Ludwika Wawelberg
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Miejsce spoczynku |
cmentarz żydowski |
| Zawód, zajęcie |
filantropka |
Ludwika Wawelberg (ur. 15 grudnia 1852 w Warszawie, zm. 24 grudnia 1927)[1] – polska działaczka społeczna i filantropka żydowskiego pochodzenia.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Ludwika Wawelberg z domu Berson (Bersohn) pochodziła ze sławnej warszawskiej rodziny[2], jej ojcem był Zygmunt Bersohn (1814–1864)[3][a], a dziadem – bankier i filantrop Majer Bersohn (1787–1873)[4], założyciel i fundator Szpitala Dziecięcego im. Bersohnów i Baumanów w Warszawie[5].
Jej mężem (ślub 28 października 1869) był bankier, finansista, filantrop i działacz społeczny Hipolit Wawelberg[6]. Wspólnie w 1898 r. utworzyli Fundację Tanich Mieszkań dla warszawskich robotników im. Hipolita i Ludwiki Wawelbergów, co pozwoliło na budowę mieszkań dla robotników na warszawskiej Woli. Pierwotnie inwestycja obejmowała trzy duże budynki z czerwonej cegły w rejonie dzisiejszych ulic Wawelberga, Górczewskiej i Działdowskiej, wchodzących obecnie w skład Kolonii Wawelberga. Postawiono na budownictwo koszarowe z dużymi oknami, które dawały maksymalną ilość światła. Łącznie wybudowano 335 mieszkań jedno- i dwupokojowych. Kamienice wyposażone były w bieżącą wodę, własną kanalizację i zsypy na śmieci. Na każdej z kondygnacji budynków znajdował się jeden zlew i ubikacja. Ponadto na terenie znajdowała się łaźnia i pralnia[7]. Działała szkoła i przedszkole oraz przychodnia lekarska, która oferowała wizyty domowe lekarza. Architektem kompleksu mieszkalnego był Edward Goldberg[8].
Małżeństwo miało córkę i dwóch synów: Jadwigę Berson, Michała Wawelberga i Wacława Wawelberga[9].
Ludwika Wawelberg na równi z mężem działała filantropijne[7]. Po jego śmierci, kontynuowała dzieło Hipolita – ze środków Fundacji Tanich Mieszkań wybudowała wraz z synem Wacławem w 1927 r. budynki przeznaczone dla ubogiej inteligencji, mieszczące się obecnie przy ul. Ludwiki, nadanej na pamiątkę imienia ich fundatorki[10].
Pochowana na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 20, rząd 6)[1][11].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- W 1930 roku – ulica Ludwiki na warszawskiej Woli została nadana na pamiątkę Ludwiki Wawelberg[12].
- 21 maja 2017 roku powstał mural przedstawiający Ludwikę i Hipolita Wawelbergów namalowany na ścianie garaży znajdujących przy ulicy Górczewskiej 15 a na terenie Kolonii Wawelberga, który powstał w ramach 3. edycji Święta Kolonii Wawelberga[13][14].
Grób
[edytuj | edytuj kod]-
Grób Ludwiki Wawelberg -
Grób Hipolita Wawelberga na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Źródło podaje błędny rok urodzenia Ludwiki – 1851 zamiast 1852 (zgodnie z datą podaną na nagrobku).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Grób Ludwiki Wawelberg, Wirtualny Cmentarz [online], Fundacja Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich w Polsce. Baza danych nagrobków cmentarzy żydowskich w Polsce [dostęp 2021-01-26].
- ↑ Wawelberg Hipolit [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2021-01-17].
- ↑ Zygmunt Berson (ID: sw.80860) [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2020-02-19].
- ↑ Majer Berson (ID: sw.80858) [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2020-02-19].
- ↑ Szpital Dziecięcy Bersohnów i Baumanów [online], Warszawa1939.pl [dostęp 2020-02-19].
- ↑ Hipolit Wawelberg [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-01-26].
- ↑ a b Kolonia Wawelberga, dzieło marzyciela. Niesamowita historia osiedla na Woli [online], Metro Warszawa [dostęp 2021-02-03] (pol.).
- ↑ Spotkanie z Hipolitem Wawelbergiem [online], Kolonia Wawelberga [dostęp 2021-01-26].
- ↑ Grób Wacława Wawelberga, Wirtualny Cmentarz [online], Fundacja Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich w Polsce. Baza danych nagrobków cmentarzy żydowskich w Polsce [dostęp 2021-01-26].
- ↑ Ulica Ludwiki w Warszawie [online], Ulice Twojego Miasta [dostęp 2021-02-03].
- ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
- ↑ Kwiryna Handke, Słownik nazewnictwa Warszawy, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, ISBN 83-86619-97-X, OCLC 41598901 [dostęp 2021-01-26].
- ↑ Wawelbergowie: pamięć w przestrzeni miasta – warsztaty muralowe dla dorosłych [online], Muzeum Historii Żydów Polskich, 19 maja 2017 [dostęp 2021-02-03].
- ↑ Witold Górczyński, Warszawa-murale pokaże Ci najciekawsze murale w mieście. Witold Górczyński [online], Warszawa-Murale.pl, 21 maja 2017 [dostęp 2021-02-03].