Maryla Marchewianka

Maryla Marchewianka
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	18 października 1897 ; Tomaszów Mazowiecki
Data i miejsce śmierci	13 października 1939 ; Łódź
Zawód, zajęcie	nauczyciel
	Doktor filozofii w zakresie botaniki
	Specjalność: fykologia
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	10 marca 1928 ; Uniwersytet Jagielloński
	Zatrudnienie
Instytucja	Gimnazjum Żeńskie im. Elizy Orzeszkowej w Łodzi
Okres zatrudn.	1925–1939
Uczelnia	Wolna Wszechnica Polska w Łodzi
Okres zatrudn.	1934–1939

Maryla Marchewianka (ur. 18 października /6 października według kalendarza juliańskiego/ 1897 w Tomaszowie Mazowieckim^[1], zm. 13 października 1939 w Łodzi) – nauczycielka i uczona polska, doktor botaniki, specjalistka fykologii.

Rodzina

Była córką żydowskiego kupca Mordki vel Markusa Marchewa (1871–1939) i Etty z domu Tempel^[1], kuzynką Stefanii z Marchewów Tuwimowej (1894–1991), małżonki poety Juliana Tuwima. Przez ponad trzydzieści lat życia, zapewne wskutek omyłki, figurowała w dokumentach z imieniem Maria (Marja), przywrócenie właściwego imienia Maryla uzyskując dopiero w 1928^[1].

Edukacja

W latach 1907–1915 uczęszczała do Szkoły Żeńskiej Towarzystwa im. Elizy Orzeszkowej w Łodzi przy ulicy Spacerowej, a po odbyciu dodatkowego kompletu maturalnego zdała egzamin dojrzałości 26 czerwca 1917 roku^[1]. W lutym 1919 rozpoczęła studia w zakresie botaniki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W roku akademickim 1923/1924 była dodatkowo słuchaczką Studium Pedagogicznego macierzystej uczelni^[1]. W latach 1922–1924 brała udział w pracach badawczych Zakładu Botanicznego im. Edwarda Janczewskiego (na Wydziale Rolniczym UJ) nad glonami polskiego odcinka Bałtyku pod kierunkiem Kazimierza Roupperta. W 1922 uczestniczyła w wyprawie naukowej nad Bałtyk^[1].

W październiku 1924 uzyskała absolutorium. 10 marca 1928 obroniła na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego doktorat z filozofii w zakresie botaniki na podstawie pracy Ze studjów nad glonami polskiego Bałtyku. Promotorem był profesor Władysław Szafer, rezultaty były jednak efektem badań prowadzonych wcześniej u Roupperta^[1].

1 marca 1930 uzyskała dyplom nauczyciela szkół średnich – przedmiot główny biologia, drugi przedmiot główny filozofia, język wykładowy polski – wydany przez Państwową Komisję Egzaminacyjną w Krakowie dla Kandydatów na Nauczycieli Szkół Średnich^[1].

Praca dydaktyczna

W roku 1925 podjęła pracę w charakterze nauczycielki przyrodoznawstwa w łódzkim Gimnazjum Żeńskim im. Orzeszkowej. Od roku akademickiego 1934/1935 obowiązki nauczycielki w Gimnazjum im. Orzeszkowej łączyła z posadą starszego asystenta na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Wolnej Wszechnicy Polskiej (oddziału łódzkiego) u boku prof. Marii Skalińskiej. Prowadziła ćwiczenia z botaniki ogólnej i systematycznej, z systematyki roślin niższych, z anatomii i morfologii roślin, a także miała powierzony nadzór nad salą ćwiczeń z botaniki. Zarówno w gimnazjum, jak i w Wolnej Wszechnicy Polskiej, pracowała do roku 1939^[1].

Działalność naukowa

Do jej osiągnięć naukowych należy podanie nowych stanowisk kilku gatunków glonów na polskim odcinku Bałtyku oraz opisanie nowych szczegółów z morfologii krasnorosta Ceramium diaphanum. W rozprawie doktorskiej usiłowała opisać nowy gatunek zielenicy Endoderma Roupperti, opis okazał się jednak niewystarczający^[1].

Opisane przez nią taksony oznaczane są w klasyfikacjach botanicznych jej nazwiskiem skrótem Marchew., np. Pringsheimiella scuttata (Reinke) Marchew. in Spraw^[2].

Wykaz publikacji

Ogłosiła trzy prace naukowe, z czego dwie weszły w skład dysertacji doktorskiej^[1]:

Przyczynek do morfologii Ceramium diaphanum z Gdyni ("Kosmos", 1924),
Z flory glonów polskiego Bałtyku ("Sprawozdania Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademii Umiejętności", 1925),
Ze studjów nad glonami polskiego Bałtyku ("Czasopismo Przyrodnicze", 1927).

Członkostwo

Od stycznia 1927 należała do Towarzystwa Przyrodniczego im. Stanisława Staszica w Łodzi, w latach 1930–1938 była członkinią zarządu tego Towarzystwa. Przed 1926 wstąpiła też do Polskiego Towarzystwa Botanicznego. 10 czerwca 1927 Wydział III Matematyczno-Przyrodniczy Polskiej Akademii Umiejętności zatwierdził jej kandydaturę na współpracowniczkę Komisji Fizjograficznej^[1].

Okoliczności śmierci

25 września 1939 roku została aresztowana wraz z ojcem przez hitlerowców. Mordka Marchew, znany działacz społeczny i syjonistyczny, znalazł się na listach osób wrogich wobec narodowego socjalizmu, sporządzonych przez folksdojczów niemieckich z Łodzi. Ojciec Maryli został skazany na śmierć za przynależność do ugrupowania syjonistycznego i rozstrzelany 13 października 1939 roku. Prawdopodobnie tego samego dnia została rozstrzelana jego córka Maryla Marchewianka. Miejsce pochówku ojca i córki pozostaje nieznane.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l PiotrP. Köhler PiotrP., Leksykon botaników polskich.50. Maryla (Maria) Marchewianka, „Wiadomości Botaniczne”, 48 (1/2), 2004, s. 71–72 .
↑ Marchewianka, Maryla (1897-1939). [w:] International Plant Names Index, IPNI [on-line]. [dostęp 2022-01-13]. (ang.).

Bibliografia

Andrzej Kempa, Marek Szukalak, Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny, t. 3, Łódź 2003, s. 77 (biogram Mordki Marchewa, fot.);
Andrzej Kempa, Marek Szukalak, The Biographical Dictionary of the Jews from Lodz, Łódź 2006, s. 171 (dotyczy Mordki Marchewa);

[kohler-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l PiotrP. Köhler PiotrP., Leksykon botaników polskich.50. Maryla (Maria) Marchewianka, „Wiadomości Botaniczne”, 48 (1/2), 2004, s. 71–72 .

[ipni-2] Marchewianka, Maryla (1897-1939). [w:] International Plant Names Index, IPNI [on-line]. [dostęp 2022-01-13]. (ang.).

[1]

[2]