Grzybówka czarniawa

Grzybówka czarniawa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	grzybówkowate
Rodzaj	grzybówka
Gatunek	grzybówka czarniawa
Nazwa systematyczna
Mycena septentrionalis Maas Geest. Proc. K. Ned. Akad. Wet., Ser. C, Biol. Med. Sci. 87(4): 442 (1984)

Grzybówka czarniawa (Mycena septentrionalis Maas Geest.) – gatunek grzybów z rodziny grzybówkowatych (Mycenaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Mycena, Mycenaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Takson ten opisał w 1984 r. Rudolph Arnold Maas Geesterianus na igliwiu pod świerkiem w Danii. Znany był on wcześniej pod nazwą Mycena sepia sensu Lundell. Maas Geesteranus wykazał jednak, że pierwotny M. sepia był innym gatunkiem i zaproponował nową nazwę M. septentrionalis.

Polską nazwę nadała Maria Lisiewska w 1987 r.

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–22 mm, początkowo stożkowaty, potem dzwonkowaty, w końcu wypukły, czasem z garbkiem, półprzeźroczyście prążkowany. Powierzchnia początkowo biało oprószona, a następnie często prawie niebieskawo czarna, satynowa, ciemnobrązowa w środku, na brzegu biaława.

Blaszki

W liczbie 17–22 dochodzących do trzonu, wypukłe, wąsko przyrośnięte i zbiegające ząbkiem, bladoszare lub szare z brązowawym odcieniem. Ostrza jaśniejsze.

Trzon

Wysokość 25–80 mm, grubość 0,5–2 mm, pusty w środku, prosty lub zagięty, walcowaty i na całej długości równy. Powierzchnia górą oprószona o barwie od białawej do szarej, niżej naga, bladobrązowa.

Miąższ

O zapachu pelargonii pachnącej, czasem bez zapachu.

Cechy mikroskopowe

Podstawki 25–40 × 6–8 µm, wąsko maczugowate, 4-zarodnikowe ze sterygmami o długości 3–5 µm. Zarodniki (7,5–) 8–9 (–10,5) × (3,5–) 4–5,1 μm, Q = 1,6–2,1, Qav = 1,9, pipetowate, amyloidalne. Cheilocystydy 12–46 × 7–18 µm, tworzące sterylne pasmo, workowate lub klepsydrowate, z szeroką podstawą, niektóre bardziej maczugowate, pokryte kilkoma lub liczniejszymi brodawkami lub cylindrycznymi, rozgałęzionymi i zakrzywionymi, dość grubymi naroślami 1–10 × 1–2 μm. Pleurocystydy podobne. Strzępki włosków kapelusza o szerokości 1,5–3,5 µm, pokryte prostymi lub zakrzywionymi lub mocno rozgałęzionymi wyrośnięciami 1–20 × 1–2 μm, tworzącymi gęste, koralopodobne masy. Strzępki warstwy korowej trzonu o szerokości 1,5–3,5 μm, gładkie lub pokryte gruzełkami 0,5–4 × 1–1,5 μm, komórki końcowe o szerokości do 10 μm, w różnym stopniu nabrzmiałe, pokryte dość grubymi gruzełkami. Sprzążki występują w strzępkach wszystkich części grzyba.

Występowanie i siedlisko

Znane jest występowanie grzybówki czarniawej w Europie Północnej i Rosji. Władysław Wojewoda w zestawieniu grzybów wielkoowocnikowych Polski w 2003 r. przytacza liczne stanowiska, ale proponuje umieszczenie jej w czerwonej księdze gatunków rzadkich. W Norwegii jest pospolita.

Grzyb saprotroficzny. Występuje na wilgotnych miejscach w lasach, wśród mchów i ściółki na opadłych gałązkach drzew. Często spotykany pod bukami, sosną zwyczajną, świerkiem pospolitym. Owocniki najczęściej od sierpnia do października. Związana jest głównie ze świerkami.

Gatunki podobne

Makroskopowo podobna jest grzybówka nitkowatotrzonowa (Mycena filopes), różni się jednak cechami mikroskopowymi. U M. septentrionalis cheilocystydy są przeważnie pokryte nierównomiernie rozmieszczonymi, grubymi, często zakrzywionymi, prostymi lub rozgałęzionymi naroślami, a wiele cystyd jest w kształcie klepsydry, z równie szeroką częścią wierzchołkową i podstawą. U M. filopes cheilocystydy są przeważnie pokryte równomiernie rozmieszczonymi, cylindrycznymi, wąskimi naroślami, które nie mają kształtu klepsydry. Do oddzielenia tych dwóch gatunków można również użyć końcowych komórek kory trzonu. U M. septentrionalis pokryte są dość grubymi naroślami, natomiast u M. filopes pokryte są drobnymi i smukłymi naroślami. Ponadto odróżniają się zapachem; u M. filopes jest to zapach jodoformu, M. septentrionalis ostry, aromatyczny zapach pelargonii pachnącej.