Morgan Tsvangirai
Morgan Tsvangirai (2009) | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
14 lutego 2018 |
2. Premier Republiki Zimbabwe | |
Okres |
od 11 lutego 2009 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca |
urząd zniesiony |
Przewodniczący Ruchu na rzecz Demokratycznej Zmiany | |
Okres |
od 30 września 1999 |
Poprzednik |
urząd utworzony |
Następca | |
Odznaczenia | |
Morgan Tsvangirai (wym. ang. [ˈtʃæŋɡɪraɪ], wym. shona: [ts͎aŋɡira.i]; ur. 10 marca 1952 w Gutu w prowincji Masvingo, zm. 14 lutego 2018 w Johannesburgu[2]) − zimbabweński polityk i związkowiec, działacz na rzecz praw człowieka, przewodniczący Ruchu na rzecz Demokratycznej Zmiany od 30 września 1999 do 14 lutego 2018, premier Zimbabwe od 11 lutego 2009 do 11 września 2013.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Młodość
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w dystrykcie Gutu w ówczesnej Rodezji Południowej jako najstarsze z 9 dzieci. Jego ojciec był stolarzem i murarzem. Po ukończeniu szkoły w 1974, zaczął pracę w kopalni niklu w Mashonaland Central. Pracował pod ziemią 10 lat, awansując ze stanowiska robotnika fizycznego do stanowiska brygadzisty.
Działalność związkowa
[edytuj | edytuj kod]Jako zasłużony pracownik został przewodniczącym jednej z filii Związku Pracowników Kopalń, a następnie został wybrany w skład organu decyzyjnego Narodowego Związku Pracowników Kopalń (National Mine Workers Union). W 1987 został sekretarzem generalnym Kongresu Związków Zawodowych Zimbabwe (ZCTU, Zimbabwe Congress of Trade Unions).
Zerwał sojusz krajowych związków zawodowych z rządzącą partią ZANU-PF (Afrykański Narodowy Związek Zimbabwe – Front Patriotyczny). Z powodu wzmocnienia władzy i roli Tsvangiraiego w związku oraz rozrostu samego ruchu, stosunki z władzą i prezydentem Robertem Mugabe zaczęły się pogarszać. Tsvangirai padł ofiarą zastraszania i przemocy. Przeżył w tym czasie trzy próby zamachu, w tym jedną w 1997, kiedy nieznany sprawca wtargnął do jego biura na 10. piętrze i próbował wypchnąć go przez okno.
Działalność polityczna
[edytuj | edytuj kod]W 1997 współtworzył i stanął na czele pozarządowej organizacji, Narodowe Zgromadzenie Konstytucyjne (National Constitutional Assembly). Organizacja ta zrzeszała pojedynczych obywateli Zimbabwe, organizacje społeczne, związki zawodowe, studentów i organizacje młodzieżowe, organizacje kobiet, organizacje kościelne, środowiska biznesowe oraz organizacje broniące praw człowieka. Wszystkie te grupy w ramach wspólnej organizacji prowadziły kampanię na rzecz reformy konstytucyjnej i przestrzegania praw demokratycznych.
We wrześniu 1999 założył partię polityczną Ruch na rzecz Demokratycznej Zmiany (MDC, Movement for Democratic Change), sprzeciwiającą się dyktatorskiej władzy prezydenta Mugabe.
W marcu 2002 wziął udział w wyborach prezydenckich. Według oficjalnych wyników przegrał z Robertem Mugabe (56,2%), zdobywając 41,9% głosów poparcia. Wybory w powszechnej ocenie zostały jednak w znacznej mierze sfałszowane. Zdarzały się częste przypadki używania przemocy, wpływania na media, manipulacji spisami wyborców oraz procesem samego zliczania oddanych głosów.
Prześladowania
[edytuj | edytuj kod]W październiku 2000 został aresztowany pod zarzutem zdrady stanu i zagrażaniu bezpieczeństwu prezydenta Roberta Mugabe[3]. Zaraz potem w Harare odbył się wiec poparcia 40 tysięcy zwolenników MDC, na którym domagano się wypuszczenia na wolność ich lidera. W późniejszym czasie zarzuty wobec Tsvangiraiego zostały oddalone.
W kolejnych latach osoba przywódcy opozycji była ciągłym celem ataków rządzących. W maju 2003 Tsvangirai został aresztowany pod zarzutem wzniecania przemocy krótko po tym, jak udzielił wywiadu na konferencji prasowej[4].
Incydent w 2007
[edytuj | edytuj kod]11 marca 2007, dzień po swoich 55. urodzinach, został aresztowany w czasie wiecu na przedmieściach Harare. Według późniejszych informacji został przetransportowany do bazy wojskowej Cranborne Barracks, gdzie był następnie torturowany przez siły specjalne. W wyniku tego doznał poważnych obrażeń, włącznie z wieloma głębokimi ranami i opuchlizną ciała i twarzy. Po zwolnieniu z aresztu wymagał natychmiastowej hospitalizacji. Konieczna była także transfuzja krwi[5][6][7][8].
28 marca 2007 policja dokonała nalotu na siedzibę Ruchu na rzecz Demokratycznej Zmiany w Harare i ponownie aresztowała Tsvangiraiego. Wydarzenia spotkały się z międzynarodową krytyką i potępieniem. Zostały określone jako szczególnie brutalne[9].
We wrześniu 2007 spotkał się z prezydentem RPA Thabo Mbekim, by przeprowadzić poważne rozmowy w sprawie porozumienia rządzącej partii ZANU-PF z Ruchem na rzecz Demokratycznej Zmiany przed przyszłymi wyborami prezydenckimi i parlamentarnymi w Zimbabwe[10].
Wybory prezydenckie w 2008
[edytuj | edytuj kod]29 marca 2008 w Zimbabwe odbyły się wybory prezydenckie i parlamentarne. Głównymi kandydatami byli: Robert Mugabe z partii ZANU-PF, Morgan Tsvangirani z MDC oraz Simba Makoni jako kandydat niezależny. Komisja wyborcza zwlekała z ogłoszeniem oficjalnych wyników do 2 maja 2008. W tym czasie, na wniosek partii Mugabe doszło w części okręgów wyborczych do powtórnego liczenia głosów. Według oficjalnych wyników, wybory w pierwszej turze wygrał Morgan Tsvangirai (47,9% głosów), przed Robertem Mugabe (42,3% głosów). Oznaczało to, że niezbędna okazała się II tura głosowania, która powinna była się odbyć w okresie trzech tygodni. Według MDC wyniki głosowania zostały częściowo sfałszowane, gdyż zdaniem opozycji Tsvangirai zdobył 50,3% głosów[11].
W międzyczasie, przed ogłoszeniem wyników I tury wyborów, partia rządząca wysłała w teren swoje bojówki policyjne w celu zastraszenia kandydatów i wyborców opozycji. Administracja Mugabe zamówiła również w ChRL broń, która przetransportowana została do wybrzeży Afryki na statku „An Yue Jiang”, jednakże żadne z państw nadmorskich nie zezwoliło na jej rozładunek w swoim porcie[12][13].
Komisja Wyborcza przesunęła datę II tury wyborów o ponad miesiąc, wyznaczając jej termin na 27 czerwca 2008. Dało to wystarczająco dużo czasu reżimowi Mugabe do przeprowadzenia zorganizowanej akcji zastraszenia i demobilizacji swoich przeciwników politycznych. W wyniku działania bojówek paramilitarnych, w okresie kampanii przedwyborczej śmierć odniosło prawie 90 działaczy MDC, zniszczono 20 tysięcy domów, a 200 tysięcy osób zostało zmuszonych do ucieczki z nich, co jednocześnie uniemożliwiało im oddanie głosu[14]. W tej sytuacji, 22 czerwca 2008 Tsvangirai ogłosił wycofanie się z wyścigu wyborczego, uzasadniając to niemożliwością przeprowadzenia wolnych i uczciwych wyborów, a także obawą o życie i bezpieczeństwo swoich zwolenników[15]. 24 czerwca 2008 MDC oficjalnie dostarczyło dokumenty o wycofaniu się Tsvangiaraiego z wyborów, jednak Komisja Wyborcza nie uznała ich, oświadczając że zgodnie z prawem powinny one zostać złożone co najmniej 21 dni przed dniem głosowania[16]. Tego samego dnia, 22 czerwca 2008, Tsvangirai w obawie o własne bezpieczeństwo schronił się w ambasadzie Holandii w Harare, którą opuścił dopiero 1 lipca 2008[17][18].
II tura wyborów prezydenckich w Zimbabwe odbyła się 27 czerwca 2008. Mimo deklaracji o wycofaniu się z wyborów Tsvangiraiego, na kartach do głosowania widniało jego nazwisko oraz nazwisko Roberta Mugabe. Według oficjalnych wyników, ogłoszonych 29 czerwca 2008, jednogłośnym zwycięzcą został Mugabe z wynikiem 85,5% (2,150 mln) głosów. Tsvangirai uzyskał 9,3% (233 tys.) głosów, a 5,2% (131 tys.) głosów oddano nieważnych[19]. 30 czerwca 2008 Robert Mugabe został po raz szósty zaprzysiężony na stanowisku prezydenta.
Negocjacje polityczne i premier Zimbabwe
[edytuj | edytuj kod]10 lipca 2008 pod presją państw Wspólnoty Rozwoju Afryki Południowej (SADC) doszło do pierwszych rozmów między ZANU-PF i MDC na temat podziału władzy i utworzenia wspólnego rządu[20]. 21 lipca 2008 w obecności prezydenta RPA Thabo Mbekiego po raz pierwszy Tsvangirai spotkał się i ucisnął dłoń Robertowi Mugabe. Tego samego dnia dwaj przywódcy podpisali „Memorandum porozumienia”, które określało podstawowe zasady negocjacji i harmonogram przyszłych spotkań[21]. Właściwe negocjacje polityczne między dwoma ugrupowaniami rozpoczęły się następnego dnia, 22 lipca 2008 i były wielokrotnie przerywane i zawieszane[22]. Tsvangirai spotkał się ponownie z Mugabe 16 sierpnia 2008 w czasie szczytu państw SADC w Johannesburgu[23].
9 września 2008 wraz z przybyciem do Harare prezydenta Mbekiego rozpoczął się ostatni etap rozmów[24]. 11 września 2008 obie strony ogłosiły osiągnięcie kompromisu[25]. 15 września 2008 Tsvangirai i Mugabe, w obecności delegacji państw SADC, podpisali porozumienie o podziale władzy i utworzeniu rządu jedności narodowej[26]. Wedle uzgodnionych postanowień, urząd premiera Zimbabwe przypadł Tsvangirainiemu, a urząd prezydenta – Robertowi Mugabe. Spośród przyszłych 31 ministrów, 16 tek przypadło opozycyjnemu Ruchowi na rzecz Demokratycznej Zmiany (MDC) (w tym resorty: gospodarki, sprawiedliwości, policji i samorządu), a 15 dotychczas rządzącej ZANU-PF[27].
Kolejnym etapem negocjacji były szczegółowe rozmowy na temat składu rządu i poprawek do konstytucji, ustanawiających urząd premiera Zimbabwe. Tsvangirai spotkał się z Mugabe 14 października 2008, jednak rozmowy zakończyły się niepowodzeniem[28]. Głównym punktem sporu była kontrola nad ministerstwem spraw wewnętrznych, do którego pretensje rościły sobie obie strony. 20 października 2008 zaplanowano dalsze rozmowy w czasie szczytu SADC w Suazi, jednakże nie doszło do nich, gdyż Tsvangirai nie otrzymał paszportu i nie wyjechał za granicę[29]. Spotkanie przełożono na 27 października 2008 do Harare, jednak i wówczas nie osiągnięto żadnego porozumienia[30].
10 listopada 2008 sprawa utworzenia rządu jedności narodowej była omawiania w czasie szczytu SADC w Johannesburgu. Zaproponowano na nim natychmiastowe utworzenie rządu oraz wspólną kontrolę dwóch partii nad MSW. Tsvangirai odrzucił jednakże taką ewentualność, a prezydent Mugabe zagroził utworzeniem rządu samodzielnie[31].
26 stycznia 2009 w Harare odbyło się kolejne spotkanie liderów państw SADC z udziałem Tsvangiraiego i Mugabe. Uzgodniono wówczas ostateczne warunki i kalendarz formowania rządu. Ustalono wspólną kontrolę nad ministerstwem spraw wewnętrznych, uchwalenie poprawki do konstytucji w dniu 5 lutego 2009 oraz zaprzysiężenie Tsvangiraiego na stanowisku premiera 6 dni później. Cały rząd miał zostać zaprzysiężony do 13 lutego 2009[32].
29 stycznia 2009 Tsvangirai oficjalnie potwierdził akceptację warunków porozumienia przez MDC[33]. 5 lutego 2009 obie izby parlamentu przyjęły jednogłośnie poprawkę do konstytucji, ustanawiającą stanowisko premiera[34].
Objął urząd premiera 11 lutego 2009[35].
31 lipca 2013 przegrał wybory prezydenckie z Robertem Mugabe uzyskując 33,94% głosów wobec 61,09% zwycięzcy. Nie uznał wyników wyborów powołując się na liczne nieścisłości. Wybory zostały uznane przez niezależnych obserwatorów za sfałszowane[36]. 11 września 2013 Robert Mugabe zniósł urząd premiera Zimbabwe, tym samym pozbawiając Tsangiraia dotychczasowego stanowiska[37].
26 kwietnia 2014 biuro polityczne Ruchu na rzecz Demokratycznej Zmiany zawiesiło Morgana Tsvangiraia w prawach członka partii i odwołało z funkcji lidera ugrupowania[38]. Wkrótce później Tsvangirai powrócił na swoje stanowisko.
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]W 1978 poślubił młodszą od siebie o sześć lat Susan, z którą miał sześcioro dzieci. Pani Tsvangirai unikała mediów, ale według działaczy MDC odgrywała ważną rolę zarówno w karierze politycznej męża – pomagając mu przetrwać najtrudniejsze chwile prześladowań – jak w całej działalności opozycji w Zimbabwe. Odwiedzała m.in. więzionych przez reżim prezydenta Mugabe aktywistów.
6 marca 2009 Morgan i Susan Tsvangirai ulegli poważnemu wypadkowi drogowemu – kiedy podróżowali samochodem terenowym ze stolicy do swojego domu na prowincji, jadąca obok ciężarówka nagle zjechała na ich pas i uderzyła w ich samochód, który przekoziołkował trzykrotnie. Premier Zimbabwe odniósł jedynie niewielkie obrażenia głowy i szyi, natomiast jego żona nie przeżyła wypadku i zmarła zaraz po przewiezieniu do szpitala[39]. 7 marca 2009 premier Tsvangirai udał się na kilkudniową rehabilitację do sąsiedniej Botswany[40].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Od 31 grudnia 1987 do 11 lutego 2009 urząd nie istniał.
- ↑ Morgan Tsvangirai, Zimbabwe opposition leader, dies aged 65. theguardian.com. [dostęp 2018-02-14]. (ang.).
- ↑ Police consider Tsvangirai arrest, BBC News, 2 października 2000
- ↑ Morgan Tsvangirai arrested on Friday afternoon [online], zvakwana.com, 6 czerwca 2003 [zarchiwizowane z adresu 2005-01-15] (ang.).
- ↑ Zimbabwe opposition leader arrested [online], Al Jazeera English, 12 marca 2007 (ang.).
- ↑ Zimbabwe: Tsvangirai assault was 'attempted murder', Mail And Guardian, 13 marca 2007
- ↑ Zimbabwe's Tsvangirai beaten, hurt in custody-lawyer. Reuters, 2007-03-12. [dostęp 2012-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-07)]. (ang.).
- ↑ S Africa in Zimbabwe rights call, BBC News, 13 marca 2007
- ↑ Zimbabwe Opposition Leader Seized. www10.nytimes.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-12)]., Associated Press, 28 marca 2007
- ↑ Tsvangirai to meet Mbeki over talks. zimonline.co.za. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-25)]., ZimOnline, 14 września 2007
- ↑ Zimbabwe announces poll results, BBC News, 2 maja 2008
- ↑ Sending arms to Zim 'a recipe for conflict'. IOL News, 2008-04-18. [dostęp 2012-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (ang.).
- ↑ China may recall Zimbabwe weapons. BBC News, 2008-04-22. [dostęp 2012-06-28]. (ang.).
- ↑ Zimbabwe elections take high human toll. iht.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-08)]., International Herald Tribune, 22 czerwca 2008
- ↑ Morgan Tsvangirai: MDC resolves to not participate in election run-off. kubatana.net, 2008-06-22. [dostęp 2012-06-28]. (ang.).
- ↑ Violet Gonda: Tsvangirai officially withdraws but Mugabe to go ahead with run off. SW Radio Africa, 2008-06-24. [dostęp 2012-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-13)]. (ang.).
- ↑ Morgan Tsvangirai Seeks Refuge In Dutch Embassy [online], The Impudent Observer, 24 czerwca 2008 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-23] (ang.).
- ↑ Mugabe rival leaves Dutch embassy, BBC News, 1 lipca 2008
- ↑ Robert Mugabe subdued in victory, BBC News, 29 czerwca 2008
- ↑ Zimbabwe opponents begin talking about talks. iht.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-17)]., International Herald Tribune, 10 lipca 2008
- ↑ Zimbabwe rivals sign agreement. iht.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-29)]., International Herald Tribune, 21 lipca 2008
- ↑ Zimbabwe talks set to begin. iht.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-23)]., International Herald Tribune, 22 lipca 2008
- ↑ Still no Zimbabwe deal at SADC summit. iht.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-17)]., 16 sierpnia 2008
- ↑ Mugabe says talks moving forward, BBC News, 9 września 2008
- ↑ Zimbabwe rivals agree unity deal, BBC News, 11 września 2008
- ↑ Zimbabwe's uneasy balancing act, BBC News, 16 września 2008
- ↑ Zimbabwe deal: Key points, BBC News, 15 września 2008
- ↑ Zimbabwe power-sharing talks stalled. afp.google.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-19)]., AFP, 16 października 2008
- ↑ Emergency African summit postponed after Tsvangirai boycott, Guardian, 20 października 2008
- ↑ Zimbabwe summit fails to break impasse on unity pact. afp.google.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-20)]., AFP, 27 października 2008
- ↑ Tsvangirai 'warns of starvation', 9 listopada 2008
- ↑ Zimbabwe power-sharing talks end in confusion after marathon session, Times Online, 27 stycznia 2009
- ↑ Zimbabwe rival to enter coalition, BBC News, 30 stycznia 2009
- ↑ Zimbabwe passes unity deal bill, BBC News, 5 lutego 2009
- ↑ Tsvangirai becomes Zimbabwe's PM BBC News
- ↑ Komisja wyborcza: Robert Mugabe wygrał wybory prezydenckie. wp.pl, 2013-08-08. [dostęp 2013-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-05)].
- ↑ September 2013 rulers.org
- ↑ Zimbabwe: Opposition MDC suspends Morgan Tsvangirai. bbc.com/news, 2014-04-26. [dostęp 2014-04-26].
- ↑ Zimbabwe PM's wife dies in crash, BBC News
- ↑ Zimbabwe PM Tsvangirai leaves for Botswana for medial treatment, People’s Daily Online, 8 marca 2009
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona oficjalna premiera Zimbabwe. zimbabweprimeminister.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-07)].
- Strona oficjalna MDC. mdc.co.zw. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-27)].
- Morgan Tsvangirai na stronie BBC News