Lenicja

Lenicja (łac. lenio „łagodzę, zmiękczam”) – proces fonetyczny, zachodzący w wielu językach, w którym głoska ulega osłabieniu w określonych sytuacjach, jak na przykład spółgłoska pomiędzy samogłoskami czy w wygłosie, może także odgrywać rolę gramatyczną.

Przykłady

Typowym przykładem jest − uwarunkowana fonetycznie w dalekiej przeszłości − wymiana spółgłosek na początku wyrazu, będąca wyróżniającą cechą języków celtyckich. Wymiana ta odgrywa w nich ważną rolę w gramatyce, np. przy różnicowaniu rodzaju gramatycznego. W języku irlandzkim polega ona na wymianie (osłabieniu) spółgłosek według następującego paradygmatu:

Spółgłoska	→	Po lenicji
b, b ʲ	→	v, v ʲ
p, p ʲ	→	f, f ʲ
d, d ʲ	→	ɣ, j
f, f ʲ	→	(zanik)
g, g ʲ	→	ɣ, j
k, k ʲ	→	x, x ʲ
m, m ʲ	→	v, v ʲ lub w
s, ʃ	→	h
t, t ʲ	→	h

Spółgłoski h, l, n, r nie podlegają lenicji w irlandzkim. Nie podlegają jej także zbitki zaczynające się od s. Ortograficznie lenicję w irlandzkim oznacza się przez <h> po literze oznaczającej spółgłoskę podlegającą lenicji, np. cistin → mo chistin. Spółgłoski w pozycji lenicyjnej są krótsze i słabsze niż w pozostałych pozycjach. Procesem analogicznym do lenicji jest w językach celtyckich nazalizacja.

Lenicja występuje też m.in. w języku koreańskim, hiszpańskim i fińskim. Sztucznym językiem, wykazującym obfitość form lenicyjnych jest sindarin.

Zobacz też

permutacja spółgłoskowa

Bibliografia

Leszek Bednarczuk (red.), Języki indoeuropejskie t.1, PWN, Warszawa, 1986, ISBN 83-01-033559-1
Aidan Doyle, Edmund Gussman, An Ghaeilge. podręcznik do nauki języka irlandzkiego, RW KUL, Lublin, 1991, ISBN 83-228-0337-4
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, KazimierzK. Polański (red.), MarianM. Jurkowski (oprac.), Wrocław: Ossolineum, 2003, ISBN 83-04-04680-6, OCLC 69602560 .