Mariama Bâ

Mariama Bâ

Data i miejsce urodzenia	17 kwietnia 1929 Dakar
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1981 Dakar
Narodowość	senegalska
Język	francuski
Dziedzina sztuki	powieść
Ważne dzieła
Une si longue lettre
Nagrody
Le Prix Noma de Publication en Afrique

Mariama Bâ (ur. 17 kwietnia 1929 w Dakarze, zm. 17 sierpnia 1981 tamże) – senegalska pisarka. W swoich dziełach poruszała kwestie nierówności między mężczyznami i kobietami wynikające z afrykańskich tradycji.

Życiorys

Urodziła się w Dakarze w Senegalu w 1929 r. w zamożnej rodzinie. Jej ojciec był urzędnikiem państwowym.

Po przedwczesnej śmierci matki wychowywana przez dziadków w duchu tradycyjnej muzułmańskiej rodziny. Jej ojciec, Amadou Bâ, został ministrem zdrowia pierwszego rządu senegalskiego w 1957 r.

Uczęszczała do szkoły francuskiej, gdzie wyróżniała się doskonałymi wynikami. Po ukończeniu szkoły podstawowej w wieku 14 lat rozpoczęła naukę w Rufisque Normal School w 1943 r., gdzie uzyskała dyplom nauczyciela w 1947 r. Zawód ten wykonywała przez dwanaście lat, a następnie poprosiła o przeniesienie do Regionalnego Inspektoratu Edukacji z powodów zdrowotnych.

Trzykrotnie zamężna, ma trzy córki z pierwszego małżeństwa, z Bassirou Ndiaye, oraz jedną z drugiego, z Ablaye Ndiaye; z trzecim mężem, posłem i ministrem Obèye Diopa, rozwiodła się doczekawszy się pięciorga dzieci. Doświadczenia z nieudanych małżeństw poprowadziły ją do zaangażowania się w wielu stowarzyszeniach wspierających edukację i walkę o prawa kobiet. Publikowała artykuły w prasie i wygłaszała liczne przemówienia na ten temat.

W 1979 roku poprzez Nouvelles éditions africaines wydała swoją pierwszą powieść Une si longue lettre, utrzymaną w stylu epistolarnym, w której bohaterka-narratorka Ramatoulaye podsumowuje swoje życie po śmierci męża. Książka ta ukazuje rodzący się w obliczu tradycji społecznych i religijnych nurt feministyczny w Afryce. Powieść po wydaniu spotkała się z ogromnym uznaniem czytelników i krytyków, zdobyła nagrodę Noma for Publishing in Africa na Targach Książki we Frankfurcie w 1980 r. Promowała prawa kobiet, zwłaszcza zamężnych, również poza literaturą. Wygłaszała przemówienia i pisała artykuły na temat życia kobiet, szczególnie tych znajdujących się w niekorzystnej sytuacji życiowej.

Zmarła wkrótce na raka, przed publikacją jej drugiej powieści, Un chant écarlate, która opowiada o mieszanym małżeństwie Senegalczyka z Francuzką, nieudanym z powodu egoizmu męża i różnic kulturowych.

Szkoła średnia w Gorée (Dom Edukacyjny Mariamy Bâ) nosi jej imię.

Dzieła Bâ odzwierciedlają przede wszystkim warunki socjalne panujące w jej najbliższym otoczeniu oraz w całej Afryce, a także wynikające z nich problemy: poligamia, kasty i wyzysk kobiet w pierwszej powieści oraz sprzeciw ze strony rodziny, brak zdolności przystosowania się do nowego środowiska kulturowego w małżeństwie międzyrasowym w drugiej.

Uznanie

Pisarka Mariama Bâ jest jedną z pionierek literatury senegalskiej. Uzyskała rozgłos dzięki swojemu pierwszemu dziełu zatytułowanemu Une si longue lettre z 1979 roku. W swojej powieści opisuje nierówności między mężczyznami a kobietami, problemy kast społecznych, niesprawiedliwość wobec kobiet, wierzenia religijne, a także lokalne zwyczaje i rytuały, w tym pogrzeb. Porusza także kwestię poligamii, która jest gangreną afrykańskiego społeczeństwa, gdzie kobiety są bite i zastraszane, a do tego muszą znosić upokorzenie bycia tylko jedną z żon, z których nierzadko młodsze są w wieku ich dzieci. Powieść tak dobrze przyjęta, że władze Senegalu postanowiły na kilka lat umieścić ją w kanonie lektur kształcenia na poziomie szkoły średniej. Mariama Bâ stworzyła dzieło oparte na zasadzie odpowiedzialności i potrzeby solidarności, czym zasłużyła sobie na miano jednego z najsłynniejszych pisarzy Senegalu. Szkoła dla dziewcząt na wyspie Gorée nosi imię Bâ na cześć pisarki.

Twórczość

• Une si longue lettre, Abidżan, Nouvelles éditions africaines, 1979, ISBN 2-7236-0430-6; przedruk, Paryż, Le Serpent à plumes, kol. „Motif” nr 137, 2001, ISBN 2-84261-289-2.
• Un chant écarlate, Abidżan, Nouvelles éditions africaines, 1981, ISBN 2-7236-0826-3.

Bibliografia

• Ada Uzoamaka Azodo (red.), Emerging perspectives on Mariama Bâ: postcolonialism, feminism, and postmodernism, Asmara, Trenton, NJ, Africa World Press, 2003, s. 483. ISBN 978-1-592-21027-5 (ang.)
• Faustine Boateng, At the Crossroads: Adolescence in the Novels of Mariama Bâ, Aminata Sow Fall, Ken Bugul and Khadi Upadku, Howard University, wrzesień 1995 (ang.)
• Wanjiku Mukabi Kabira, A letter to Mariama Ba, Uniwersytet Nairobi, Nairobi, 2005, s. 34 ISBN 9966-84678-6 (ang.)
• Lilyan Kesteloot, „Mariama Bâ”, w Anthologie négro-africaine. Histoire et textes de 1918 à nos jours, EDICEF, Vanves, 2001 (nowe wydanie), s. 468–469
• Susan Stringer „Cultural Conflict in the Novels of Two African Writers, Mariama Ba and Aminata Sow Fall”, A Scholarly Journal on Black Women, 1988, dodatek s. 36–41 (ang.)
• Dorothy Davis Wills, „Economic Violence in Postcolonial Senegal: Noisy Silence in Novels by Mariama Ba and Aminata Sow Fall”, w Violence, Silence and Anger: Women’s Writing as Transgression Charlottesville, University Press of Virginia, s. 58–71 (ang.)

Linki zewnętrzne

• Biographie