Pęporostek baldaszkowy
_Redhead,_Lutzoni,_Moncalvo_%26_Vilgalys_401160.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pęporostek baldaszkowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Lichenomphalia umbellifera (L.) Redhead, Lutzoni, Moncalvo & Vilgaly Mycotaxon 83: 38 (2002) | |
Pęporostek baldaszkowy, pępówka baldaszkowa, pępówka pofałdowana (Lichenomphalia umbellifera (L.) Redhead, Lutzoni, Moncalvo & Vilgaly) – gatunek grzybów należący do rodziny wodnichowatych (Hygrophoraceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lichenomphalia, Hygrophoraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy gatunek ten zdiagnozowany został w 1753 r. przez Linneusza jako Agaricus umbelliferus, potem zaliczany był przez różnych autorów do różnych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2004 r. Redhead, Lutzoni, Moncalvo & Vilgaly[1].
Synonimów nazwy naukowej ma ponad 60. Niektóre z nich[3]:
- Agaricus umbelliferus L. 1753
- Botrydina vulgaris Bréb. 1839
- Omphalia umbellifera (L.) P. Kumm. 1871
- Omphalina ericetorum (Pers.) M. Lange 1955
- Omphalina umbellifera (L.) Quél. 1886
- Phytoconis ericetorum (Pers.) Redhead & Kuyper 1988
Nazwy polskie. W 1889 r. takson ten opisywany był przez Franciszka Błońskiego jako bedłka baldaszkowata, w 2010 r. przez Hannę Wójciak jako pępówka baldaszkowata[4], a Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę pępówka pofałdowana[5]. Wszystkie te nazwy są niespójne z obecną nazwą naukową. Ostatnio pojawiła się nowa polska nazwa[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Należy do nielicznej procentowo grupy porostów, w których mykobiontem jest grzyb z grupy podstawczaków. Na podłożu wyrasta plecha homeomeryczna zawierająca glony z rodzaju Coccomyxa. Składa się ona z gęsto skupionych, zielonych kulek o średnicy 0,1–0,2 mm. Z plechy tej wyrastają typowe dla grzybów podstawkowych owocniki zbudowane z trzonu i kapelusza[4].
Średnica 5-20 mm, kształt początkowo łukowaty, później na środku tworzy się niewielkie wklęśnięcie, w końcu kapelusz staje się lejkowaty. Powierzchnia gładka, matowa, oszroniona, o barwie oliwkowej, żółtoochrowej, żółtawej, zdarzają się także owocniki o barwie zielonawej, białawej, brązowawej. Kapelusz jest prześwitujący i żłobkowany do ¾ promienia, w środku zazwyczaj ciemniejszy. Brzeg ostry, pofalowany, ząbkowany[7].
Blaszkowy. Blaszki szerokie, trójkątne, zbiegające na trzon. Mają jasnoochrową barwę i gładkie ostrza[7].
Wysokość 13–20 mm, grubość 1–1,5 mm, kształt dołem walcowaty, w górnej części rozszerzający się stożkowato i płynnie przechodzący w kapelusz. Jest początkowo pełny, potem rurkowaty. Powierzchnia gładka, barwy jasnobrązowej, góra ciemniejszy, dołem białawy, pilśniowaty[7].
Cienki, miękki, wodnisty, brązowożółty, bez wyraźnego smaku i zapachu[7].
- Cechy mikroskopowe
W strzępkach grzyba brak sprzążek. Zarodniki szeroko elipsoidalne, gładkie, nieamyloidalne, bezbarwne i białe, o rozmiarach 7-9 (10) × 4-6 (7) um. W hymenium brak cystyd[8].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje w północnej części Ameryki Północnej, Europie, Azji, Australii i Nowej Zelandii[9]. W Polsce stwierdzono występowanie tylko w Karpatach i na Pobrzeżu Południowobałtyckim[2]. Jest gatunkiem zagrożonym. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status NT – gatunek o nieokreślonym zagrożeniu[10]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Szwajcarii, Niemczech i Holandii[5].
Rośnie na obrzeżach lasów, torfowiskach, mokrych łąkach, na kwaśnych glebach, na butwiejącym drewnie, obumierających mchach i na próchnicy, często między mchami i porostami. W górach występuje aż po piętro subalpejskie[7].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]Podobny jest tzw. pęporostek Hudsona (Lichenomphalia hudsonii), która ma mniejsze owocniki o wilgotnym, różowofioletowym trzonie[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2014-09-06].
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz, Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-09-07].
- ↑ a b Hanna Wójciak, Porosty, mszaki, paprotniki, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza Popradzkiego Parku Krajobrazowego na terenie gmin Krynica-Łabowa, Muszyna, Piwniczna-Zdrój, Rytro i Stary Sącz w ramach projektu PN [online] [dostęp 2013-10-20] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-02].
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ California Fungi. ''Lichenomphalia umbellifera'' [online] [dostęp 2014-09-08].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-09-01].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.