Norweskie Siły Zbrojne

Norweskie Siły Zbrojne

Państwo	Norwegia
Data sformowania	1628
Dane podstawowe
Liczebność	26,2 tys.
Budżet wojskowy
Kwota	7 mld USD

Norweskie Siły Powietrzne posiadają 47 samolotów F-16A oraz 10 F-16B

Bell 412SP

Norweski samolot transportowy C-130

Norweskie Siły Zbrojne (norw. Forsvaret) – formacja wojskowa stojąca na straży suwerenności Królestwa Norwegii.

Wojska norweskie w 2014 roku liczyły 26,2 tys. żołnierzy służby czynnej oraz 45,3 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) norweskie siły zbrojne stanowią 39. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 7 mld dolarów (USD).

Norweskie Siły Zbrojne zostały utworzone w 1628 roku. Podlegają Ministerstwu Obrony (ministrem obrony jest Anne-Grete Strøm-Erichsen), a ich naczelnym dowódcą jest formalnie król Harald V, a faktycznie Szef Sztabu Generalnego gen. Sverre Diesen. Od 1949 roku Norwegia jest członkiem NATO.

Norweskie Siły Zbrojne składają się z 4 komponentów Królewskiej Armii Norweskiej (Hæren), Królewskiej Marynarki Wojennej (Sjøforsvaret), Królewskich Sił Powietrznych (Luftforsvaret) i Obrony Krajowej (Heimevernet).

Dowodzeniem Siłami Zbrojnymi Norwegii zajmują się: Sztab Generalny w Oslo, Narodowe Dowództwo Sił Połączonych w Jåttå koło Stavanger (dowodzi operacjami sił norweskich na całym świecie) i Organizacja Logistyczna Sił Zbrojnych Norwegii w Kolsaas koło Oslo (odpowiada m.in. za zakupy, inwestycje, zaopatrzenie, systemy informatyczne, magazyny materiałowe i składy wojskowe).

Królewska Armia Norweska

Liczebność

• stan pokojowy: 7500 żołnierzy
• stan wojenny: 9500 żołnierzy

Organizacja

Armia Norweska składa się z następujących dowództw:

• Dowództwo Sił Lądowych, zlokalizowane w mieście Tromsø
• Dowództwo Sił Specjalnych
• Dowództwo Transformacji i Doktryn (TRADOK)

W skład Armii Norweskiej wchodzą następujące jednostki:

• Mobilne dowództwo taktyczne (6 Dywizja) – mobilne, dywizyjne dowództwo taktyczne, stacjonujące w mieście Heggelia (koło Tromsø, za kołem polarnym). W czasie pokoju podlega mu Brygada Północ, w sumie ok. 4200 żołnierzy, a w czasie wojny także rezerwowa 6 Brygada i inne jednostki, razem ok. 12 000 żołnierzy.
• Brygada zmechanizowana (Brygada Północ) – jedyna pełna brygada armii norweskiej w służbie czynnej czasu „P”. Podobnie jak dowództwo 6 Dywizji, jej sztab stacjonuje w Heggelii, a jej jednostki (skład podany niżej) znajdują się w większości w okolicznych garnizonach.
  • Batalion Telemark – zmechanizowana jednostka szybkiego reagowania, stacjonująca w Rena. Liczy 475 żołnierzy i składa się z: kompanii pancernej (13 czołgów Leopard 2A4), 3. kompanii piechoty (wyposażonej w bojowe wozy piechoty CV90), 4. kompanii piechoty (z transporterami opancerzonymi SISU XA-186), kompanii inżynieryjnej i kompanii dowodzenia (6 plutonów: dowodzenia, rozpoznawczy, ciężkich moździerzy, namierzania celów dla lotnictwa i artylerii, medyczny i logistyczny)
  • 2. Batalion – zmechanizowany batalion stacjonujący w Skjold. Liczy 450 żołnierzy i składa się ze sztabu, 3 kompanii zmechanizowanych (z CV90), kompanii wsparcia i kompanii rozpoznawczej.
  • Batalion Pancerny – zmechanizowana grupa bojowa, stacjonująca w Setermoen. Liczy 500 żołnierzy i składa się z kompanii czołgów, dwóch kompanii piechoty, kompanii rozpoznawczej i kompanii dowodzenia. Na wyposażeniu są czołgi Leopard 2 i bojowe wozy piechoty CV90.
  • Batalion Artylerii – stacjonuje w Setermoen, liczy ok. 550 żołnierzy. Składa się z 3 baterii dział samobieżnych M109A3, baterii namierzania celów i baterii dowodzenia.
  • Batalion Inżynieryjny – stacjonuje w Skjold i liczy 460 żołnierzy. Składa się ze sztabu i 4 kompanii: obrony przed bronią atomową, biologiczną i chemiczną; maskowania obiektów/konstrukcyjnej; saperów pancernych; budowy mostów.
  • Batalion Łączności – stacjonuje w Heggelia i liczy 350 żołnierzy. Składa się ze sztabu i 3 kompanii o różnych zadaniach.
  • Batalion CSS (logistyczny) – batalion logistyczny stacjonujący w Rena i liczący ok. 500 żołnierzy. CSS to angielski skrót od Combat Service and Support, czyli bojowa obsługa i wsparcie. Jednostka zajmuje się zaopatrzeniem, zakwaterowaniem i transportem wojsk norweskich. Składa się z dowództwa i 4 kompanii.
  • Batalion Sanitarny – jednostka medyczna z Setermoen, licząca 220 żołnierzy. Składa się z dowództwa i 2 kompanii medycznych.

Gwardziści Królewscy podczas uroczystej zmiany warty w Oslo

• Rezerwowa brygada zmechanizowana (6. Brygada) – jednostka czasu „W”, składa się z trzech batalionów zmechanizowanych i batalionu artylerii samobieżnej.
• Gwardia Królewska (Hans Majestet Kongens Garde) – elitarny batalion lekkiej piechoty z Oslo, liczący 900 żołnierzy i 250-400 rekrutów. Składa się z 3 kompanii strzelców (1., 2. i 4. Kompania, każda ma 5 plutonów: dowodzenia, eskortowy, zmechanizowany, wartowniczy, rozpoznania), kompanii dowodzenia i wsparcia (5. Kompania), orkiestry wojskowej i oddziału łączności (3. Kompania) oraz jednostki szkolnej (6. Kompania).
• Batalion ISTAR
• Kompania Strzelców – elitarna jednostka dalekiego rozpoznania, licząca ok. 100 żołnierzy i stacjonująca w Porsanger na północy Norwegii. Składa się z dowództwa, jednego plutonu liniowego i plutonu szkolnego.
• Siły Specjalne (Forsvarets Spesialkommando)
• Batalion Straży Granicznej (Garnisonen i Sør-Varanger) – jednostka lekkiej piechoty z Høybuktmoen, licząca 570 żołnierzy. Jej zadaniem jest ochrona granicy norwesko-rosyjskiej (196 km długości). Składa się z dowództwa, 3 kompanii strzelców i oddziału łączności.
• Batalion Żandarmerii Wojskowej – Militaerpoliti, policja wojskowa Sił Zbrojnych Norwegii, liczy ok. 200 funkcjonariuszy (w połowie poborowi). Składa się z 1 batalionu, którego żołnierze znajdują się w 24 różnych bazach wojskowych (dowództwo w Heggelii), z czego największą formacją jest 130-osobowa kompania w Bardufoss wchodząca w skład Brygady Północ. Nieliczna w czasie pokoju, Militaerpoliti w czasie wojny zostałaby wzmocniona przez aż 3710 rezerwistów tworzących 15 jednostek.
• Kompania CIMIC (współpracy cywilno-wojskowej)
• Niewielkie jednostki samodzielne (m.in. oddział walki psychologicznej, chemiczny, paliwowy, mostowy i inne)

Uzbrojenie

• karabiny AG3 (norweska wersja HK G3)
• karabiny HK 416 (obecnie zastępują AG3)
• pistolety P80 (norweska wersja Glock 17) i HK USP
• pistolety maszynowe HK MP5 i HK MP7
• karabiny wyborowe Barrett M82A1, Vapensmia NM149 i HK MSG-90
• karabiny maszynowe MG3 i Browning M2, obecnie wprowadzany FN MINIMI
• granatniki ppanc. M72 LAW i Carl Gustav
• wyrzutnie rakiet ppanc. TOW2 (48 szt.), Eryx (228 szt.) i Javelin
• przenośne wyrzutnie rakiet plot. Bofors RBS-70
• czołgi Leopard 1 A5NO (15 w służbie, 74 w magazynach) i Leopard 2 A4NO (52 sztuki w służbie)
• pojazdy bojowe piechoty CV 9030 (104 sztuki)
• transportery opancerzone SISU XA-186 (75 sztuk)
• pojazdy opancerzone rodziny M113 (łącznie ok. 670 szt., z czego ok. 440 operacyjnych)
• działa samobieżne M109 A3GN (18 szt. w służbie czynnej, 18 w rezerwie, 20 w magazynach)
• wyrzutnie rakietowe M270 (12 szt. w rezerwie)
• moździerze BK kal. 81 mm (36 szt. w służbie czynnej)
• opancerzone samochody Iveco LMV (25 szt.)
• samochody Mercedes klasy G, Nissan Terrano II, Toyota Land Cruiser i Land Rover Wolf
• bojowe pojazdy inżynieryjne (31 szt.)
• gąsienicowe pojazdy rozpoznawcze Bv 206
• ciężarówki Scania P90 i 113
• łaziki Lynx 5900 i 6900

Oddziały specjalne używają następującego uzbrojenia:

• karabiny HK G36 i Diemaco C8
• karabinki maszynowe FN Minimi Para
• pistolety HK USP
• karabiny snajperskie L96

Królewska Marynarka Wojenna

Bandera Norweskiej Królewskiej Marynarki Wojennej

Liczebność

• stan pokojowy: 3700 żołnierzy (z czego ok. 800 w Straży Przybrzeżnej)
• stan wojenny: 4500 żołnierzy

Organizacja

• Flota Norweska
  • Dowództwo Królewskiej Marynarki Wojennej w Bergen
  • Flotylla Fregat
  • Flotylla Torpedowców Rakietowych
    • 21 Eskadra Torpedowców Rakietowych
    • 22 Eskadra Torpedowców Rakietowych
  • Flotylla Okrętów Podwodnych
  • Flotylla Minowców
  • Grupa Wsparcia Floty
  • Grupa Sił Specjalnych Marynarki Wojennej
    • Marinejegerkommandoen, MJK (Dowództwo Strzelców Morskich) – komandosi Marynarki Wojennej
    • Kystjegerkommandoen, KJK (Dowództwo Strzelców Przybrzeżnych) – jednostka typu piechoty morskiej
    • Minedykkerkommandoen (Dowództwo Płetwonurków Minowych) jednostka płetwonurków rozbrajających miny morskie
    • Eskadra Łodzi Taktycznych (20 uzbrojonych łodzi szturmowych typu CB90)
• Straż Przybrzeżna
  • Dowództwo Straży Przybrzeżnej w Oslo
    • Okręg Północny
    • Okręg Południowy

Uzbrojenie

• 3 fregaty typu Fridtjof Nansen (będzie 5 sztuk do 2010 r.)
  • F310 „Fridtjof Nansen” (2006)
  • F311 „Roald Amundsen” (2007)
  • F312 „Otto Sverdrup” (2008)
• 6 okrętów podwodnych typu Ula
  • S300 „Ula” (1989)
  • S301 „Utsira” (1992)
  • S302 „Utstein” (1991)
  • S303 „Utvær” (1990)
  • S304 „Uthaug” (1991)
  • S305 „Uredd” (1990)
• 14 torpedowców rakietowy typu Hauk (w praktyce są to szybkie okręty patrolowe, wprowadzane od 1979 r.)
• 4 korwety przybrzeżne typu Skjold
  • P961 „Storm” (2008)
• 4 trałowce typu Oksoey (1994) – „Oksøy”, „Karmøy”, „Måløy”, „Hinnøy”
• 4 trałowce typu Alta (1996) – „Alta”, „Otra”, „Rauma”, „Glomma”
• 1 stawiacz min typu Vidar – N50 „Tyr”
• 2 duże okręty logistyczne
• 1 okręt szkolny – A350 „Horten”
• 1 jacht królewski – A553 „Norge” (1948)
• Straż Przybrzeżna wyposażona jest w 14 okrętów, 6 śmigłowców i 2 samoloty (śmigłowce i samoloty są ze składu Sił Powietrznych)
• oddziały specjalne używają karabinów HK G36 i km-ów M249 SAW.

Norweska Straż Przybrzeżna użytkuje wiele jednostek o dużej wyporności, w sumie 5 okrętów można zakwalifikować jako fregaty, a 6 jako korwety. Największy okręt KMW użytkuje właśnie Straż Przybrzeżna, patrolowiec-lodołamacz „Svalbard” o wyporności 6500 ton.

Okręty Królewskiej Marynarki Wojennej noszą prefiksy „KNM” (od Kongelig Norsk Marine) lub – w języku angielskim – „HMNoS” (od His/Her Norwegian Majesty"s Ship). Okręty Straży Przybrzeżnej mają prefiksy „KV” lub – po angielsku – „NoCGV” (Norwegian Coast Guard Vessel).

Królewskie Siły Powietrzne

Znak na samolotach Norweskich Sił Powietrznych

Liczebność

• stan pokojowy: 2000 żołnierzy
• stan wojenny: 5500 żołnierzy

Organizacja

• 132. Skrzydło (Bodø)
  • 331. eskadra (F-16)
  • 332. eskadra (F-16)
  • batalion przeciwlotniczy (NASAMS)
• 133. Skrzydło (Andøya)
  • 333. eskadra (P-3)
• 134. Skrzydło (Sola)
  • 334. eskadra (śmigłowce pokładowe fregat – NH90)
  • 330. eskadra (Sea King; elementy także w bazach Bodø, Ørland, Banak, Rygge)
• 135. Skrzydło (Gardermoen)
  • 335. eskadra (C-130H)
• 137. Skrzydło (Rygge)
  • 717. eskadra (DA-20)
  • 720. eskadra (Bell 412SP, do użytku przez komandosów)
  • 336. eskadra (do testów sprzętu i uzbrojenia; wyposażony w myśliwce F-5)
• 138. Skrzydło (Ørland)
  • 338. eskadra (F-16)
  • batalion przeciwlotniczy (NASAMS)
• 139. Skrzydło (Bardufoss)
  • 337. eskadra (śmigłowce Straży Przybrzeżnej)
  • 339. eskadra (Bell 412SP)
  • 718. eskadra (bezzałogowe statki latające)
  • Szkoła Sił Powietrznych

Uzbrojenie

• 57 myśliwców F-16 Fighting Falcon (47 F-16A MLU i 10 F-16B MLU)
• 6 morskich samolotów patrolowych P-3 Orion – z tego 2 przydzielone do Straży Przybrzeżnej
• 3 samoloty DA-20 Jet Falcon (2 w wersji walki radioelektronicznej, 1 w wersji transportu VIP-ów)
• 6 samolotów transportowych C-130H Hercules
• 6 śmigłowców Westland Lynx Mk86 – przydzielone do Straży Przybrzeżnej (będą zastąpione przez 8 NH-90)
• 1 śmigłowiec pokładowy fregat NH-90 NFH (w trakcie dostaw; 6 zamówionych)
• 18 śmigłowców Bell Helicopter Textron 412SP
• 12 śmigłowców poszukiwawczo-ratunkowych Sea King Mk43
• 15 samolotów szkolnych Saab Safari
• 5 myśliwców CF-5 Freedom Fighter (używane do testowania uzbrojenia; 2 CF-5A i 3 CF-5B)
• 6 baterii rakiet przeciwlotniczych NASAMS

Obrona Krajowa

Flaga inspektora generalnego Obrony Krajowej

Liczebność

• stan pokojowy: 1200 żołnierzy
• stan wojenny: ok. 50 000 żołnierzy

Organizacja

• Lądowa Obrona Krajowa (zorganizowana w 13 dystryktów)
  • HV-01 z dowództwem w Rygge
  • HV-02 (Lutvann)
  • HV-03 (Heistadmoen)
  • HV-05 (Terningmoen)
  • HV-07 (Kjevik)
  • HV-08 (Vatneleiren)
  • HV-09 (Bergenhus)
  • HV-11 (Setnesmoen)
  • HV-12 (Værnes)
  • HV-14 (Drevjamoen)
  • HV-16 (Elvegårdsmoen)
  • HV-17 (Porsangermoen)
  • HV-18 (Høybuktmoen)
• Morska Obrona Krajowa
• Powietrzna Obrona Krajowa

Obrona Krajowa jest formacją typu milicyjnego, mająca wspomagać armię regularną w obronie kraju. Powstała w 1946 roku. 5000 rezerwistów z OK tworzy tzw. siły szybkiego reagowania – czas ich mobilizacji wynosi do 24 godzin (służą oni czynnie 6-20 dni w roku). 25 000 rezerwistów tworzy tzw. siły wzmocnienia (służba czynna 3-5 dni w roku, krótki czas mobilizacji). Pozostałe 20 000 rezerwistów tworzy tzw. siły wsparcia, nie w pełni wyposażone w sprzętu, głównie do prowadzenia obrony statycznej. Jednostki lądowe mają wspomagać Armię i Straż Graniczną w działaniach obronnych, pomagać ludności w przypadku klęsk żywiołowych itp. Jednostki morskie posiadające ok. 200 okrętów i ok. 130 łodzi ma ochraniać wybrzeże, bazy Marynarki Wojennej i prowadzić operacje ratunkowe. Jednostki powietrzne mają głównie ochraniać bazy lotnictwa.

Obowiązkowa służba wojskowa

W Norwegii każdy mężczyzna w wieku 19–44 lata jest zobowiązany do służby w siłach zbrojnych. Trwa ona 19 miesięcy i składa się z 12 miesięcy szkolenia (6 miesięcy w Obronie Krajowej), a pozostały czas jest rozłożony na coroczne ćwiczenia. Jednakże w związku z profesjonalizacją armii liczba poborowych w służbie jest mocno ograniczana (w 2007 roku było ich 10 786), a sporą część stanowią ochotnicy (od 2006 roku także kobiety). W Norwegii oddziały wojskowe będące w stałej, czynnej służbie są w całości skadrowane z żołnierzy zawodowych, więc poborowi służą w oddziałach rezerwowych i Obrony Krajowej.

Rocznie komisje lekarskie badają ok. 30 000 młodych mężczyzn (inaczej niż w Polsce sprawdza się także kondycję fizyczną, m.in. pływanie), z których mniej więcej co trzeci-czwarty zostaje powołany lub służy na ochotnika. Według danych urzędu statystycznego Norwegii, w 2007 roku średni wzrost poborowego wynosił 180 cm, waga 75 kg, a 90% przebadanych było w stanie przepłynąć 200 metrów.

Operacje

13 stycznia 2009 r. za granicą służyło 629 norweskich żołnierzy, w misjach międzynarodowych:

• Afganistan – misja stabilizacyjna NATO (ISAF), łącznie 585 żołnierzy, w składzie:
  • dowództwo kontyngentu (d-ca płk Svein H. Andersen) – 20 żołnierzy,
  • grupa oficerów i żołnierzy w sztabie ISAF w Kabulu – 15 żołnierzy,
  • grupa oficerów i żołnierzy w dowództwie regionalnym „Północ” – 13 żołnierzy;
  • oddział odbudowy prowincji (PRT) w Meymana – 273 żołnierzy;
  • oddział logistyczny – 87 żołnierzy;
  • oddział wsparcia na lotnisku w Kabulu – 10 żołnierzy;
  • zespół łącznikowy OMLT – 17 żołnierzy;
  • siły specjalne w bazie w Kabulu – 150 żołnierzy.

Norwegia jest odpowiedzialna za prowincję Meymana na północy kraju.

• Bośnia i Hercegowina – misja pokojowa Unii Europejskiej (EUFOR), służy tam 5 norweskich oficerów sztabowych w dowództwie EUFOR w Cazin.
• Egipt – misja pokojowa MFO – 6 obserwatorów wojskowych.
• Kosowo – misja pokojowa NATO (KFOR) – 8 oficerów.
• Gruzja – misja pokojowa UE OSSE – 1 obserwator wojskowy.
• Misje pokojowe ONZ:
  • misja pokojowa UNMIS w Sudanie – 23 żołnierzy (obserwatorzy, oficerowie sztabowi i oddział medyczny);
  • misja pokojowa UNTSO na Bliskim Wschodzie – 12 obserwatorów;
  • misja pokojowa UNIFIL w Libanie – 5 oficerów.

Norwegia nie posiada stałych baz zagranicznych ani nie gości na stałe na swym terytorium obcych wojsk. Jednakże od marca 2007 r. w Norwegii działa radar NATO w Senja, który zastąpił 40-letni radar w Sørreisa. W Norwegii istnieje też Alianckie Centrum Szkoleniowe Północ, szkolące personel wojskowy NATO głównie w walce w warunkach polarnych.

Svalbard jest od 1920 roku strefą zdemilitaryzowaną, jednak jej okoliczne wody są intensywnie patrolowane przez Straż Przybrzeżną z racji powszechnych nielegalnych połowów dokonywanych przez kutry rosyjskie. Na swych pozostałych koloniach (Jan Mayen i Wyspa Bouveta) Norwegia nie utrzymuje garnizonów, jednakże na Jan Mayen istnieje obsługiwana przez wojsko stacja łączności radiowej LORAN-C z kilkuosobowym personelem.

Stopnie wojskowe

Poniżej zaprezentowano stopnie wojskowe w trzech rodzajach Norweskich Sił Zbrojnych:

Korpusy	Królewska Armia Norweska	Norweskie Królewskie Siły Powietrzne	Norweska Królewska Marynarka Wojenna
generałowie
	General	General	Admiral
	Generalløytnant	Generalløytnant	Viseadmiral
	Generalmajor	Generalmajor	Kontreadmiral
	Brigader	Brigader	Flaggkommandør
oficerowie starsi	Oberst	Oberst	Kommandør
	Oberstløytnant	Oberstløytnant	Kommandørkaptein
	Major	Major	Orlogskaptein
oficerowie młodsi	Kaptein/Rittmester	Kaptein/Rittmester	Kapteinløytnant
	Løytnant	Løytnant	Løytnant
	Fenrik	Fenrik	Fenrik
podoficerowie starsi	Sersjantmajor	Sersjantmajor	Flaggmester
	Kommandérsersjant	Kommandérsersjant	Orlogsmester
	Stabssersjant	Stabssersjant	Flotiljemester
	Oversersjant	Oversersjant	Skvadronmester
podoficerowie młodsi	Sersjant 1. klasse	Vingsersjant	Senior kvartermester
	Sersjant	Sersjant	Kvartermester
	Korporal	Ledende spesialist	Konstabel
	Visekorporal 1. klasse	Spesialist	Senior visekonstabel
	Visekorporal	Visespesialist	Visekonstabel
szeregowi	Ledende menig	Ledende flysoldat	Ledende menig
	Menig	Flysoldat	Menig

Uwaga: w wojskach pancernych szeregowy to dragon, a kapitan – rotmistrz, natomiast w Gwardii Królewskiej szeregowy to gwardzista.

Budżet

W 2006 roku w Norwegii wydatki ministerstwa obrony wyniosły 30 418 mld koron (4,87 mld USD). Jest to 1,4% norweskiego PKB i 4,5% wydatków budżetu centralnego. Pieniądze wydano w 34% na personel wojskowy i cywilny, w 41% na utrzymanie i serwisowanie sprzętu oraz 25% na zakup i modernizację uzbrojenia (dane Ministerstwa Obrony). W budżecie na rok 2007 zarezerwowano dla wojska 31 mld koron, a w roku przyszłym planuje się wydać 31,5 mld (w 30% na inwestycje). W latach 2005–2008 zakupy sprzętu mają kosztować w sumie 30 780 mln koron (ok. 5 mld USD), z czego najwięcej dostanie marynarka wojenna (11 380 mln koron). Na przestrzeni lat budżet wojskowy Norwegii kształtował się następująco (dane NATO, https://web.archive.org/web/20050212204241/http://www.nato.int/issues/defence_expenditures/index.html):

Kategoria	1970 r.	1975 r.	1980 r.	1985 r.	1990 r.	1995 r.	2000 r.	2004 r.	2005 r.	2006 r.	2007 r.
Wydatki wojskowe w mld koron (ceny bieżące)	2,8	4,8	8,2	15,4	21,3	22,2	25,7	32,9	31,5	31,8	32,5
Wydatki wojskowe w mld koron (ceny stałe z 2000 r.)	17,6	17,8	20,3	24,8	26,8	24,9	25,7	30,0	27,6	27,5	27,4
Wydatki wojskowe jako % PKB	4,1%	3,2%	2,9%	3,1%	3,2%	2,3%	1,8%	1,9%	1,6%	1,5%	1,4%
Wydatki na sprzęt (% ogółu wydatków)	ok. 17%	11,6%	19,3%	24,6%	22,6%	25,4%	19,4%	22,9%	21,1%	19,4%	24,1%
Liczba żołnierzy (tysięcy)	37	38	40	36	51	38	32	22	18	20	20

Norwegia i traktat CFE

Norwegię obowiązuje traktat o ograniczeniu zbrojeń konwencjonalnych w Europie (CFE). W stosunku do Norwegii są bardzo restrykcyjne. Z tego powodu w latach 90. Norwegia zmuszona była mocno ograniczyć liczebność swojej armii. Sytuację pokazuje tabela (dane SIPRI):

Kategoria	Limit CFE	Stan na 1 I 1990	Stan na 1 I 1995	Stan na 1 I 2000	Stan na 1 I 2005	Stan na 1 I 2008
Czołgi podstawowe (sztuk)	170	205	208	170	165	141
Opancerzone pojazdy bojowe (sztuk)	275	146	187	218	213	230
Artyleria (sztuk)	491	531	402	189	112	68
Samoloty bojowe (sztuk)	100	90	78	73	57	57
Śmigłowce bojowe (sztuk)	24	0	0	0	0	0
Żołnierze (tysięcy)	32,0	ok. 51	23,0	21,0	20,8	20,0

Transformacja Norweskich Sił Zbrojnych

Obecnie Norweskie Siły Zbrojne realizują szereg inwestycji, by się unowocześnić. Najważniejsze trwające programy to:

• wymiana karabinów AG3 na Heckler & Koch 416 (na razie zamówiono 8200 sztuk)
• kupno bezzałogowych samolotów rozpoznawczych dla wojsk lądowych
• modernizacja czołgów Leopard 2A4 do standardu A5 i wycofanie ze służby Leopardów 1
• wymiana fregat typu Oslo na fregaty typu „Fridtjof Nansen” (do 2010)
• zakup 6 niezwykle szybkich (osiągających do 60 węzłów) torpedowców niewidzialnych dla radarów typu Skjold (do 2009 r.)
• zakup 6 śmigłowców NH90 do służby na nowych fregatach
• wymiana 6 śmigłowców Lynx (ze Straży Przybrzeżnej) na 8 nowych NH90
• budowa niemal od zera znacznej floty logistycznej z okrętami desantowymi typu LPD (2 sztuki), tankowcami, zaopatrzeniowcami itp.
• zwiększenie liczby okrętów Straży Przybrzeżnej, przez zakup 5 okrętów typu Nornen (zrealizowano) i 3 typu Barentshav
• zakup śmigłowców wielozadaniowych dla sił specjalnych (możliwe, że także wymiana Bell 412SP)
• wymiana 12 śmigłowców ratunkowych Westland Sea King na 15 nowych maszyn (jeszcze nie określonych)
• wymiana 6 samolotów transportowych C-130E/H na 4 nowe C-130J-30 (2008–2010) oraz 1 uniwersalny tankowiec/transportowiec (jeszcze nie określony)
• wymiana myśliwców F-16 na 48 nowych maszyn od 2016 roku. W listopadzie 2008 roku przetarg wygrał amerykański F-35A Lightning II.
• wymiana haubic M109 na nowe szwedzkie haubice Archer (zamówiono 24 sztuki).

Historia

Norweskie Siły Zbrojne podczas II wojny światowej

Na początku 1940 r. Norweskie Siły Zbrojne były typową formacją milicyjną. Była kiepsko uzbrojona, słabo wyszkolona, z niewielkimi rezerwami mobilizacyjnymi oraz przestarzałymi i częściowo rozbrojonymi fortyfikacjami. Wydatki na wojsko były niewielkie, w roku fiskalnym 1938/39 zaledwie 50 mln koron, co stanowiło ok. 0,8% ówczesnego PKB i ok. 1,3 mld koron licząc w dzisiejszych cenach (podobny poziom utrzymywał się przez cały okres międzywojenny), z czego 49% szło na wojska lądowe, 33% na marynarkę wojenną, 5% na artylerię nabrzeżną i 13% na inne cele.

Trzon Norweskich Sił Zbrojnych stanowiło 2450 zawodowych żołnierzy, w służbie czynnej w 1939 r. było ok. 11 800 poborowych. Obowiązkowa służba wojskowa trwała co najmniej 84 dni. Do wojska brano osoby 20-letnie, które przez 12 lat byli potem rezerwistami w armii regularnej, a potem kolejne 12 w armii terytorialnej. Plany obronne zakładały powołanie na wypadek wojny pospolitego ruszenia – Landstormu (znalazłyby się w nim osoby w wieku 18-20 lat i 44-55 lat).

1 stycznia 1940 armia składała się z następujących jednostek:

• 1 Dywizja Piechoty (Halden)
• 2 Dywizja Piechoty (Oslo)
• 3 Dywizja Piechoty (Kristiansand)
• 4 Dywizja Piechoty (Bergen)
• 5 Dywizja Piechoty (Trondheim)
• 6 Dywizja Piechoty (Harstad)
• Pułk Inżynieryjny
• Pułk Przeciwlotniczy
• Korpus Zaopatrzenia (jednostki zaopatrzeniowe i transportowe)
• Służba Medyczna
• Służba Uzbrojenia

Łącznie armia składała się z 50 batalionów piechoty, 3 pułków kawalerii, 12 batalionów artylerii (w tym 6 artylerii górskiej), pułku artylerii przeciwlotniczej, 3 batalionów saperów, batalionu łączności, 2 samodzielnych kompanii cyklistów i jednostek garnizonowych i tyłowych. Nie było dział ppanc. i czołgów. Lotnictwo liczyło 4 eskadry i 72 samoloty (lekkie bombowce Fokker C.V, myśliwce Gloster Gladiator, torpedowce Douglas DT, szkolne Tiger Moth i inne). Siły te uzupełniała armia terytorialna (Landwehr), licząca 16 batalionów piechoty. Służbę Uzbrojenia tworzyły: centralny arsenał w Oslo, arsenały w Raufoss i północnej Norwegii, fabryka broni w Kongsberg i fabryka amunicji w Raufoss. Istniała też m.in. fabryka samolotów Kjeller Flyfabrikk.

Marynarka wojenna posiadała 4 pancerniki obrony wybrzeża, 9 niszczycieli, 26 torpedowców, 9 okrętów podwodnych i 11 stawiaczy min oraz 5 innych jednostek (okręty ochrony łowisk, statki transportowe itp.).

Niemcy zaatakowały Norwegię 9 kwietnia 1940 r. w ramach operacji Weserübung, kompletnie niegotową do wojny. Marynarka i lotnictwo były w częściowym pogotowiu bojowym, a z armii częściowo zmobilizowana była tylko 6. DP za kołem polarnym. Niemcy szybko zajęli miasta nabrzeżne (i tym samym składy broni, ośrodki mobilizacyjne itp.), co spowodowało chaos w armii norweskiej i utrudniło mobilizację. Udało się zmobilizować ok. 50 000 żołnierzy, którzy w luźnych grupach próbowali powstrzymać Niemców (bardziej zorganizowana była jedynie obrona 2. i 6. DP). Jednym z nielicznych sukcesów Norwegów było zatopienie ciężkiego krążownika niemieckiego „Blucher” przez artylerię nadbrzeżną. Norwegię wspomógł aliancki korpus ekspedycyjny, składający się m.in. z polskiej Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Król Haakon VII schronił się z rządem i resztkami Norweskiej Marynarki Wojennej w Wielkiej Brytanii. Norwegia formalnie nie skapitulowała, armia stawiała opór przez dwa miesiące i została ostatecznie złamana 10 czerwca. Resztki armii schroniły się w Szwecji.

Do walki z okupantem stanęli patrioci skupieni w partyzanckiej armii zwanej Milorg, pod koniec wojny liczącej 40 000 członków. Po upadku Norwegii zaczęto także organizować siły zbrojne na uchodźstwie. W Wielkiej Brytanii utworzono armię, marynarkę wojenną (liczyła do 118 jednostek) i lotnictwo (4 eskadry). Po reorganizacji w 1942 r. armia składała się z: Brygady Norweskiej (z 3 kompaniami strzelców), Samodzielnej Kompanii nr 1 (tzw. kompanii Linga), kompanii komandosów (5. Oddział 10. Alianckiej Grupy Komandosów), kompanii piechoty „Islandia” (stacjonującej tamże), garnizonów na Svalbardzie, Jan Mayen i Georgii Południowej, grupy artylerii nadbrzeżnej w Szkocji, szpitala polowego i plutonu gwardii w Londynie. Liczebność jednostek lądowych wyniosła 1432 żołnierzy na początku 1941 r., 2577 na początku 1943 r. i 3548 na początku 1945 r. Większe siły utworzono w Szwecji (od 1943 r.), gdzie w momencie kapitulacji Niemiec było 12.770 żołnierzy w trzech brygadach. Zaraz po kapitulacji Niemiec armia ta wkroczyła do Norwegii. Ponadto Norwedzy (w liczbie ok. 6000) służyli w oddziałach Waffen-SS, głównie w ramach 23. pułku "Norge". Norweskie siły zbrojne straciły podczas wojny ok. 2000 zabitych, do czego należy dodać 709 zabitych Norwegów w oddziałach niemieckich i ok. 1000 zabitych partyzantów.

Norweskie Siły Zbrojne podczas zimnej wojny

Po wojnie armię odbudowano, a na terytorium Norwegii rozmieszczono już niefunkcjonujące bazy Sił Powietrznych USA i US Marine Corps. W celach obronnych utworzono Obronę Krajową, Norwegia wstąpiła także do NATO. W służbie czynnej przez okres zimnowojenny było zwykle 35–40 tys. żołnierzy. Podobnie jak współcześnie, jedynymi oddziałami które w całości znajdowały się w służbie czynnej, była zmechanizowana Brygada Północ, Gwardia Królewska i kilka mniejszych jednostek. Plany obronne NATO zakładały wsparcie obrony Norwegii na wypadek wojny z Układem Warszawskim brytyjską 3 Brygadą Komandosów oraz amerykańską 9 Dywizją Piechoty (do 1985 r.; później zamiast niej 10. Dywizją Górską), a w razie potrzeby II Marine Expeditionary Force z amerykańskiej Piechoty Morskiej.

Skład wojenny armii norweskiej w 1989 r.:

• Dowództwo Północne (Bodoe)
  • 6 Dywizja (Harstad)
    • Brygada Północ (zmechanizowana)
    • 14 Brygada Piechoty
    • 15 Brygada Piechoty
  • Dywizja Trondelag (Trondheim)
    • 11 Brygada Piechoty
    • 12 Brygada Piechoty
    • 13 Brygada Piechoty
• Dowództwo Południe (Oslo)
  • Dywizja Południe (Oslo)
    • Gwardia Królewska
    • 7 Brygada Piechoty
    • 8 Brygada Piechoty
  • Dywizja Wschód (Hamar)
    • Brygada Południe
    • 1 Brygada Piechoty
    • 3 Brygada Piechoty
    • 5 Brygada Piechoty
    • 6 Brygada Piechoty
  • Dywizja Zachód (Kristiansund)
    • 9 Brygada Piechoty
    • 10 Brygada Piechoty

Norweskie Siły Powietrzne posiadały natomiast następujące jednostki:

• 331 Eskadra Myśliwców (16 F-16A)
• 332 Eskadra Myśliwców (16 F-16A)
• 334 Eskadra Myśliwców (16 F-16A)
• 336 Eskadra Myśliwców (30 F-5A)
• 338 Eskadra Myśliwców (16 F-16A)
• 2 baterie rakiet plot. Nike
• 6 baterii rakiet plot. I-Hawk

W czasie zimnej wojny Norweskie Siły Powietrzne używały myśliwców Spitfire, Hurricane, De Havilland Vampire, F-84 Thunderjet, RF-84F Thunderflash, F-86F Sabre, CF-104 Starfighter, F-5 Freedom Fighter i wreszcie F-16 Fighting Falcon.

W czasie zimnej wojny Norweska Marynarka Wojenna była nastawiona na prowadzenie obrony wybrzeża i walkę podwodną, z tego powodu posiadała dużą liczbę małych, szybkich okrętów nawodnych i nawet do 15 okrętów podwodnych. Dopiero po 1991 r. zaczęto kupować duże okręty nawodne, zmniejszając jednocześnie liczbę jednostek ogółem.

Bibliografia

• Strony internetowe Norweskich Sił Zbrojnych i Ministerstwa Obrony
• Encyklopedia II wojny światowej, MON 1975
• League of Nations Armaments Yearbook 1938/39 i 1939/40
• Strona internetowa Orbat.com (siły zbrojne Norwegii w 1989 r.)
• Angielska i norweska wersja Wikipedii
• Strona internetowa SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute)
• Artykuły ze strony internetowej Online.no (https://web.archive.org/web/20070930062945/http://home.online.no/~gestrom/history/norartxt.htm)

Linki zewnętrzne

• Norweskie Siły Zbrojne
• Norweskie Ministerstwo Obrony
• Dokument "Norwegian Defense 2006" (po angielsku)