Ochodze
50°36′38″N 17°48′40″E/50,610556 17,811111| wieś | |
 Szkoła podstawowa w Ochodzach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1228[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
46-070[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OPO |
| SIMC |
0496857 |
Położenie na mapie gminy Komprachcice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opolskiego  | |
| 50°36′38″N 17°48′40″E/50,610556 17,811111[1]
| |
Ochodze (dodatkowa nazwa w j. niem. Ochotz, w latach 1936-1945 Frühauf[4]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie opolskim, w gminie Komprachcice.
Od 1950 miejscowość należy do województwa opolskiego.
Z Opola dojazd autobusami miejskimi linii nr 8.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]W XII wieku wydzielanie majątku czy kompleksu majątków z ogólnej jurysdykcji wymagało nie tylko udzielenia przywilejów (tutaj wystarczało właściwie ogłoszenie na wiecu książęcej decyzji), ale wyraźnego określenia obszaru objętego immunitetem[5]. Było to tym bardziej konieczne, że wydzielony majątek, a zwłaszcza obszar przeznaczony dopiero do skolonizowania, należało wyodrębnić ze struktury opolnej; z „książęcych” terenów leśnych korzystała bowiem ludność określonych opoli, roszcząc sobie do nich uświęcone dawną tradycją prawa. Na miejsce skomplikowanych powiązań i roszczeń pojawiła się granica linearna, wyodrębniająca objęty immunitetem obszar[6].
Wytyczenie tej granicy dokonywał książę, często osobiście albo za pośrednictwem wysokich urzędników, obchodząc lub objeżdżając wydzielany teren i wyznaczając granice przez naciosy na drzewach lub wystawianie kamieni granicznych. Taki sposób wytyczania granic, jak również sam ograniczony obszar nazywano ochodzą lub (częściej) ujazdem (łac. circuitio i circumequitatio)[6].
Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy oznaczającej chęć - ochoty[7]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości, wcześniejszą od niemieckiej wymienia Ochoc, które tłumaczy jako "Schmausort, Lustort" czyli po polsku "Miejscowość ochoty, ucztowania"[7].
Niemcy zgermanizowali nazwę na Ochotz[7] w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie. Po wojnie polska administracja spolonizowała zgermanizowaną nazwę na Ochodze. Obecnie obie nazwy nie wiążą się z pierwszym znaczeniem.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianka o wsi pochodzi z 1295. Wiadomo, że mieszkańcy płacili wówczas dziesięcinę (zboże) dla kościoła w Chrząszczycach, gdyż miejscowość należała do tamtejszej parafii. Nazwa miejscowości najprawdopodobniej pochodzi od śląskich słów ochodza lub ochoza – oznaczały one miejsce, które należy obejść. Według innej teorii określano tak również osady, których granice ustalano przez wspólny obchód z sąsiadami[8]. W dokumentach pojawiały się również nazwy Ochoze i Ochoc, a w Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (około 1300) nazwa Ochoss[9].
W 1536 wieś kupili bracia Buchta, razem z sąsiednim Domeckiem. Niewiele wiadomo o późniejszym okresie. W 1783 właścicielem wsi miał być niejaki Koschützki. W 1845 mieszkały w niej 372 osoby, w 1890 – 570, a pod koniec pierwszej dekady XX wieku 638 osób. W 1921 podczas plebiscytu za pozostaniem w granicach Niemiec głosowało 338 mieszkańców, a za Polską 121.
Pod koniec lat 20. w Ochodzach mieszkało 761 katolików i 8 ewangelików. W pobliskiej leśniczówce Frühauf znajdował się pomocniczy urząd leśny nadleśnictwa Prószków. Nazwę leśniczówki przyjęto za nazwę całej wsi w 1936, kiedy to władze hitlerowskie zmieniły wiele nazw miejscowości na brzmiące "bardziej niemiecko" (na polskiej przedwojennej mapie nazwa wsi brzmiała Ochodza)[10]. Tuż przed wybuchem II wojny światowej liczba mieszkańców przekroczyła 1000 osób.
Ochodze posiadały w przeszłości własny herb – znajdował się on na pieczęciach gminnych. Przedstawiał on skaczącego jelenia oraz drzewo i stojącego obok niego mężczyznę (myśliwego lub leśniczego). Miał prawdopodobnie nawiązywać do pobliskich lasów oraz istniejącej w nich leśniczówki.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[11]:
- kościół par. pw. św. Marcina, drewniany, z 1702 r., przeniesiony do wsi z Komprachcic w 1941 r.,
inne zabytki:
- pomnik mieszkańców poległych podczas I wojny światowej
- liczne domy mieszkalne z przełomu XIX i XX wieku.
_ID_628053.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 91013
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 853 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Zofia Podwińska, Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu. Źreb, wieś, opole, Wrocław 1971, s. 202.
- ↑ a b Benedykt Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1997, s. 130.
- ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 82, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Gmina Komprachcice, J. Filipczyk, M. Goc, E.Matuszczyk, U. Zajączkowska, brak roku wydania, ISBN 83-901570-9-8, s. 33.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis
- ↑ Przedwojenna mapa WiG
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 96.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kodeks dyplomatyczny Śląska. Zbiór dokumentów i listów dotyczących Śląska. T. 1. Obejmujący lata 971-1204, wyd. Maleczyński K., Wrocław 1956.
- Podwińska Z., Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu. Źreb, wieś, opole, Wrocław 1971.
- Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1997.
