Cyraneczka nowogwinejska
| Anas waigiuensis | |||
| (Rothschild & Hartert, 1894) | |||
 Rysunek z czasopisma „Novitates Zoologicae” (1895) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
cyraneczka nowogwinejska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Cyraneczka nowogwinejska[3], nowogwinejka[3] (Anas waigiuensis) – gatunek średniej wielkości ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), którego pierwotne występowanie ogranicza się do Nowej Gwinei. To jedyny endemiczny gatunek kaczki na tej wyspie. Nie jest zagrożony wyginięciem[2].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Nie wyróżnia się podgatunków[4][5].
Początkowo uważano, że gatunek należy do plemienia piżmówek, parafiletycznej grupy gatunków, które systematycznie są bliskie kaczkom i rodzajowi Tadorna. Po rozbiciu plemienia piżmówek tymczasowo umieszczono go w podrodzinie kaczek i rodzaju Anas. Następnie stworzono oddzielną nazwę rodzajową i przeniesiono do podrodziny Tadorninae, do której należą zbrojówki i krzywonosy, ptaków wodnych podlegających zbieżnej adaptacji (na zasadzie konwergencji) do ekosystemów górskich strumieni. Wszystkie lub większość tych gatunków mogła w istocie pochodzić od linii ptaków wodnych, które przetrwały proces radiacji (tworzenia się nowych gatunków) na dawnym prakontynencie Gondwany (Sraml et al. 1996).
Na Kompletnej liście ptaków świata nowogwinejka nie jest umieszczana w żadnym z plemion i traktowana jest jako incertae sedis[3].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa rodzajowa oraz angielska nazwa ptaka, Salvadori’s Teal, jest uczczeniem włoskiego lekarza i badacza historii naturalnej Tommaso Salvadoriego[6].
Epitet gatunkowy pochodzi od wyspy Waigeo położonej w pobliżu Nowej Gwinei[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Nowogwinejka ma ciemnobrązową głowę i szyję, a jej upierzenie jest pręgowane i bogate w ciemnobrązowe plamki na białym tle. Nogi mają pomarańczową barwę, a dziób żółtą[2].
Długość ciała 38–43 cm; masa ciała 420–525 g[5].
Środowisko
[edytuj | edytuj kod]To skryty mieszkaniec strumieni o wartkim nurcie oraz jezior typu alpejskiego leżących od 500 do 3700 metrów n.p.m. w górach. To jeden z zaledwie czterech gatunków ptaków wodnych, które przystosowały się do życia nad szybko płynącymi rzekami, pozostałe to zbrojówki, krzywonosy i kamieniuszki.
Zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Nowogwinejka jest wszystkożerna. Swoje gniazdo lokuje w pobliżu wody. W porze suchej składa w nim od 2 do 4 jaj[2].
Status
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2021 roku uznaje nowogwinejkę za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern); wcześniej, od 1994 roku klasyfikowana była jako gatunek narażony (VU – Vulnerable). Organizacja BirdLife International uznaje liczebność populacji oraz jej trend jako nieznane (stan w 2021 roku). Ptak ten jest rzadki poniżej 600 m n.p.m., a najpospolitszy na dużych wysokościach. Lokalne spadki liczebności aż po całkowite wytępienie przypisuje się polowaniom, drapieżnictwu psów i degradacji siedlisk spowodowanej presją ze strony ludzi i zamulaniem wód (projekty hydroelektryczne, górnictwo i wycinka lasów). Potencjalnym zagrożeniem dla źródeł pożywienia nowogwinejki może być zarybianie górskich rzek egzotycznymi gatunkami pstrąga[2][8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Anas waigiuensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-10] (ang.).
- ↑ a b c d e Anas waigiuensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Anatidae Leach, 1820 - kaczkowate - Ducks, Geese, Swans (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-19].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-07-19]. (ang.).
- ↑ a b Carboneras, C. and G. M. Kirwan: Salvadori's Teal (Salvadorina waigiuensis), version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, and E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-07-19]. (ang.).
- ↑ Salvadorina, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-09] (ang.).
- ↑ waigiuensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-09] (ang.).
- ↑ Species factsheet: Salvadorina waigiuensis. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-01-09]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Beehler, Bruce M., Pratt, Thane K. & Zimmerman, Dale A. (1986): Birds of New Guinea. Princeton University Press, New Jersey. ISBN 0-691-02394-8.
- Jared M. Diamond: AviBirds of the Eastern Highlands of New Guinea. T. 12. 1972, seria: Publications of the Nuttall Ornithological Club. ISBN 978-1877973222. (ang.).
- J. Kear. Salvadori's Duck of New Guinea. „Wildfowl”. 26, s. 104–111, 1975. (ang.).
- M. Sraml, L. Christidis, S. Easteal, P. Horn, C. Collet. Molecular Relationships Within Australasian Waterfowl (Anseriformes). „Australian Journal of Zoology”. 44 (1), s. 47–58, 1996. DOI: 10.1071/ZO9960047. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagranie głosu i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).