Przejdź do zawartości

Michał Witkowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zobacz też: inne znaczenia.
Michał Witkowski
Ilustracja
Michał Witkowski (2023)
Data i miejsce urodzenia

17 stycznia 1975
Wrocław

Ważne dzieła
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Michał Witkowski (ur. 17 stycznia 1975 we Wrocławiu[1]) – polski pisarz, felietonista i aktor niezawodowy.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata

[edytuj | edytuj kod]

Jest synem Izabeli i Stanisława Witkowskich[2]. Pochodzi z inteligenckiej rodziny – ojciec był profesorem psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego i dyrektorem Instytutu Psychologii tej uczelni[3], a matka, z wykształcenia psycholog, po urodzeniu synów zajmowała się domem, wcześniej pracowała jako wykładowczyni akademicka[2][4]. Urodził się jako wcześniak[5]. Ma dwóch młodszych braci[2], Adama (ur. 1982) i Andrzeja[6].

Dorastał na wrocławskim Biskupinie[7]. Uczył się w Szkole Podstawowej nr 66 im. Zbigniewa Herberta we Wrocławiu[8]. Przez kilka lat uczęszczał do kółka teatralnego działającego przy biskupińskim klubie Oskar[9]. W okresie szkolnym brał udział w konkursach recytatorskich i przeglądach piosenki oraz był autorem tekstów do szkolnego kabaretu Lejba[10]. W 1986 zwyciężył w konkursie na najlepsze opowiadanie o młodzieży z Leningradu, którego organizatorem była redakcja programu Teleranek emitowanego na TVP1[11]. W 1990 rozpoczął naukę w klasie teatralnej XIV Liceum Ogólnokształcące im. Polonii Belgijskiej we Wrocławiu[12].

W wieku 14 lat uciekł z domu za granicę i przebywał w różnych środowiskach, m.in. pracował w teatrze objazdowym z Genewy czy doradzał nieletnim, gejowskim prostytutkom w kwestii wizerunku w Zurychu[2][13]. Po powrocie do kraju w 1993 uczył się w IX Liceum Ogólnokształcącym we Wrocławiu[2][13]. W tym czasie podjął pierwsze próby literackie; w 1994 napisał wiersz Drewno (retrospekcja), opublikowany następnie w jego debiutanckiej książce Zgorszeni wstają od stołów (1997). Po zdaniu matury w 1995 studiował filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1999 uzyskał magisterium[13]. Następnie jako doktorant Instytutu Filologii Polskiej UWr. rozpoczął pracę nad rozprawą z dziedziny krytyki feministycznej u prof. Stanisława Beresia oraz prowadził ćwiczenia ze studentami dziennikarstwa, lecz potem zrezygnował z kariery naukowej na rzecz pisarstwa[13].

Kariera pisarska

[edytuj | edytuj kod]
Michał Witkowski (2007)

Zadebiutował tomikiem Zgorszeni wstają od stołów (1997)[14]. Oficjalnie za swą pierwszą książkę pisarz uznaje zbiór opowiadań Copyright wydany w 2001. W 2005 wydał powieść Lubiewo, która wkrótce zyskała miano kultowej[15][16]. Kolejną jego powieścią była Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej, która powtórzyła sukces Lubiewa[17][18]. Prawdziwą popularność przyniosła mu jednak dopiero wydana w 2011 powieść kryminalna Drwal. W 2014 ukazał się kolejny kryminał Zbrodniarz i dziewczyna, a w 2015 powieść Fynf und cfancyś ukazująca środowisko męskich prostytutek.

Charakterystyczny styl pisarza określono mianem „witkowszczyzny”, której podstawowym elementem jest przesada w opisie świata[19]. Witkowski posługuje się ironią i groteską, co krytycy umieszczają w popkulturowych kontekstach: „kryminał [Drwal], który w swej ironii, złośliwości, cynizmie, przypomina groteskowe zabawy z rzeczywistością braci Coenów, kpinę z krwawej jatki Tarantino, bądź bezładną gonitwę po scenie w burleskach braci Marx”[20]. Porównywany bywa do Geneta[21], Gombrowicza („nie przez transatlantycką frazę, której gęsto używa, […] ale przez zastosowanie szyderstwa w zbożnym celu poprawiania świata”[22]) czy Stasiuka[21].

Jego książki tłumaczono na 30 języków, m.in. angielski, niemiecki, fiński, szwedzki, norweski, francuski, hiszpański[23], niderlandzki, hebrajski, węgierski, słoweński, litewski, chorwacki, ukraiński, koreański, czeski, słowacki, rumuński, włoski, serbski, duński, łotewski, estoński.

Publikował liczne recenzje, artykuły, opowiadania i fragmenty powieści m.in. w piśmie „FA-art” (1999–2003), „Studium” (1999–2004), „Kresach” (2000–2003), „Lampie i Iskrze Bożej” (2000), „Odrze” (2000–2003), „Twórczości” (2000–2004) „Dekadzie Literackiej” (2001–2002), „Gazecie Wyborczej” (2001–2009; też w dodatkach „Duży Format” i „Książki”), „Akancie” (2002–2003) oraz w „Nowych Książkach” (2002–2004)[13]. Publikował felietony na łamach tygodnika „Polityka” (2009–2014), następnie od lipca 2014 do kwietnia 2015 w tygodniku „Wprost”. Współpracował także z kwartalnikiem „Viva! Moda”[13]. Od sierpnia 2018 ponownie jest felietonistą „Wprostu”[24].

Kariera medialna

[edytuj | edytuj kod]

W latach 2014–2015 prowadził blog modowy Fashion Pathology[25], w którym występował jako Miss Gizzi[13]. Zarówno blog, jak i stylizacje Witkowskiego oraz jego bywanie na salonach były częścią projektu artystycznego, do czego przyznał się, pisząc przed zamknięciem bloga: „Wszyscy, którzy podejrzewali, że zabawa z showbiznesem to jakiś artystyczny happening, który ma «przydać się do prozy», na pewno się ucieszą z tego, że właśnie tak było. Całe dwa lata happeningu i obserwacji do powieści o showbiznesie”[26].

Obecność Witkowskiego w mediach była przedmiotem kontrowersji – w listopadzie 2014 pojawił się na planie programu TVN Ugotowani w opasce powstańca warszawskiego, co oburzyło innego uczestnika programu, Filipa Chajzera, który nakazał mu ją zdjąć[27]. Z kolei podczas gali „Fashion Week” w kwietniu 2015 pojawił się w stroju, którego elementami były symbole SS[27], co zostało zinterpretowane jako promowanie nazizmu. Eksponowanie znaku SS skutkowało m.in. zawieszeniem ze strony wydawnictwa Znak współpracy z Witkowskim do października 2015[28][29], a także spowodowało wszczęcie przez prokuraturę dochodzenia w sprawie propagowania treści faszystowskich[30]. W lipcu prokuratura umorzyła w tej sprawie śledztwo, uznając, że pisarz nie popełnił przestępstwa, gdyż nie propagował faszyzmu. Jako uzasadnienie decyzji podano między innymi, że „wokół nich [znaków SS] i nad nimi naniesione były liczne inne przedmioty takie np. jak plastikowy króliczek, sztuczne owoce, plastikowe misie, napisy «baby girl», bocian, smoczki, kolorowe piórka i sztuczne brązowe odchody”[31], co „może wskazywać na intencje prześmiewcze, a nie zmierzające do wychwalania ideologii faszystowskiego państwa”[31].

W latach 2018–2019 grał w serialu Barwy szczęścia, w którym wcielał się w postać pisarza Waldemara Kniewskiego[13].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Witkowski jest osobą homoseksualną[32]. Pisarz stosuje zróżnicowane znaczeniowo nazewnictwo do określania osób posiadających określone preferencje seksualne oraz identyfikujących się z danymi rolami płciowymi[33]. Twierdzi, że słowo „gej” jest wytworem komercyjnej kultury masowej, utrwalającym zawężony, bo stereotypowy obraz tej mniejszości seksualnej; dlatego, choć przyznaje, że jest osobą homoseksualną, nie uważa siebie za geja[34].

Od początku lat 90. choruje na depresję[2]. Mieszka w Warszawie[13]. Jest niewierzący[2].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Powieści Michała Witkowskiego.

Tłumaczenia twórczości na inne języki

[edytuj | edytuj kod]

Angielski

  • Lovetown (Lubiewo) tłum. W. Martin, Londyn: Portobello, 2009; 2010; 2011.
  • Eleven-Inch (Fynf und cfancyś) tłum. W. Martin, Londyn: Seagull, 2021.

Czeski

Fiński

Francuski

Hebrajski

Hiszpański

Kataloński

Macedoński

  • Лубиево без цензура (Lubiewo bez cenzury), tłum. Zvonko Dimoski, Skopie: Ars Libris, 2015

Niderlandzki

Niemiecki

Norweski

Rosyjski

  • Ljubievo (Lubiewo, tłum. Jurij Czajnikow, Moskwa: Novoe literaturnoe obozrenie, 2007.
  • B.R. (Barbara Radzivill iz Âvožno-Ŝakovoj) (Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej), tłum. Jurij Czajnikow, Moskwa: Novoe literaturnoe obozrenie, 2010.
  • Margo (Margot), tłum. Jurij Czajnikow, Petersburg: Izdatel'stvo Ivana Limbaha, 2010.

Słoweński

Szwedzki

Ukraiński

Węgierski

Włoski

Adaptacje teatralne

[edytuj | edytuj kod]

Powieść Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej została zaadaptowana przez reżysera Jarosława Tumidajskiego na potrzeby Teatru Śląskiego (2008)[18]. Lubelski Teatr Provisorium wystawił spektakl Idź w noc, Margot w reż. Witolda Mazurkiewicza, będący inscenizacją jego powieści Margot (2010)[37][38]. Natomiast na podstawie powieści Lubiewo powstał głośny spektakl teatralny w Teatrze Nowym w Krakowie w reż. Piotra Siekluckiego (2011)[39]. Dla Teatru Rozmaitości w Warszawie scenariusz teatralny na podstawie tej powieści napisał sam autor wspólnie z Piotrem Gruszczyńskim[40]. Adaptację tej powieści wystawiono także w Teatrze Miejskim w Göteborgu (Göteborgs Stadsteater)[37].

Witkowski wystąpił też jako aktor w monodramie na podstawie Barbary Radziwiłłówny... zatytułowanym Barbara Radziwiłłówna Show w warszawskim Teatrze Rozmaitości[41].

Nagrody i nominacje

[edytuj | edytuj kod]

Trzykrotnie nominowany do Paszportu „Polityki” w kategorii „Literatura” (2005, 2006, 2007), w 2007 został laureatem tej nagrody[42]. Pięciokrotnie nominowany do Nagrody Literackiej „Nike”: w 2006 (za Lubiewo – finał nagrody)[43], 2007 (za Fototapetę)[44], 2012 (za Drwala)[45], 2018 (za Wymazane)[46] i w 2024 (za Wiara. Autobiografia – finał nagrody)[47].

Ponadto otrzymał Nagrodę Literacką Gdynia 2006 w kategorii „proza” za Lubiewo[48]. Jego powieść Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej była nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia 2008[49] oraz została wybrana Książką Lata 2007 Przeglądu Nowości Wydawniczych w Poznaniu[50]. Powieść Drwal (2011) znalazła się w finale Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus” we Wrocławiu w 2012[51].

W 2011 za powieść Lubiewo Witkowski był nominowany do brytyjskiej Independent Foreign Fiction Prize[52]. Powieść ta znalazła się na szwedzkiej liście klasyki queer, utworzonej przez redakcję dziennika „Expressen”[53][54].

Wiara. Autobiografia wygrała plebiscyt czytelników Nagrody Literackiej "Nike" 2024[55].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Witkowski 2023 ↓, s. 8.
  2. ↑ a b c d e f g Damian Gajda, Nie jestem nudnym pisarzem w szarym sweterku. Jestem gwiazdą! [online], www.gala.pl, 3 kwietnia 2016.
  3. ↑ Historia Instytutu Psychologii | Instytut Psychologii [online], www.student.psychologia.uni.wroc.pl [dostęp 2024-11-19].
  4. ↑ Witkowski 2023 ↓, s. 12, 105.
  5. ↑ Witkowski 2023 ↓, s. 11–12.
  6. ↑ Witkowski 2023 ↓, s. 61, 83, 254.
  7. ↑ Witkowski 2023 ↓, s. 55–56.
  8. ↑ Witkowski 2023 ↓, s. 265, 330.
  9. ↑ Witkowski 2023 ↓, s. 195.
  10. ↑ Witkowski 2023 ↓, s. 265, 366, 414.
  11. ↑ Witkowski 2023 ↓, s. 253–258.
  12. ↑ Witkowski 2023 ↓, s. 377.
  13. ↑ a b c d e f g h i Katarzyna Batora, Michał Witkowski [online], www.ppibl.ibl.waw.pl, 27 września 2019.
  14. ↑ Patrycja Pustowiak: Debiuty wyszperane z lochów. dwutygodnik.com. [dostęp 2014-06-28].
  15. ↑ Złote „Lubiewo”. Czwarte, specjalne wydanie bestsellera Michała Witkowskiego
  16. ↑ Łukasz Saturczak: Tęczowi bohaterowie. Res Publika, 2012-10-25. [dostęp 2014-06-28].
  17. ↑ Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej. [dostęp 2014-06-28].
  18. ↑ a b Anna Wróblowska: Z Jaworzna-Szczakowej do Katowic. Nowa Siła Krytyczna, 2008-12-08. [dostęp 2014-06-28].
  19. ↑ Michał Witkowski: literatura podłączona do wzmacniacza. polskieradio.pl, 2014-06-23. [dostęp 2015-09-29].
  20. ↑ Jerzy Lengauer: Drwal – Michał Witkowski. libertas.pl, 2012-03-13. [dostęp 2015-09-29].
  21. ↑ a b Dariusz Nowacki: Lubiewo, Witkowski, Michał. wyborcza.pl, 2005-01-03. [dostęp 2015-09-29].
  22. ↑ Sławomir Sierakowski: Ironia, literatura, system. krytykapolityczna.pl, 2005-01-15. [dostęp 2015-09-29].
  23. ↑ „Lubiewo” Witkowskiego po hiszpańsku. culture.pl. [dostęp 2012-02-18].
  24. ↑ Michał Witkowski [online], Wprost.
  25. ↑ Fashion Pathology
  26. ↑ Michał Witkowski o skandalach i bywaniu na salonach. „To był artystyczny happening”. tvp.info, 2015-07-14. [dostęp 2015-09-29].
  27. ↑ a b Michał Witkowski: fashion victim. Za czapkę z SS grożą mu 2 lata, a Znak wstrzymuje premierę książki
  28. ↑ Witkowski promuje nazizm? Znak zawiesza z nim współpracę!. [dostęp 2015-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-02)].
  29. ↑ Michał Witkowski w końcu wydaje „Fynf und cfancyś”. wyborcza.pl, 2015-10-06. [dostęp 2015-10-08].
  30. ↑ Czy Michał Witkowski propagował faszyzm? Jest śledztwo
  31. ↑ a b Witkowski nie propagował faszyzmu. Symbol SS na czapce miał „intencje prześmiewcze”. tvn.24.pl, 2015-07-17. [dostęp 2015-09-29].
  32. ↑ Złe wychowanie Michała Witkowskiego – wywiad z Michałem Witkowskim<. [dostęp 2012-02-05].
  33. ↑ Pisz, pisz, nasza królowo. Rozmowa z Michałem Witkowskim, autorem głośniej powieści „Lubiewo”. [dostęp 2012-02-05].
  34. ↑ Michał Witkowski: Nie wiem jak powinno być. 2008-08-11. [dostęp 2012-02-05].
  35. ↑ Nieskończona Opowieść z Michałem Witkowskim [online], Gadżetomania.pl [dostęp 2023-12-26] (pol.).
  36. ↑ Wiara. Autobiografia [online] [dostęp 2023-11-07] (pol.).
  37. ↑ a b Witkowski o swoich książkach w teatrze. cjg.gazeta.pl, 2010-10-19. [dostęp 2012-02-11].
  38. ↑ Grzegorz Józefczuk: Premiera „Idź w noc, Margot”. Chichot zamiast buntu. lublin.gazeta.pl, 2010-09-13. [dostęp 2012-02-11].
  39. ↑ Magda Piekarska, Renata Radłowska, Ryszard Kozik: 'Lubiewo': Zagrają wrocławianie, bo krakowscy aktorzy nie chcieli. gazeta.pl, 2011-10-20. [dostęp 2012-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-06)].
  40. ↑ Michał Witkowski. Świat Książki. [dostęp 2012-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-08)].
  41. ↑ Barbara Radziwiłłówna Show w TR Warszawa. kulturaonline.pl, 2007-10-30. [dostęp 2012-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  42. ↑ Michał Witkowski otrzymał Paszport „Polityki”. ksiazki.onet.pl, 2008-01-08. [dostęp 2014-06-28].
  43. ↑ Nagroda Nike 2006. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
  44. ↑ Nagroda Nike 2007. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
  45. ↑ Nagroda Nike 2012. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
  46. ↑ 20 książek nominowanych do Nagrody Nike 2018 [online] [dostęp 2018-05-22] (pol.).
  47. ↑ "Pełna poezji". Znamy siódemkę finalistów Nagrody Literackiej "Nike" [LISTA] [online], Onet Kultura, 6 września 2024 [dostęp 2024-09-06] (pol.).
  48. ↑ Nagroda Gdynia 2006. nagrodaliterackagdynia.pl. [dostęp 2015-10-21].
  49. ↑ Nominowani 2008 | Nagroda Literacka Gdynia [online], nagrodaliterackagdynia.pl [dostęp 2015-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-03].
  50. ↑ „Barbara Radziwiłłówna....” Książką Lata 2007. ksiazki.onet.pl, 2007-09-10. [dostęp 2014-06-28].
  51. ↑ Literacka Nagroda Angelus 2012 – siedem powieści w finale. culture.pl, 2012-09-04. [dostęp 2014-06-28].
  52. ↑ Independent Foreign Fiction Prize 2011. booktrust.org.uk. [dostęp 2015-09-29].
  53. ↑ Birgitta Stenberg: Expressen Kulturs queera litteraturkanon. expressen.se, 2015-07-31. [dostęp 2015-09-29].
  54. ↑ Michał Witkowski na szwedzkiej liście klasyki literatury queer!. 2015-08-05. [dostęp 2015-09-29].
  55. ↑ Nike Czytelników 2024 dla Michała Witkowskiego. "Nareszcie mogę mówić we własnym imieniu" [online], Onet Kultura, 4 października 2024 [dostęp 2024-10-06] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Laureaci Nagrody Literackiej „Nike”
Nagroda
główna
Wybór
czytelników
Nagroda
25-lecia
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Michał_Witkowski&oldid=75297484”