Merak (gwiazda)
| β Ursae Majoris | |||||||||||||||||||||||
 Położenie w gwiazdozbiorze | |||||||||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
11h 01m 50,491s[1] | ||||||||||||||||||||||
| Deklinacja |
56° 22′ 56,83″[1] | ||||||||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
27,68 ± 1,54 mas/rok[1] | ||||||||||||||||||||||
| Prędkość radialna |
−13,10 ± 0,10 km/s[1] | ||||||||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy |
podolbrzym lub gwiazda ciągu głównego (karzeł) | ||||||||||||||||||||||
| Typ widmowy | |||||||||||||||||||||||
| Masa | |||||||||||||||||||||||
| Promień | |||||||||||||||||||||||
| Metaliczność [Fe/H] |
−0,03[4] | ||||||||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||||||||||
| Jasność | |||||||||||||||||||||||
| Wiek |
0,5 mld lat[4] | ||||||||||||||||||||||
| Temperatura |
9193 ± 56 K[4] | ||||||||||||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||||||||||
| Krąży wokół | |||||||||||||||||||||||
| Półoś wielka |
9145[3] pc | ||||||||||||||||||||||
| Mimośród |
0,2237[3] | ||||||||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Merak (Beta Ursae Majoris, β UMa) – gwiazda w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy. Wchodzi w skład asteryzmu Wielkiego Wozu. Jest oddalona o około 97 lat świetlnych od Słońca.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Tradycyjna nazwa gwiazdy, Merak, wywodzi się od arabskiego المراق al-maraqq, co oznacza „bok” Niedźwiedzicy; jest to też źródło nazwy gwiazdy Mizar[5][6]. Chińczycy nazywali tę gwiazdę chiń. 天璇; pinyin Tiānxuán, co oznacza „niebiański obracający się jadeit”[5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 formalnie zatwierdziła użycie nazwy Merak dla określenia tej gwiazdy[7].
Charakterystyka obserwacyjna
[edytuj | edytuj kod]Wraz z sąsiednią gwiazdą Dubhe (Alfa Ursae Majoris), Merak pomaga znaleźć na niebie słabszą Gwiazdę Polarną, czemu para ta zawdzięcza nazwę „wskaźników”[6]. W tym celu wystarczy pięciokrotnie przedłużyć ku północy linię łączącą Merak z Dubhe[8]. Dla obserwatorów na szerokościach geograficznych powyżej 41° N (w tym w większej części Europy) gwiazdy Wielkiego Wozu nigdy nie zachodzą[6]
Podobnie jak cztery inne gwiazdy Wielkiego Wozu, Merak należy do luźnej gromady otwartej, znanej jako Gromada Wielkiej Niedźwiedzicy, która zajmuje niewielki obszar w przestrzeni, jednak z ziemskiej perspektywy rozrzucona jest po znacznej części nieba[9].
Charakterystyka fizyczna
[edytuj | edytuj kod]Merak to pojedyncza gwiazda typu widmowego A1. Część źródeł klasyfikuje ją jako gwiazdę ciągu głównego[2], inne – jako podolbrzyma[1][3][4]. Temperatura gwiazdy szacowana jest na ok. 9200 K[4], Merak świeci 58 razy jaśniej niż Słońce[4]. Jej promień jest ok. trzykrotnie większy od promienia Słońca, a masa jest 2,5 raza większa od słonecznej[4]. Otoczona jest ponadto przez gazowy dysk, podobny do odkrytych wokół Fomalhauta i Wegi[2]. Nie zaobserwowano tam dotychczas żadnych planet, ale jest bardzo prawdopodobne, że istnieją, bądź są właśnie w trakcie formowania[2].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- lista gwiazd w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy
- lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
- lista najjaśniejszych gwiazd według jasności wizualnej
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i Merak (gwiazda) w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e Jim Kaler: MERAK (Beta Ursae Majoris). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2018-08-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e Anderson E., Francis C.: HIP 53910. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-08-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Tabetha S. Boyajian et al.. Stellar diameters and temperatures. III. Main-sequence A, F, G, and K stars: additional high-precision measurements and empirical relations.. „The Astrophysical Journal”. 771 (1), s. 40, 2013-07-01. DOI: 10.1088/0004-637X/771/1/40. (ang.).
- ↑ a b Ursa Major, the great bear. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
- ↑ a b c Ursa Major, the Greater Bear. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 438. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
- ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-06-01. [dostęp 2018-08-08].
- ↑ Bruce McClure: Polaris is the North Star. EarthSky, 2013-05-27. [dostęp 2014-05-19]. (ang.).
- ↑ Glenn LeDrew: The Ursa Major Moving Cluster. [w:] AstroNotes [on-line]. Ottawa Centre, RASC, marzec 1998. [dostęp 2014-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (ang.).