Maria Koterbska

Maria Koterbska-Frankl

Maria Koterbska w latach 50.
Data i miejsce urodzenia	13 lipca 1924 Biała
Data i miejsce śmierci	18 stycznia 2021 Bielsko-Biała
Przyczyna śmierci	choroba nowotworowa
Gatunki	jazz, piosenka aktorska
Zawód	piosenkarka
Aktywność	1949–2013
Powiązania	Lidia Wysocka, Jacek Fedorowicz, Mieczysław Wojnicki, Bogumił Kobiela, Mieczysław Czechowicz, Jerzy Harald
Odznaczenia

Pomnik Marii Koterbskiej w Bielsku-Białej

Grób Marii Koterbskiej i jej męża na cmentarzu parafii św. Mikołaja w Bielsku-Białej

Maria Aleksandra Koterbska-Frankl (ur. 13 lipca 1924 w Białej, zm. 18 stycznia 2021 w Bielsku-Białej) – polska piosenkarka, szczególnie popularna w latach 50. i 60. XX w.; jej największe przeboje to m.in. „Augustowskie noce”, „Brzydula i rudzielec”, „Karuzela”, „Parasolki”, „Serduszko puka w rytmie cza cza”, „Wrocławska piosenka”, „Do grającej szafy grosik wrzuć”.

Życiorys

Kamienica przy ulicy Sempołowskiej 48 w Bielsku-Białej, gdzie mieszkała Maria Koterbska

Urodziła się jako druga z trójki dzieci w rodzinie muzycznej, Władysława i Janiny z Mierowskich. Debiutowała w 1949 w sylwestrowy wieczór. W latach 50. została stałą bywalczynią niedzielnych audycji Radia Katowice „Melodie świata”, audycji wówczas niezwykle popularnej, w której stałym punktem były piosenki w jej wykonaniu. W połowie lat 50. przez dwa sezony występowała w Teatrze Satyryków w Krakowie. Te dwa lata występów w teatrze miały ogromne znaczenie dla rozwoju jej kariery, przyczyniając się do zmiany repertuaru – od jazzu do piosenki aktorskiej – wymagającej nieco innego operowania głosem. W tym okresie powstała popularna piosenka „Wio koniku”. Większość nagrań z tego okresu uległa zniszczeniu, ich ślad można odnaleźć w Wiązance przebojów z lat pięćdziesiątych, przy tworzeniu której pomagali Wojciech Młynarski i Tomasz Śpiewak, a która została zaprezentowana w listopadzie 1967. Współtwórcą jej sukcesu był Jerzy Harald, kompozytor i aranżer, który skomponował m.in. piosenkę „Brzydula i rudzielec”.

Począwszy od 1956 podjęła współpracę z kabaretem literatów Wagabunda, którego była współinicjatorką. Przez wszystkie lata istnienia we wszystkich programach była jego główną gwiazdą. Z kabaretem koncertowała w Europie, a także dla Polonii w USA. Z tego okresu zachowały się takie nagrania jak „Bajka amurska”, „Jesteś tu”, „Piosenka o walcu domino”. W kabarecie występowali obok niej tacy artyści jak Lidia Wysocka, Jacek Fedorowicz, Mieczysław Wojnicki, Bogumił Kobiela, Mieczysław Czechowicz. Aranżerem i kierownikiem muzycznym zespołu, z którym Maria Koterbska śpiewała w Wagabundzie, był początkowo Wiktor Kolankowski, później Tomasz Śpiewak, z którym współpraca trwała najdłużej.

Brała też udział w imprezach estradowych, krajowych i zagranicznych. Śpiewała w programach „Zgaduj zgadula”, „Podwieczorek przy mikrofonie” i innych audycjach cyklicznych. W 1961 odbyła kilkumiesięczne tournée po Związku Radzieckim. Zespół artystyczny pod dyrekcją Kazimierza Rudzkiego był pierwszym polskim zespołem występującym przed radziecką publicznością. Maria Koterbska została tam dobrze przyjęta. W 1963 zaproszono ją do udziału w III Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie. Zaprezentowała piosenkę Marka Sarta do słów Jerzego Millera „Odejdź smutku” i otrzymała drugą nagrodę. Występ na Festiwalu w Sopocie był dla wielu zaskoczeniem, bowiem znano ją dotychczas jako wykonawczynię popularnych przebojów. W Sopocie odsłoniła nowe oblicze artystyczne, jako interpretatorka piosenek trudnych i ambitnych.

W latach 70. nagrała dwie płyty długogrające, wystąpiła na KFPP w Opolu i brała udział w programach rozrywkowych. W latach 80. wielokrotnie zasiadała w jury KFPP w Opolu. W 1987 otrzymała Honorowe Grand Prix na tym festiwalu. Występowała na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze. Pod koniec lat 70. występowała wspólnie ze swoim synem, aktorem Romanem Franklem, który był nie tylko wykonawcą, ale także kompozytorem ich piosenek. W 2007 brała udział w koncercie w całości poświęconym Jackowi Lechowi.

Wystąpiła w filmach Sprawa do załatwienia i Irena do domu!.

W lutym 2013 w Bielsku-Białej została założona Bielska Piwnica Artystyczna pod patronatem Marii Koterbskiej. Jej siedziba mieści się na ul. 11 Listopada 46 a. Kultywuje pamięć o artystce, organizuje koncerty, spotkania, spektakle teatralne. Artyści piwnicy to Bielska młodzież oraz gwiazdy polskiej estrady.

Śmierć

Zmarła 18 stycznia 2021 w Bielsku-Białej w wieku 96 lat, przyczyną śmierci było ogólne zakażenie organizmu piosenkarki, która zmagała się z chorobą nowotworową. Pogrzeb o charakterze państwowym odbył się 22 stycznia 2021, została pochowana obok męża na cmentarzu parafii św. Mikołaja w Bielsku-Białej, przy ul. Grunwaldzkiej.

Życie prywatne

Od 1950 była żoną Jana Frankla (1923–2020), z którym miała syna, aktora i piosenkarza, Romana Frankla.

Piosenki

• „Asmodeusz” (muz. Bogusław Klimczuk, sł. Tadeusz Urgacz)
• „Augustowskie noce” (muz. Franciszka Leszczyńska, sł. Andrzej Tylczyński i Zbigniew Zapert)
• „Brzydula i rudzielec” (muz. Jerzy Harald, sł. Eugenia Wnukowska)
• „Chłopcy z obcych mórz” (muz. Ryszard Sielicki, sł. Andrzej Bianusz)
• „Cowboy Jackie” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
• „Deszcz” (muz. Jerzy Wasowski, sł. Jeremi Przybora)
• „Do grającej szafy grosik wrzuć” (muz. Günter Oppenheimer, sł. Mirosław Łebkowski)
• „Dziś nie wiem, kto to jest” (muz. Roman Orłow, sł. Andrzej Bianusz)
• „Hallo, hallo, hallo, hallo” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
• „Karuzela” (muz. Witold Krzemiński, sł. Ludwik Starski)
• „Klip klip, klap klap” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
• „Mój chłopiec piłkę kopie” (muz. Jerzy Harald, sł. Eugenia Wnukowska)
• „Nie mówimy, że to miłość” (muz. Camillo Bargoni, Al Stillman, sł. Jeremi Przybora)
• „Nie o mnie” (muz. Marian Radzik, sł. Marian Załucki)
• „O tak w Polskę iść” (muz. Juventino Rosas, sł. A.Bianusz)
• „Serduszko puka w rytmie cza cza” (muz. Romuald Żyliński, sł. Janusz Odrowąż-Wiśniewski)
• „Si seňor” (muz. Ryszard Sielicki, sł. Kazimierz Winkler)
• „Zakochałam się w zielonych oczach” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
• „Wrocławska piosenka” (muz. Jerzy Harald, sł. Krystyna Wnukowska), pierwotnie nagrana przez Wiktorię Zającównę. Kiedy Koterbska przyjęła do swojego repertuaru tę piosenkę, stała się ona wkrótce swoistym hymnem wrocławskich tramwajarzy.

Dyskografia

• 1960 – Maria Koterbska śpiewa wesołe piosenki
• 1960 – Ulubione przeboje
• 1960 – Ulubione piosenki
• 1967 – Nie mówmy, że to miłość
• 1972 – Maria Koterbska
• 1974 – Jubileusz
• 1980 – Maria Koterbska
• 1990 – Życie zdarza się raz
• 2010 – 40 Piosenek Marii Koterbskiej

Filmografia

• 1948 – Skarb (jako piosenkarka)
• 1953 – Sprawa do załatwienia (wykonawczyni piosenki)
• 1955 – Irena do domu! (jako piosenkarka)

Odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1979)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008)

Publikacje o Marii Koterbskiej

• Roman Frankl: Maria Koterbska. Karuzela mojego życia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2008. ISBN 978-83-06-03159-1. Brak numerów stron w książce

Upamiętnienie

Pomnik Marii Koterbskiej przed Teatrem Polskim w Bielsku-Białej

• 9 kwietnia 2021 (na mocy uchwały z 18 marca 2021) – Bielskie Centrum Kultury zmieniło nazwę na Bielskie Centrum Kultury im. Marii Koterbskiej
• 19 stycznia 2022 – tramwaj Moderus Gamma 2 (nr 3301) należący do MPK Wrocław został nazwany imieniem piosenkarki. Tramwaj ma jeździć głównie na trasie linii 17 zgodnie ze słowami piosenki "...przez Sępolno, Zalesie i Krzyki..."

• 9 lipca 2022 – na tarasie widokowym nad jeziorem Necko w Augustowie odsłonięto rzeźbę i multimedialną ławeczkę Marii Koterbskiej.

• 19 sierpnia 2022 – na budynku przy ulicy Teatralnej 26 od strony ul. Piotra Skargi we Wrocławiu odsłonięto mural upamiętniający artystkę.
• 13 lipca 2024 – przed Teatrem Polskim w Bielsku-Białej odsłonięto pomnik artystki