Murszak rdzawy

Murszak rdzawy

Młody owocnik murszaka rdzawego
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	Laetiporaceae
Rodzaj	murszak
Gatunek	murszak rdzawy
Nazwa systematyczna
Phaeolus schweinitzii (Fr.) Pat Essai Tax. Hyménomyc. (Lons-le-Saunier): 86 (1900)
Zasięg
Zasięg w Europie

Hymenofor na trzonie

Hymenofor w młodym owocniku

Grupa pozrastanych owocników

Murszak rdzawy (Phaeolus schweinitzii (Fr.) Pat) – gatunek grzybów z rodziny Laetiporaceae.

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phaeolus, Laetiporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1821 r. Elias Fries jako Polyporus schweinitzii, obecną nazwę nadał mu w 1900 r. Narcisse Théophile Patouillard.

Synonimów nazwy naukowej ma ponad 30. Niektóre z nich:

• Calodon spadiceus (Pers.) Quél.
• Cladomeris schweinitzii (Fr.) Quél.
• Coltricia schweinitzii (Fr.) G. Cunn.
• Hapalopilus schweinitzii (Fr.) Donk
• Hydnellum spadiceum (Pers.) P. Karst.
• Inodermus schweinitzii (Fr.) Quél.
• Inonotus spongia (Fr.) P. Karst.
• Mucronoporus spongia (Fr.) Ellis & Everh.
• Phaeolus spadiceus (Pers.) Rauschert,
• Polyporus schweinitzii Fr.
• Polystictus herbergii (Rostk.) P. Karst.

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako huba gąbczasta, żagiew płaskowklęsła, żagiew wklęsła, murszak wklęsły, murszak Schweinitza.

Morfologia

Owocnik

Jednoroczna huba składająca się z kapelusza i trzonu. Wytwarza owocniki pojedyncze lub tworzące grupy, w których owocniki często zrastają się nasadami.

Kapelusz

Ma kolisty, półkolisty, nerkowaty lub nieregularny kształt, szerokość 8–30 cm, grubość 1–4 cm. Brzeg falisty lub podwinięty, w niektórych miejscach powcinany i zazwyczaj bez hymenoforu. Powierzchnia nierówna, pofałdowana i guzowata, początkowo filcowata, włochata lub kosmata, z wiekiem staje się naga. Brzeg siarkowożółty lub żółtoochrowy, środek o barwie od pomarańczowej do ciemnoczerwonej, nasada niemal czarna.

Trzon

Krótki, boczny lub centralny, kształt lejkowaty lub spłaszczony. Pokryty jest hymenoforem. Wymiary: 3–8 × 2–5 cm.

Miąższ

Ma grubość 1–1,5 cm. U młodych owocników gąbczasty i soczysty, z czasem twardnieje. Po wyschnięciu staje się włóknisty i korkowaty, kruchy i lekki. Ma barwę od pomarańczowej do brązowej, po ugnieceniu lub pod wpływem KOH ciemnieje. Ma słaby zapach i kwaskowaty smak.

Hymenofor

Rurkowaty, labiryntowaty o barwie żółtej, rdzawożółtej, ochrowej, oliwkowozielonej, Rurki mają długość do 1 cm i tworzą tylko jedną warstwę zbiegającą również na trzon. U młodych owocników ostrza rurek są grube, potem cienkie, u starszych ząbkowane. Pory o kształcie okrągłym, kanciastym lub nieregularnym i średnicy 0,3–2,5 mm. W hymenium znajdują się cylindryczne szkieletocystydy o cienkich ścianach, wydzielające smolistą substancję widoczną w postaci kropli na ich szczytach.

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników białawy lub żółtawy. Zarodniki 6–12 × 3–5 µm, o kształcie od elipsoidalnego do wydłużonego migdałowatego, gładkie, szkliste, w KOH żółtawe, nieamyloidalne. System strzępkowy monomityczny, strzępki w kontekście cienkie do średnio grubych, z prostymi przegrodami, czasami rozgałęzione, w KOH czerwonawo-brązowe, o szerokości 3–15 µm. Brak szczecinek. Cystydy 40–100 × 5–12,5 µm, cylindryczne z zaokrąglonymi wierzchołkami, cienkościenne, gładkie, szkliste, w KOH brązowawe.

Gatunki podobne

• szczeciniak filcowaty (Onnia tomentosa), ale ma mniejsze owocniki i mniejsze pory ze szczecinkami. Wywołuje białą zgniliznę drewna.

Występowanie i siedlisko

Jest rozprzestrzeniony głównie na półkuli północnej, ale występuje także w Australii, odnotowano go również w zachodniej części Afryki Środkowej.

Rozwija się na korzeniach, pniach i pniakach rozmaitych drzew iglastych, zwykle u podstawy jeszcze żywych pni. W Polsce jest pospolity.

Znaczenie

Grzyb niejadalny. Jego grzybnia wnika przez korzenie do rdzenia drzewa, opanowuje je i od jego podstawy wywołuje silną zgniliznę brunatną. Jednoroczny owocnik może jeszcze przez kilka lat pojawiać na obumarłym drzewie. Często rozprzestrzenia się także na igły i różne szczątki drzewa znajdujące się w pobliżu pnia. Czasami owocniki pozornie wyrastają na ziemi, w istocie jednak ich grzybnia rozwija się na korzeniach drzewa. Saprotrof i pasożyt drzew. Murszejące pod jego działaniem drewno wydziela zapach terpentyny, drzewo u podstawy ulega spróchnieniu, osłabieniu i wiatr łatwo je łamie. Ochrona polega na usuwaniu z lasu porażonych drzew.