Ogrody Tivoli

Tivoli

Park Tematyczny, Ogród
Państwo	Dania
Miejscowość	Kopenhaga
Właściciel	Tivoli A/S
Zarządzający	Lars Liebst
Odwiedzających (2016)	4,6 mln
Data otwarcia	15 sierpnia 1843
Kolejki górskie	4
Położenie na mapie Danii Tivoli
55°40′25″N 12°34′06″E
Strona internetowa

Ogrody Tivoli – położony w centrum Kopenhagi park rozrywki i ogród otwarty 15 sierpnia 1843 roku. Jest drugim najstarszym parkiem rozrywki świata po Dyrehavsbakken, znajdującym się w pobliskim Klampenborg.

Obecnie Tivoli jest najczęściej odwiedzanym parkiem rozrywki w Skandynawii oraz trzecim najczęściej odwiedzanym w Europie.

Historia

Pierwotnie park nosił nazwę „Tivoli & Vauxhall”; „Tivoli” nawiązywać miało do Jardin de Tivoli, nieistniejących dziś ogrodów w Paryżu (które z kolei wzięły swoją nazwę od miejscowości Tivoli we Włoszech, niedaleko Rzymu), natomiast „Vauxhall” do ogrodów o tej samej nazwie, położonych w Londynie.

Założyciel Tivoli, Georg Carstensen (1812–1857), uzyskał pięcioletnie nadanie ziemi od króla Danii, Chrystiana VIII, mówiąc mu, że „gdy ludzie bawią się dobrze, nie myślą o polityce”. Monarcha zagwarantował Carstensenowi niemal 15 akrów ziemi (61 tys. m²) położonej na wzgórzu na zewnątrz Vesterport (Zachodniej Bramy) za roczną opłatą 945 koron. Aż do lat 50. XIX wieku Tivoli znajdowało się za miastem, a dostęp do parku możliwy był przez Vesterport.

Od samego początku park Tivoli oferował szeroką gamę atrakcji: budynki w egzotycznym orientalnym stylu: teatr, altany, restauracje i kawiarnie, ogrody kwiatowe oraz mechaniczne urządzenia, takie jak karuzele i proste kolejki górskie. Po zmroku park rozświetlały różnobarwne latarnie. W niektóre wieczory urządzano pokazy sztucznych ogni.

Kompozytor Hans Christian Lumbye (1810–1874) pełnił w Tivoli funkcję dyrektora muzycznego od 1843 do 1872 roku. Lumbye czerpał inspirację z kompozytorów walców wiedeńskich, jak np. rodzina Straussów (Johann Strauss i jego synowie), dzięki czemu stał się znany jako „Strauss północy”. Wiele jego dzieł zostało zainspirowanych przez ogród, np. „Salut na cześć sprzedawców biletów w Tivoli” lub „Noc festiwalowa w Tivoli”. Orkiestra symfoniczna parku do dzisiaj wykonuje wiele z jego kompozycji.

W 1874 roku do parku wprowadzono teatr–pantomimę w stylu chińskim. Widownia stała na zewnątrz, a scena znajdowała się wewnątrz budynku. Kurtyna teatru była w formie pawiego ogona. Od samego początku w teatrze odgrywano włoską pantomimę, wprowadzoną w Danii przez Włocha Giuseppe Casortiego. Ta tradycja, oparta o włoską Commedia dell’arte, jest krzewiona do dzisiaj, włączając w to tradycyjne postaci, takie jak Kolombina, Arlekin lub szczególnie popularny u młodych widzów niemądry sługa Pierrot.

W 1943 roku osoby sympatyzujące z nazistami próbowały złamać ducha Duńczyków, paląc wiele budynków w Tivoli, w tym aulę koncertową. Duńczycy szybko wybudowali prowizoryczne struktury, a w ciągu kilku tygodni od incydentu park został ponownie otwarty.

Tivoli wciąż się rozwija, nie zatracając jednak swojego oryginalnego uroku i tradycji. Zgodnie ze słowami Georga Carstensena, wypowiedzianymi 1844 roku, „Tivoli nigdy nie zostanie ukończone”. Niemal wiek później Walt Disney powiedział o swoim (inspirowanym ogrodami Tivoli) Disneylandzie: „Disneyland nie będzie ukończony tak długo, jak długo na świecie będzie wyobraźnia”. Disney w czasie podróży za ocean odwiedził Tivoli wraz ze swoją żoną Lily. Obejrzawszy park, podjął natychmiastową decyzję, by Disneyland spróbował naśladować jego „radosną i luźną atmosferę”.

Kolejki i atrakcje

Drewniana kolejka górska Rutschebanen jest jedną z najstarszych wciąż działających drewnianych kolejek na świecie. Została wybudowana w 1914 roku w szwedzkim Malmö. Pociąg kolejki kontrolowany jest przez operatora wyhamowującego skład na zjazdach tak, by nie nabrał zbyt dużej prędkości.

Najwyższa karuzela świata, Himmelskibet, została otwarta w 2006 roku. Wysoka na 80 metrów i wybudowana przez austriacką firmę Funtime, oferuje panoramiczny widok na miasto.

1 maja 2009 otwarto atrakcję Vertigo.

Kolejki górskie

Czynne

W Ogrodach Tivoli znajdowały się na 2021 rok 4 czynne kolejki górskie:

#	Nazwa	Producent	Data otwarcia	Typ	Wysokość [m]	Prędkość [km/h]	Źródło
1	Rutschebanen	L.A. Thompson	1914	drewniana	12	60
2	Dæmonen	B&M	16 kwietnia 2004	stalowa	28	77,2
3	Kamelen	Zierer	4 kwietnia 2019	stalowa dziecięca	?	?
4	Mælkevejen	Mack Rides	28 listopada 2019	stalowa rodzinna	15,3	36

Usunięte

Z 14 otwartych w historii parku kolejek górskich 10 zostało usuniętych:

#	Nazwa	Producent	Data otwarcia	Data zamknięcia	Typ	Wysokość [m]	Prędkość [km/h]	Źródło
1	Rutschebanen	?	1843	1887	drewniana	?	?
2			1887	1902
3			1902	1914
4	Bob-Banen		1937	1937
5	Skovtrolden	Schwarzkopf	1969	1986	stalowa
6	Mariehønen	Zierer	1974	1998	stalowa dziecięca
7	Slangen		1989	21 września 2003	stalowa rodzinna	11	40
8	Jule Expressen	Technical Park	2008	2013		?	?
9	Odinexpressen	Mack Rides	1985	2018		?	60
10	Karavanen	Zierer	1999	2018	stalowa dziecięca	3,3	26

Koncerty i występy

Oprócz kolejek Tivoli oferuje jeszcze szereg przedstawień i koncertów, będąc istotnym elementem kopenhaskiej kultury.

Aula koncertowa

W ogrodach występują światowej sławy artyści muzyki poważnej. Aula koncertowa wybudowana w 1956 roku przez Hansa Hansena mieści na widowni 1660 osób. W 2005 roku została odnowiona i rozbudowana o foyer i dwupiętrowy bar z lożą oraz najdłuższe w Europie akwarium ze słoną wodą, mieszczące się w piwnicach.

Pantomima

Oprócz tego odbywają się przedstawienia pantomimy. Mechaniczna kurtyna teatru jest obsługiwana przez pięć osób, a codziennym spektaklom akompaniuje orkiestra. W teatrze odbywają się również pokazy baletu oraz tańca nowoczesnego.

Gwardia Tivoli

Gwardia Tivoli (Tivoli Guard) jest zespołem muzycznym, złożonym z chłopców w wieku od 8 do 16 lat. Ubrani są w mundury, będące nawiązaniem do tych noszonych przez Den Kongelige Livgarde (Royal Life Guards) – oddziały piechoty duńskiej armii, których zadaniem jest z jednej strony walka na linii frontu, z drugiej – pełnienie funkcji reprezentacyjnej gwardii królewskiej. Noszą oni także charakterystyczne, futrzane, wysokie czapki. Zespół założony został w 1844 roku. Zajmuje się dawaniem koncertów, uczestnictwem w paradach, trzymaniem straży przy budynkach i pomnikach na specjalne okazje, oraz reprezentowaniem ogrodów w czasie trwania rozmaitych wydarzeń.

Koncerty

W ciepłe miesiące w ogrodach Tivoli odbywają się koncerty z serii Fredagsrock (Friday Rock), na których występowali tacy wykonawcy jak Smashing Pumpkins, Sting, The Beach Boys, Pet Shop Boys oraz duńscy wykonawcy: TV-2, Nephew, Hanne Boel, Raveonettes i Thomas Helmig.

W czasie festiwalu jazzowego Copenhagen Jazz Festival ogrody Tivoli są jednym z wielu miejsc w Kopenhadze, gdzie odbywają się koncerty.