
0620091	Roztoki	część wsi
0620100	Stary Oleksów	część wsi

Historia

Pochodzenie nazwy tej miejscowości wywodzi się od staropolskiej nazwy osobowej "Oleksy".

Początki Oleksowa nie są znane. Pierwsza pisana wzmianka o tej miejscowości pochodzi ze spisów parafialnych z lat 1325-1327. Wspomina się wtedy drewniany kościół i proboszcza Lamberta. Bolesław Kumor początki parafii umieszcza w XIII wieku. Brak jest bliższej daty jej powstania. Data powstania parafii w 1254, podana przez księdza Wiśniewskiego w 1913 r., nie została przez ks. Kumora potwierdzona. Początkowo parafia Oleksów związana była z archidiakonatem lubelskim. Parafia Oleksów otrzymywała dziesięciny z Bronowic (parafia Jaroszyn) i z pobliskiej Policzny. W kronikach Jana Długosza z XV wieku Oleksów zwany był też Bierdziedze. Na przełomie XIV i XV wieku wieś należała do rodziny Gnatowskich a potem przeszła na własność Gniewoszów. Historia gminy nierozerwalnie związana jest z tym rodem. Przodkami rodu Gniewoszów z Oleksowa był ród Gniewoszów herbu Rawicz z Dalowic w powiecie proszowskim w pobliżu Krakowa.

Cmentarz w Oleksowie został założony w 1831 roku, kiedy to pochowano 302 żołnierzy Królestwa Polskiego, którzy 9 sierpnia 1831, pod dowództwem ppłk. Teodora Kalinkowskiego^[9] stoczyli walkę z armią rosyjską. Była to jedna z najkrwawszych bitew stoczonych przez wojska polskie w okresie Powstania Listopadowego, nazwana później bitwą pod Gniewoszowem. Zginęło 302 żołnierzy a ponad 500 dostało się do niewoli, w tym dowódca ppłk. Teodor Kalinkowski. Na cmentarzu są dwie kwatery: jedna poświęcona żołnierzom Powstania Listopadowego, a druga żołnierzom Powstania Styczniowego.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 92291
↑ Raport o stanie gminy Gniewoszów w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 6
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 846 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Rejestr TERYT
↑ Strona gminy, sołectwa
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
↑ Opis parafii na stronie diecezji radomskiej
↑ Ur.1782 roku w Iwanowicach pod Krakowem. Po upadku powstania został zesłany do syberyjskiej Wiatki.

Bibliografia

Lechowicz Z1977b, "Grodzisko w Oleksowie-Sławczynie, gm.Gniewoszów" – PKZ O-Łódź
Opis powiatu radomskiego przez ks.Franciszka Siarczyńskiego – W-wa 1847r
Ks. Bolesław Kumor, "Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795", tom IV

Linki zewnętrzne

Oleksów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 460 .
Oleksów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 740 .
Biuletyn informacji Gminy Gniewoszów
Oficjalny portal Gminy Gniewoszów. zorkan.aplus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-15)].
Historia Gminy Gniewoszów

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 92291

[rap-2] Raport o stanie gminy Gniewoszów w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 6

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 846 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[sol-5] Strona gminy, sołectwa

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[7] Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

[par-8] Opis parafii na stronie diecezji radomskiej

[9] Ur.1782 roku w Iwanowicach pod Krakowem. Po upadku powstania został zesłany do syberyjskiej Wiatki.

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Wsie	Boguszówka Borek Gniewoszów Kociołek Marianów Markowola Markowola-Kolonia Mieścisko Oleksów Podmieście Regów Nowy Regów Stary Sarnów Sławczyn Stawki Wólka Bachańska Wysokie Koło Zalesie Zdunków Zwola
Integralne części wsi	Brzeziny Fort Gruszka Kamionka Kępa Kolonia Kopaniny Kresy Łaniec Nowe Pole Nowy Marianów Nowy Oleksów Nowy Sławczyn Ósmaki Pod Lasem Połać Powiśle Prusiny Przecinka Roztoki Sławin Sokołówka Stara Wieś Stary Marianów Stary Oleksów Stary Sławczyn Tartak Ugory Wały Zygmuntów