Maurycy Stanisław Potocki

Maurycy Stanisław Potocki
	; Maurycy Potocki por. rez.; kawaler Orderu Virtuti Militari (<1933)
	; Pilawa
	Hrabia
Rodzina	Potoccy herbu Pilawa
Data i miejsce urodzenia	16 maja 1894 ; Jabłonna
Data i miejsce śmierci	15 maja 1949 ; Londyn
Ojciec	August Potocki
Matka	Eugenia Wojnicz-Sianożęcka h. Nałęcz
Żona	Teresa ks. Woroniecka h. Korybut (1910); Maria Gąsiorowska-Brydzyński (1928)
Dzieci	Natalia Maria Janina,
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Maurycy Stanisław Potocki herbu Pilawa (ur. 16 maja 1894 w Jabłonnie, zm. 15 maja 1949) – hrabia^[1], właściciel Jabłonny. Był synem Augusta Potockiego i Eugenii z Wojnicz-Sianożęckich^[2].

Życiorys

W 1906 odziedziczył Jabłonnę, Nieporęt i Białobrzegi, dobra o łącznym obszarze około 7800 hektarów. Przez jakiś czas przebywał w Anglii na studiach, nauki nie wieńcząc jednak dyplomem. Uczestniczył w walkach I wojny światowej (jako oficer I Korpusu Polskiego generała Dowbór-Muśnickiego), wojny polsko-ukraińskiej (podporucznik 1 pułku Ułanów Krechowieckich) oraz wojny polsko-sowieckiej^[3]. Opuścił wojsko jako porucznik ułanów rezerwy.

W latach międzywojennych nie był aktywny w życiu politycznym, jedynie w chwili zamachu majowego był wśród osób towarzyszących Piłsudskiemu przy rozmowie z prezydentem Wojciechowskim na Moście Poniatowskiego. Pozostawał natomiast stale w związkach towarzyskich z elitami kraju. Udzielał się w życiu sportowym jako współtwórca Automobilklubu Polskiego i uczestnik rajdów samochodowych, w których startował samochodem Bugatti; kolekcjonował samochody wyścigowe. Działał w Polskim Związku Łowieckim, w ramach polowań nawiązując kontakty towarzyskie także ze znakomitościami zagranicznymi, m.in. z Göringiem i Ciano; część polowań organizował w swoich dobrach w Jabłonnie. W 1926 ofiarował dwa płótna Canaletta na Zamek Królewski.

Utrzymywał się ze stopniowej parcelacji dóbr, dochodów z nieruchomości oraz udziałów w Hucie Szkła „Jabłonna”. Huta ta powstała w 1897, zatrudniała około ćwierć tysiąca osób.

We wrześniu 1939 Potocki działał w Straży Obywatelskiej w Warszawie, kierował Wydziałem Transportu i Komunikacji. Za wiedzą dowództwa Związku Walki Zbrojnej (potem Armii Krajowej) podtrzymywał nawiązane przed wojną znajomości z dygnitarzami niemieckimi, wielokrotnie z powodzeniem interweniując w sprawie zwolnienia aresztowanych osób. Po takiej interwencji 15 sierpnia 1942 został uwolniony m.in. Władysław Studnicki^[4]. Warszawska kamienica Potockiego przy ulicy Mazowieckiej 4 mieściła bar „Za Kotarą”, będący lokalem kontaktowym Oddziału V (łączności operacyjnej) Komendy Głównej Armii Krajowej; lokal, penetrowany przez Gestapo, został zlikwidowany przez oddział kontrwywiadu Komendy Głównej Armii Krajowej 8 października 1943 w ramach tzw. akcji „Za Kotarą”. Dzięki udanej współpracy z Archivamt w Warszawie przyczynił się Potocki do zachowania Archiwum Poniatowskich, uprzednio przechowywanego w Jabłonnie.

Po upadku powstania warszawskiego przebywał w Ojcowie, gdzie w marcu 1945 został aresztowany przez UB. Był więziony w Kielcach. W sierpniu 1945 więzienie zostało zajęte przez oddział Antoniego Hedy „Szarego”, dzięki czemu Potocki odzyskał wolność. Niebawem opuścił kraj przez zieloną granicę i jesienią 1945 dotarł do Londynu, gdzie zmarł 15 maja 1949.

Został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy i dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Był dwukrotnie żonaty; od 1914 z Teresą z Woronieckich (zm. 1949, małżeństwo unieważnione w 1928), od 1929 z Marią z Gąsiorowskich, I voto Brydzińską (ur. 1900), aktorką. Z drugiego małżeństwa miał córkę Natalię (1929–1974), dwukrotnie rozwiedzioną: I voto Richardową Jenner, II voto Wincentową Poklewską.

O Maurycym Potockim wspominał Antoni Słonimski w swoim utworze W oparach absurdu^[5].

Przypisy

↑ Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 755.
↑ Kolekcja VM ↓, s. 1.
↑ Kolekcja VM ↓, s. 4.
↑ Z przeżyć i walk Władysław Studnicki, 2009 r, ISBN 978-8389920-50-6
↑ W oparach absurdu (z Julianem Tuwimem), Iskry 1958, wyd. 4 2008, ISBN 978-83-244-0067-6

Bibliografia

Potocki Maurycy. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.41-3185 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-09].
Wojciech Roszkowski: Potocki Maurycy Stanisław (1894–1949), właściciel Jabłonny, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXVIII 1984–1985, s. 96–97
Zdjęcie hrabiego Maurycego Potockiego

[ab-1] Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 755.

[CITEREFKolekcja_VMs._1-2] Kolekcja VM ↓, s. 1.

[CITEREFKolekcja_VMs._4-3] Kolekcja VM ↓, s. 4.

[4] Z przeżyć i walk Władysław Studnicki, 2009 r, ISBN 978-8389920-50-6

[5] W oparach absurdu (z Julianem Tuwimem), Iskry 1958, wyd. 4 2008, ISBN 978-83-244-0067-6

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]