Pieczareczka borowa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pieczareczka borowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Leucoagaricus nympharum (Kalchbr.) Bon Docums Mycol. 7(nos 27-28): 19 (1977) | |
Pieczareczka borowa, czubajka żółknąca (Leucoagaricus nympharum (Kalchbr.) Bon) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Leucoagaricus, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1873 r. Károly Kalchbrenner nadając mu nazwę Agaricus nympharum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Marcel Bon w 1977 r.[1]
Ma kilkanaście synonimów. Niektóre z nich[2]:
- Lepiotophyllum rhacodes var. puellaris (Fr.) Locq. 1942
- Leucocoprinus puellaris (Fr.) Locq. 1945
- Macrolepiota nympharum (Kalchbr.) Wasser 1985
- Macrolepiota puellaris (Fr.) M.M. Moser 1967[2].
Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. nadali mu polską nazwę czubajka dziewczęca, w 2003 r. W. Wojewoda zarekomendował nazwę czubajka żółknąca[3], obydwie są niespójne z aktualną nazwą naukową[1]. W 2024 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym zarekomendowała polską nazwę pieczareczka borowa, spójną z nazwą naukową[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 4–10 cm, początkowo niemal kulisty, potem jajowaty lub dzwonkowaty, na koniec płaski z niskim garbkiem. Powierzchnia sucha, biaława, pokryta koncentrycznie ułożonymi i dachówkowato na siebie zachodzącymi dużymi łuskami, początkowo białymi, potem brązowymi. Środek gładki, orzechowobrązowy[5].
Gęste, wolne, grube, początkowo białe, potem różowawe, po uciśnięciu oraz u starszych okazów brudnobrązowe[5].
Wysokość 8–15 cm, łykowaty, grubość do 1,5 cm, niemal zdrewniały, trudny do wyłamania, walcowaty z bulwiastą podstawą o średnicy do 3 cm, wewnątrz pusty. Powierzchnia naga, gładka, początkowo biaława, potem brudnobrązowa. Pierścień watowaty, białawy, wolny, dający się przesuwać[5].
Cienki, watowaty, biały, w trzonie po przecięciu czerwieniejący. Smak i zapach słaby, podobny do rzodkwi[5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 8–12 × 6–8 μm, w odczynniku Melzera dekstrynoidalne z wyraźnymi porami rostkowymi[6].
- Gatunki podobne
Czubajnik czerwieniejący (Chlorophyllum rhacodes) i czubajka kania (Macrolepiota procera) odróżniają się większymi owocnikami i kapeluszem o większych łuskach[5].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Leucoagaricus nympharum znany jest głównie w Europie i Azji, podano także jedno jego stanowisko w Meksyku[7]. W opracowaniu W. Wojewody z 2003 roku jest wymieniony jako czubajka żółknąca Macrolepiota nympharum i przytoczone są 4 jego stanowiska[3]. Pod taką samą nazwą w późniejszych latach podano wiele nowych stanowisk[8], a najbardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[9].
Naziemny grzyb saprotroficzny występujący w różnego typu lasach i zaroślach na wapiennym podłożu[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2023-05-07] (ang.).
- ↑ a b Species Fungorum [online] [dostęp 2023-05-07].
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 423, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 3/2024 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2024-04-02].
- ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 19, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Gran-silkehat [online] [dostęp 2023-05-07] (duń.).
- ↑ Występowanie Leucoagaricus nympharum na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-05-07].
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-05-07].
- ↑ Aktualne stanowiska Leucoagaricus nympharum w Polsce [online] [dostęp 2023-05-07] (ang.).