Nagisa Ōshima

Nagisa Ōshima

大島 渚

Ōshima na 53. MFF w Cannes (2000)
Data i miejsce urodzenia	31 marca 1932 Okayama
Data i miejsce śmierci	15 stycznia 2013 Tokio
Zawód	reżyser filmowy
Lata aktywności	1959–1999

Nagisa Ōshima (jap. 大島渚 Ōshima Nagisa; ur. 31 marca 1932 w Okayamie, zm. 15 stycznia 2013 w Tokio) – japoński reżyser filmowy.

Życiorys

Jego ojciec był urzędnikiem administracji rządowej, zmarł gdy Ōshima miał 6 lat. Wcześnie zainteresował się polityką i poznał teksty teoretyków socjalizmu i komunizmu. Rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Kiotyjskim, gdzie zaangażował się w aktywność polityczną, przewodząc lewicującej organizacji studenckiej.

Po ukończeniu studiów Ōshima stracił zainteresowanie prawem, zyskał za to zatrudnienie w agencji filmowej Shōchiku i wkrótce zaczął tworzyć jako reżyser, debiutując w 1959 roku filmem Dzielnica miłości i nadziei (jap. 愛と希望の街 Ai to kibō no machi).

Zaczął również działać na polu krytyki filmowej, publikując w 1958 roku esej Czy to przełom? (Moderniści japońskiego kina), w którym określił nowy trend w kinematografii japońskiej, do dziś niemal nieznany na Zachodzie (poza twórczością Yasuzo Masumury).

Ōshima współtworzył japońską „nową falę” (jap. ヌーベルバーグ Nūberu bāgu) kina na przełomie lat 50. i 60., aby na krótko odejść do telewizji w proteście wobec ograniczania kinowej dystrybucji jego zaangażowanych politycznie filmów. Powrócił w 1965 roku, reżyserując Rozkosze ciała. Film z 1967 roku, zatytułowany Ninja bugei-chō (jap. 忍者武芸帖), był adaptacją mangi autorstwa Sampei’a Shirato. Ōshima nie stworzył ani filmu fabularnego, ani animowanego, filmując jedynie obrazy Shirato i dodając głosy aktorów. Obraz odniósł sukces komercyjny w Japonii, jednocześnie zdobywając uznanie krytyków.

Jednym z najgłośniejszych filmów w reżyserii Ōshimy było Imperium zmysłów (jap. 愛のコリーダ Ai no koriida) z 1976 roku. Historię opartą na prawdziwych zdarzeniach z lat 30. reżyser zdecydował się przedstawić bez unikania realistycznych scen erotycznych, uznanych wówczas za twardą pornografię. Aby zmontowanie filmu było w ogóle możliwe, Ōshima wysłał taśmę do Francji. Nieocenzurowana wersja obrazu do dziś jest niedostępna w Japonii.

Podobną tematykę Ōshima podniósł dwa lata później, reżyserując w 1978 roku film Imperium namiętności (1978), który zdobył nagrodę za reżyserię na 31. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes. Dużym sukcesem okazał się również film pod tytułem Wesołych świąt, pułkowniku Lawrence (1983), z Davidem Bowiem i Ryūichim Sakamoto w rolach głównych. W roli Hary zadebiutował jako aktor dramatyczny Takeshi Kitano.

W 1994 roku zasiadał w jury konkursu głównego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji. Dwa lata później reżyser doznał udaru mózgu, ale powrócił do kina w 1999 roku swoim ostatnim filmem, Tabu (jap. 御法度 Gohatto) z Takeshim Kitano, Ryūhei Matsudą i Tadanobu Asano w rolach głównych, podejmując tematykę XIX-wiecznej homoseksualnej tradycji shudō (jap. 衆道).

Shōhei Imamura stwierdził kiedyś: Ja jestem wieśniakiem, Nagisa Ōshima jest samurajem. Interpretatorzy tych słów zwykle wskazują na podobną wymowę filmów Ōshimy i Imamury, przy czym u Ōshimy bohaterami filmów są przedstawiciele klasy wyższej (podobno rodzina Ōshimy miała tradycje samurajskie), a Imamura, sam przynależący do klasy średniej, opowiada o życiu prostych ludzi i wyrzutków społeczeństwa (jap. hari).

Zbiór tekstów krytycznych i esejów Ōshimy został wydany w 1993 roku w publikacji Cinema, Censorship and the State (ISBN 0-262-65039-8). Reżyser mieszkał w Fujisawie, w prefekturze Kanagawa.

Wybrana filmografia

Rok	Tytuł
	polski	japoński
		Kanji	Rōmaji
1959	Asu no taiyō	明日の太陽	Asu no taiyō
	Dzielnica miłości	愛と希望の街	Ai to kibō no machi
1960	Naga młodość	青春残酷物語	Seishun zankoku monogatari
	Taiyō no hakaba	太陽の墓場	Taiyō no hakaba
	Noc i mgła w Japonii	日本の夜と霧	Nihon no yoru to kiri
1961	Schwytany	飼育	Shiiku
1962	Powstaniec	天草四郎時貞	Amakusa Shirō Tokisada
1963	Pierwsza przygoda małego dziecka	小さな冒険旅行	Chiisana bōken ryokō
1964	Watashi wa Bellett	私はベレット	Watashi wa beretto
1965	Rozkosz	悦楽	Etsuraku
	Dziennik Yunbogiego	ユンボギの日記	Yunbogi no nikki
1966	Koszmar za dnia	白昼の通り魔	Hakuchū no tōrima
1967	Waleczne czyny buntowniczego ninja	忍者武芸帳	Ninja bugei-chō
	Japońskie kuplety	日本春歌考	Nihon shunka-kō
	Podwójne samobójstwo latem w Japonii	無理心中日本の夏	Muri shinjū: Nihon no natsu
1968	Śmierć przez powieszenie	絞死刑	Kōshikei
	Trzej wskrzeszeni pijacy	帰って来たヨッパライ	Kaette kita yopparai
1969	Dziennik złodzieja z Shinjuku	新宿泥棒日記	Shinjuku dorobō nikki
	Chłopiec	少年	Shōnen
1970	Po wojnie tokijskiej	東京戰争戦後秘話	Tōkyō sensō sengo hiwa
1971	Ceremonia	儀式	Gishiki
1972	Siostra na lato	夏の妹	Natsu no imōto
1976	Imperium zmysłów	愛のコリーダ	Ai no koriida
1978	Imperium namiętności	愛の亡霊	Ai no bōrei
1983	Wesołych świąt, pułkowniku Lawrence	戦場のメリークリスマス	Senjō no merii kurisumasu
1986	Max, mon amour	マックス、モン・アムール	Makkusu, mon amūru
1999	Tabu	御法度	Gohatto

Bibliografia

• DennisD. Lim DennisD., Nagisa Oshima, Iconoclastic Filmmaker, Dies at 80, [w:] The New York Times [online], www.nytimes.com, 15 stycznia 2013 [dostęp 2013-10-19]  (ang.).
• Nagisa Oshima dies at 80; iconoclastic Japanese filmmaker, [w:] Los Angeles Times [online], articles.latimes.com, 16 stycznia 2013 [dostęp 2013-10-19]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• 大島 渚 (Nagisa Ōshima) w bazie Filmweb
• Nagisa Ōshima w bazie IMDb (ang.)