Mierznica

Mierznica
	; Morfologia (mierznica czarna)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	mierznica
	Nazwa systematyczna
	Ballota L.; Sp. Pl. 582. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Ballota nigra L.
Synonimy
	Ballote Mill.;
	Ballote Mill.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mierznica (Ballota L.) – rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków (przy wyodrębnieniu odrębnego rodzaju Acanthoprasium)^[4] lub ok. 35 gatunków w szerszym ujęciu^[5]. Rośliny te występują głównie w południowej Europie i zachodniej Azji, na wschodzie sięgając po Iran^[5]. Jeden gatunek rośnie w południowej Afryce^[4]. W Polsce jako antropofit zadomowiony rośnie jeden gatunek – mierznica czarna B. nigra^[6], która bywa wykorzystywana w ziołolecznictwie^[4]. B. acetabulosa wykorzystywana była jako pływający knot w lampkach oliwnych^[4]. Rośliny te zasiedlają tereny skaliste, klify, ruiny, siedliska ruderalne i suche pola^[5].

Morfologia

Pokrój: Byliny osiągające do 1 m wysokości^[5]. Łodygi o kwadratowym przekroju wraz z liśćmi zwykle wełniście owłosione^[5]^[7].
Liście: Naprzemianległe, pozbawione zapachu^[5], tępo ząbkowane^[7].
Kwiaty: Zebrane w okółkach. Kielich często sztywny, u nasady wąski, rozszerzający się ku górze, na końcu działki rozwidlone tak, że w efekcie jest 10-ząbkowy (tylko u mierznicy czarnej 5-ząbkowy), ząbki często koląco sztywne. Korona niewielka, zrosłopłatkowa, fioletowa, różowa lub biała, często z fioletowymi żyłkami. Płatki tworzą rurkę zakończoną dwoma wargami, górną prostą, czasem rozwidloną i dolną trójłatkową. Cztery pręciki, schowane pod górną wargą. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, cienka^[5].
Owoce: Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery pojedyncze, gładkie rozłupki^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny jasnotowatych Lamiaceae. W obrębie rodziny klasyfikowany jest do podrodziny Lamioideae i plemienia Marrubieae^[8].

Wykaz gatunków^[9]

Ballota acetabulosa (L.) Benth.
Ballota adenophora Hedge
Ballota africana (L.) Benth.
Ballota andreuzziana Pamp.
Ballota antilibanotica Post
Ballota aucheri Boiss.
Ballota bullata Pomel
Ballota byblensis Semaan & R.M.Haber
Ballota cristata P.H.Davis
Ballota damascena Boiss.
Ballota deserti (Noë) Jury, Rejdali & A.J.K.Griffiths
Ballota glandulosissima Hub.-Mor. & Patzak
Ballota grisea Pojark.
Ballota hirsuta Benth.
Ballota hispanica (L.) Benth.
Ballota inaequidens Hub.-Mor. & Patzak
Ballota kaiseri Täckh.
Ballota larendana Boiss. & Heldr.
Ballota latibracteolata P.H.Davis & Doroszenko
Ballota luteola Velen.
Ballota macedonica Vandas
Ballota macrodonta Boiss. & Balansa
Ballota nigra L. – mierznica czarna
Ballota philistaea Bornm.
Ballota platyloma Rech.f.
Ballota pseudodictamnus (L.) Benth.
Ballota rotundifolia K.Koch
Ballota saxatilis Sieber ex C.Presl
Ballota sechmenii Gemici & Leblebici
Ballota undulata (Sieber ex Fresen.) Benth.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 96, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 293. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 40, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Ballota. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-03].
↑ Ballota. The Plant List. [dostęp 2014-01-26]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].

[mabb-4] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 96, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[philips-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 293. ISBN 0-333-74890-5.

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 40, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[E-7] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[grin-8] Ballota. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-03].

[9] Ballota. The Plant List. [dostęp 2014-01-26]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]