Przejdź do zawartości

Moment (astronomia)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dwa diagramy kołowe przedstawiające części dnia i tygodnia, na których widnieją minuskuły karolińskie (Clm 14456 fol. 71r) z Klasztoru św. Emmerama. Dzień jest podzielony na 24 godziny, a każda godzina podzielona na 4 puncta, 10 minuta oraz 40 momenta. W diagramie przedstawiającym części tygodnia, podzielony jest na siedem dni, a każdy z nich na 96 puncta, 240 minuta, a także 960 momenta.

Moment (łac. momentum) – średniowieczna jednostka czasu, stosowana do XIII w.

Ruch cienia na zegarze słonecznym pokrywał 40 momentów w czasie jednej godziny słonecznej, a także dwunastą część okresu pomiędzy wschodem a zachodem Słońca. Długość godziny słonecznej była zależna od długości dób, które były z kolei zależne od pór roku[1]. Chociaż długość momentu nie została ustalona w dzisiejszych sekundach, przyjmuje się, że odpowiada ona około 90 sekundom. Dzień słoneczny można podzielić na 24 godziny o równej lub nierównej długości[2][3], ten pierwszy jest nazywany naturalnym lub równonocnym, a drugi sztucznym. Godzina została podzielona na cztery puncta (1/4 godziny), dziesięć minuta lub 40 momenta[4].

Jednostka była wykorzystywana przez średniowiecznych matematyków przed wprowadzeniem zegara mechanicznego i sześćdziesiątkowego systemu liczbowego pod koniec XIII wieku[5]. Prawdopodobnie nie korzystano z niej w życiu codziennym, a jeśli, to jedynie wśród grup ludzi wykształconych[5]. Dla pozostałych grup głównym wyznacznikiem czasu były przerwy w ciągu dnia na liturgię godzin.

Najstarsza wzmianka o momencie jako jednostce czasu pochodzi z VIII w. z zapisków Bedy Czcigodnego[6], który opisał system działania 1 godziny czasu słonecznego. Wyglądał on następująco:

1 godzina czasu słonecznego = 4 punkty = 5 punktów księżycowych[7][8] = 10 minut = 15 części = 40 momentów

O Bedzie Czcigodnym wspomniał pięć wieków później Bartłomiej Anglik w swojej wczesnej encyklopedii De Proprietatibus Rerum[a][9]), oraz Roger Bacon[8], który podzielił moment na 12 uncji z 47 atomów, jednakże żadnego z tych podziałów nie można było wykorzystać do obserwacji, ze względu na narzędzia wykorzystywane w tamtych czasach.

  1. W tłumaczeniu znaczy „O własnościach rzeczy”.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. John David North: Chaucer’s Universe. Oxford: Clarendon, 1988. ISBN 0-19-812668-9.
  2. Beda 1999 ↓, s. 267.
  3. Bacon 1920 ↓, s. 45.
  4. Beda 1999 ↓, s. 268.
  5. a b Beda 1999 ↓, s. 267–269.
  6. Beda 1999 ↓, s. 15.
  7. Beda 1999 ↓, s. 73.
  8. a b Bacon 1920 ↓, s. 48.
  9. Hans Kurath: Middle English Dictionary. Michigan: University of Michigan Press, 1977, s. 644. ISBN 978-0472011360.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]