Marcjanna Fornalska

Marcjanna Fornalska

Data i miejsce urodzenia	2 stycznia 1870 Łopiennik Lacki, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	25 grudnia 1963 Warszawa, Polska
Dzieci	Franciszek (1891–1944?), Feliksa (1893–1987), Leon (1896–?), Aleksander (1899–1937), Małgorzata (1902–1944), Stanisław (1909–?)
Odznaczenia

Marcjanna Fornalska po aresztowaniu przez Policję Państwową za działalność komunistyczną

Felicja i Marcjanna Fornalskie na III Zjeździe PZPR, Warszawa 1959

Grób Marcjanny Fornalskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Marcjanna Fornalska, ps. „Babcia” (ur. 2 stycznia 1870 w Łopienniku Lackim, zm. 25 grudnia 1963 w Warszawie) – polska działaczka ruchu robotniczego.

Życiorys

Jedna z trzynaściorga dzieci Aleksandra Starzyńskiego, pochodziła z rodziny chłopskiej. Nie chodziła do szkoły, była samoukiem. Od 1910 mieszkała w Lublinie, a od 1913 w Krasnymstawie. Po wybuchu I wojny światowej latem 1914 ewakuowana w głąb Rosji, do Carycyna. W 1918 wstąpiła do SDKPiL. Od jesieni 1918 w Saratowie, gdzie w styczniu 1919 zmarł jej mąż.

W 1919 wróciła do kraju i wstąpiła do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski. W 1921 aresztowana i do 1922 więziona na Zamku w Lublinie. W roku 1923 przez zieloną granicę przedostała się do ZSRR wraz z synem Stanisławem i zamieszkała w Mińsku. W latach 1923–1926 wychowawczyni w polskim Domu Dziecka w Mińsku, a w latach 1926–1932 pracownica polskojęzycznej drukarni partyjnej. W 1932 przeniosła się do Moskwy, by opiekować się urodzoną tam wówczas wnuczką Aleksandrą. W okresie „wielkiego terroru”, poczynając od grudnia 1936, jej przebywające w ZSRR dzieci: Aleksander, Leon, Stanisław i Feliksa zostały aresztowane przez NKWD, przeżyła osadzona w łagrze Feliksa. Marcjannę usunięto z WKP(b) i wyrzucono wraz z wnuczką z mieszkania w Hotelu Lux. W latach 1940–1941 mieszkała w Białymstoku z córką Małgorzatą, od marca 1941 również z Bolesławem Bierutem, a po ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 została ewakuowana do obwodu saratowskiego, gdzie pracowała w kołchozie i w domu dziecka. Latem 1944 wróciła do kraju i wstąpiła w Lublinie do PPR, od 1945 mieszkała w Warszawie. Od 1948 w PZPR. Odznaczona Orderem Sztandaru Pracy I klasy (5 marca 1954).

Autorka Pamiętnika matki dziesięciokrotnie wydawanego (od 1960) i tłumaczonego na języki: rosyjski, bułgarski, niemiecki, węgierski, łotewski, czeski i słowacki.

Pochowana z honorami wojskowymi i partyjnymi 28 grudnia 1963 w Alei Zasłużonych na Wojskowych Powązkach w Warszawie (kwatera A25-tuje-2/3). W imieniu kierownictwa PZPR w pogrzebie udział wzięli m.in. członkowie Biura Politycznego KC PZPR Edward Ochab i Zenon Kliszko. Przemówienia pożegnalne wygłosili: sekretarz KC PZPR Witold Jarosiński w imieniu władz partyjnych, Jan Maria Gisges w imieniu środowiska literackiego oraz gen. bryg. Leszek Krzemień w imieniu współtowarzyszy działalności w ruchu robotniczym.

Życie prywatne

W 1890 r. wyszła za mąż za Antoniego Fornalskiego, któremu urodziła 6 dzieci: Franciszka (1891–1944?), Feliksę (1893–1987), Leona (1896–?), Aleksandra (1899–1937), Małgorzatę (1902–1944) i Stanisława (1909–?). Leon, Aleksander, Stanisław i Feliksa zostali w czasie „wielkiego terroru” aresztowani przez NKWD. Przeżyła osadzona w łagrze Feliksa, synowie zostali zrehabilitowani w 1956. Małgorzata została 14 listopada 1943 aresztowana przez Gestapo i 26 lipca 1944 rozstrzelana w ruinach getta warszawskiego. Franciszek Fornalski został w 1944 aresztowany przez Gestapo i zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Gross-Rosen. Wnuczką Marcjanny jest Aleksandra Jasińska-Kania, córka Małgorzaty Fornalskiej i Bolesława Bieruta.

Bibliografia

• Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, 1962–1969, Tom 3, s. 771
• Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 2, Warszawa 1987
• Marcjanna Fornalska, Pamiętnik matki, Warszawa 1973, wyd. VII, wyd. Książka i Wiedza
• https://szukajwarchiwach.pl/35/1869/0/2.4/80/skan/full/d_QCv5_PCmv8U-leCfppQw /akt urodzenia/