Obrona Helu

Bitwa o Hel
	II wojna światowa, kampania wrześniowa
	; Zdjęcie lotnicze Helu z sierpnia 1939
Czas	1 września – 2 października 1939
Miejsce	Hel
Terytorium	II Rzeczpospolita
Przyczyna	agresja III Rzeszy na Polskę
Wynik	zwycięstwo Niemców
Strony konfliktu
Polska	III Rzesza
Dowódcy
Włodzimierz Steyer; Józef Unrug	Fedor von Bock; gen. Leonard Kaupisch
Siły
Marynarka Wojenna; ok. 3000 (kompanie rezerwistów i marynarze)
Straty
ok. 50 zabitych; 150 rannych; 3600 jeńców	zestrzelono 32 samoloty Luftwaffe oraz na minie postawionej przez ORP „Żbik” zatonął trałowiec M 85 z 7. flotylli poławiaczy min tracąc 24 ludzi z 51-osobowej załogi
	Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce bitwy
	54°38′30″N 18°46′53″E/54,641667 18,781389
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Obrona Helu, bitwa o Hel – działania zbrojne prowadzone podczas wojny obronnej przez polskie oddziały w dniach od 1 września do 2 października 1939 roku, mające na celu obronę Rejonu Umocnionego Hel przed nacierającymi wojskami niemieckimi. Załoga Helu była ostatnią placówką, która bez żadnych nadziei wsparcia skapitulowała podczas obrony Wybrzeża w kampanii wrześniowej 1939.

Obrońcy

Działania

W chwili wybuchu II wojny światowej Hel, będący główną bazą polskiej floty wojennej, został początkowo zaatakowany przez siły niemieckie z powietrza i z morza^[4]. W momencie osiągnięcia przez korpus gen. von Kaupischa Zatoki Puckiej 8 września i przerwaniu pozycji pod Swarzewem i Władysławowem 12 września, wojska niemieckie odizolowały Hel od lądu^[5].

Od 21 września pancerniki „Schleswig-Holstein” i „Schlesien" rozpoczęły ostrzał Helu, a ściślej rejonu baterii cyplowej im. Heliodora Laskowskiego, która - jako ważny element obrony wybrzeża - wchodziła w skład Rejonu Umocnionego Hel. Podczas ostrzału 25 września pancernik „Schleswig-Holstein” został dwukrotnie trafiony z działa baterii cyplowej. Jednocześnie w wyniku ostrzału ranny został dowódca baterii, kpt. mar. Zbigniew Przybyszewski, który po opatrzeniu ran powrócił na własne żądanie na stanowisko. 30 września, po zdobyciu wsi Chałupy przez wojska niemieckie, wycofujące się polskie oddziały wysadziły zaporę z głowic torpedowych, oddzielając tym samym półwysep od atakujących sił niemieckich. Ataki Niemców zostały powstrzymane, jednak po upadku Warszawy i Modlina oraz z powodu braku żywności i amunicji, morale większości osamotnionych obrońców Helu osłabło do tego stopnia, że 1 października dowództwo obrony Helu po naradzie sztabu zadecydowało o wszczęciu rozmów z Niemcami w sprawie kapitulacji placówki. Wynikiem tego oddziały polskie wstrzymały ogień ok. 11 tego dnia, a o 16 ogień wstrzymała strona niemiecka.

Kapitulacja

2 października 1939 r. w Grand Hotelu w Sopocie komandor Marian Majewski oraz kpt. Antoni Kasztelan podpisali akt kapitulacji i złożyli go na ręce kontradmirała Huberta von Schmundta^[6]. Wieczorem zadecydowano o wypłacie poborów obrońcom za trzy miesiące z góry i rozpoczęto niszczenie akt sądowych i personalnych oraz zakopywanie i zatapianie przez całą noc sprzętu. Wkroczenie Niemców do Helu zaplanowano na 2 października o godzinie 10. Po wkroczeniu do Helu Niemcy zaczęli poszukiwania ciężkich dział, nie wierząc, że obrońcy Helu, mając cztery armaty Boforsa o kalibrze 152,4 mm, mogli skutecznie trafiać w jednostki nawodne^[7].

Obrona Helu w 1945 przez Wehrmacht

Hel był jednym z ostatnich miejsc, w którym skapitulowały ostatnie oddziały niemieckie w 1945 roku – broniący Helu żołnierze Wehrmachtu poddali się Armii Czerwonej dopiero 14 maja^[8]^[9].

Upamiętnienie

Walki żołnierza polskiego o Hel zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic po 1945 „Hel 20 IX – 1 X 1939”, a po 1990 „WESTERPLATTE – OKSYWIE – HEL 1 IX – 2 X 1939”.

Ulice Obrońców Helu znajdują się, oprócz samego Helu, także m.in. w Bolesławcu, Bydgoszczy, Krakowie, Siedlcach, Warszawie, Wejherowie i Władysławowie.
We Wrocławiu ich imię nosi skwer.

Zobacz też

Przypisy

↑ [red.] Krzysztof Komorowski: Boje Polskie 1939 – 1945. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2009, s. 121. ISBN 978-83-7399-353-2.
↑ A. Zawilski: Bitwy polskiego września, Kraków 2009, s. 744.
↑ Trałowce: M 85 – niemiecki trałowiec, ofiara min ORP Żbik.
↑ Najważniejsze bitwy Kampanii Wrześniowej. Hel.
↑ Obrona Rejonu Umocnionego Hel.
↑ Honorowa kapitulacja Helu. Sopot 1939.
↑ Kampania Wrześniowa. [dostęp 2009-09-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
↑ Josef Schröder: Durchhalten: Von Ostfriesland Über Kurland in Sowjetische Gefangenschaft 1945-1949. BoD – Books on Demand, 2009, s. 293. ISBN 3-8391-2879-X.
↑ Standort Hela. [w:] Lexikon der Wehrmacht [on-line]. [dostęp 2019-06-10].

Bibliografia

[red.] Krzysztof Komorowski: Boje Polskie 1939 – 1945. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2009, s. 121. ISBN 978-83-7399-353-2.
Kampania Wrześniowa. [dostęp 2009-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
Obrona Helu 1939 – Rejonu Umocnionego Hel. Kampania Wrześniowa 1939. [dostęp 2012-05-05].

[kom-1] [red.] Krzysztof Komorowski: Boje Polskie 1939 – 1945. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2009, s. 121. ISBN 978-83-7399-353-2.

[2] A. Zawilski: Bitwy polskiego września, Kraków 2009, s. 744.

[3] Trałowce: M 85 – niemiecki trałowiec, ofiara min ORP Żbik.

[4] Najważniejsze bitwy Kampanii Wrześniowej. Hel.

[5] Obrona Rejonu Umocnionego Hel.

[6] Honorowa kapitulacja Helu. Sopot 1939.

[hela-7] Kampania Wrześniowa. [dostęp 2009-09-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

[8] Josef Schröder: Durchhalten: Von Ostfriesland Über Kurland in Sowjetische Gefangenschaft 1945-1949. BoD – Books on Demand, 2009, s. 293. ISBN 3-8391-2879-X.

[9] Standort Hela. [w:] Lexikon der Wehrmacht [on-line]. [dostęp 2019-06-10].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]