Naziemek białawy

Naziemek białawy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	naziemkowate
Rodzaj	naziemek
Gatunek	naziemek białawy
	Nazwa systematyczna
	Albatrellus ovinus (Schaeff.) Kotl. & Pouzar; Česká Mykol. 11(3): 154 (1957)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Naziemek białawy (Albatrellus ovinus (Schaeff.) Kotl. & Pouzar) – gatunek grzybów z rodziny naziemkowatych (Albatrellaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Albatrellaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schaeffer nadając mu nazwę Boletus ovinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1957 r. František Kotlaba i Zdeněk Pouzar, przenosząc go do rodzaju Albatrellus^[1].

Niektóre synonimy łacińskie^[2]:

Albatrellus albidus (Pers.) Gray 1821
Boletus albidus Pers. 1801
Boletus carinthiacus Pers. 1801
Boletus fragilis Pers. 1796
Boletus ovinus Schaeff. 1774
Caloporus ovinus (Schaeff.) Quél. 1774
Polyporus limonius Velen. 1886
Polyporus lutescens Velen. 1922
Polyporus ovinus (Schaeff.) Fr. 1821
Polyporus subsquamosus var. luteolus Beck 1886
Scutiger ovinus (Schaeff.) Murrill 1920

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma też inne nazwy: huba owcza, huba biaława, sarna, siarna bagnowa, żagiew owcza, bielaczek owczy^[3] Górale nazywają go pańscok. W atlasach grzybów zazwyczaj opisywany jest pod nazwą bielaczek owczy^[4]^[5].

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 5–12 cm, nieregularny, powyginany, najpierw łukowaty, później płasko rozpostarty, okrągławy do elipsowatego; ostry brzeg zagięty w dół. Powierzchnia u młodszych owocników biaława, gładka, później popękana na poletka. Kolor górnej strony owocnika od siwożółtawego przez ochrowobrązowy do cytrynowooliwkowego^[4].

Rurki

Delikatne, okrągłe, białawe, później kremowe, a nawet żółte, względnie głęboko zachodzące na trzon. Po ugnieceniu żółknące, o bardzo małych porach (2–4 na 1 mm)^[6].

Trzon

Wysokości 2–7 cm i grubości 1–3 cm, gładki, białawy, często ustawiony niecentrycznie. Płynnie przechodzi w kapelusz^[4].

Miąższ

Biały, później żółtawy, mięsisty, o grzybowym smaku i delikatnym, migdałowym zapachu, najpierw delikatny, później twardy, czasem łykowaty. Smak zawsze łagodny^[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki prawie okrągławe, o rozmiarach 3,5–4,5 × 3,5 µm. Strzępki bez sprzążek^[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Europie, w Ameryce Północnej, na Kaukazie i w Australii^[7]. Dawniej w Europie Środkowej był dość pospolity, obecnie jest rzadki (z wyjątkiem Alp, gdzie jest pospolity)^[8]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – zagrożony wymarciem^[9]. Znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych także w Czechach, Danii i w Niemczech^[3].

Rośnie w lasach typu iglastego, głównie w rejonach górskich pod drzewami iglastymi, szczególnie pod świerkiem^[5]. Owocuje latem i na jesieni (lipiec-październik) zazwyczaj w koloniach, na skraju górskich lasów świerkowych lub sosnowych, często na glebach zawierających wapń^[3].

Znaczenie

Grzyb jadalny, ale o mniejszej wartości, gdyż jest niezbyt smaczny, ponadto łykowaty i ciężkostrawny. Po wysuszeniu i zmieleniu nadaje się na przyprawy^[10].

Gatunki podobne

Podobne są inne mało smaczne naziemki, na przykład naziemek ceglasty (Albatrellus confluens), który ma wysyp zarodników wyraźnie amyloidalny. Zdarza się, że grzyb ten jest mylony z kolczakami (Hydnum) oraz żagwiami (Polyporus) rosnącymi na drzewach.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ ^a ^b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ ^a ^b Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. KDC, s. 496. ISBN 83-7404-513-2.
↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).

[sf-2] Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[wag-4] Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.

[Wojewoda-5] Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[Gerhardt-6] Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. KDC, s. 496. ISBN 83-7404-513-2.

[7] Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[Gminder-8] Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[9] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[mag-10] Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]