Lemuria czerwonobrzucha

Lemuria czerwonobrzucha
	Eulemur rubriventer
	(I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1850)
	; Samica
	; Samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Rodzina	lemurowate
Rodzaj	lemuria
Gatunek	lemuria czerwonobrzucha
Synonimy
	Lemur rubriventer I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1850; Lemur flaviventer I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1850; Lemur rufiventer: J.E. Gray, 1870; Prosimia rufipes J.E. Gray, 1871;
	Lemur rubriventer I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1850; Lemur flaviventer I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1850; Lemur rufiventer: J.E. Gray, 1870; Prosimia rufipes J.E. Gray, 1871;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lemuria czerwonobrzucha^[5], lemur czerwonobrzuchy (Eulemur rubriventer) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lemurowatych (Lemuridae). Występuje w lasach deszczowych wschodniej i północnej części Madagaskaru. Jest narażony na wyginięcie.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1850 roku francuski zoolog Isidore Geoffroy Saint-Hilaire, nadając mu nazwę Lemur rubriventer^[1]. Miejsce typowe to Tamatave, Madagaskar^[1]^[6]^[7]. Holotyp to zamontowana skóra i czaszka młodocianego samca (sygnatura MNHN-ZM-MO-1993-4250) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany w 1834 roku przez Charles’a Berniera^[8].

Wśród populacji E. rubriventer występuje pewne zróżnicowanie geograficzne; samce z regionu Andasibe mają bardziej charakterystyczny czerwonawy brzuch w porównaniu z populacjami położonymi dalej na południe (np. Park Narodowy Ranomafana)^[9].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[9].

Etymologia

Eulemur: gr. ευ eu „typowy, dobry, prawdziwy”; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)^[10].
rubriventer: łac. ruber, rubra „czerwony”; venter, ventris „brzuch”^[11].

Zasięg występowania

Lemuria czerwonobrzucha występuje we wschodnim i północnym Madagaskarze, w słabo rozproszonych populacjach od masywu Tsaratanana na północy, na południe wzdłuż cienkiego pasma wschodnich lasów deszczowych do Pic d’lvohibe Special Reserve i rzeki Manampatrana; kiedyś najwyraźniej zasięg E. rubriventer dochodził aż do rzeki Mananara^[9]. Nieobecna na półwyspie Masoala^[9].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 35–40 cm, długość ogona 43–53 cm; masa ciała 2 kg^[12]^[13]. Sierść brązowa, z białymi otoczkami wokół oczu, samice wyróżniają się białym brzuchem i szyją. Ogon koloru czarnego. Samce posiadają po bokach głowy gruczoły zapachowe, którymi oznaczają swój teren.

Ekologia

Tryb życia

Żyją w niewielkich grupach liczących ok. 5 osobników, które zazwyczaj tworzy para dorosłych i ich młode. Stadu przewodzi samica. Prowadzą dzienny tryb życia. Żywią się głównie roślinami – kwiatami, owocami i liśćmi, czasem zjadają też bezkręgowce. Porozumiewają się za pomocą głosu, a także za pomocą sygnałów zapachowych. W kontaktach między osobnikami dużą rolę odgrywa również iskanie.

Rozmnażanie

Zwierzęta te są monogamiczne, łączą się w pary na całe życie. Okres godowy wypada w maju i czerwcu, samica po ok. 127 dniach ciąży rodzi 1–2 młode, które następnie karmi mlekiem przez ok. 5 miesięcy. Przez pierwsze dwa tygodnie młodymi zajmuje się wyłącznie matka, potem samiec zaczyna pomagać przy opiece. Po pięciu tygodniach często zdarza się, że dziećmi zajmuje się głównie ojciec. Lemurie czerwonobrzuche osiągają dojrzałość płciową w wieku 2 lat, na wolności żyją 20–25 lat.

Status zagrożenia i ochrona

Lemurie czerwonobrzuche zostały zakwalifikowane jako gatunek narażony na wyginięcie (VU – ang. vulnerable)^[4]. Ich populacja liczy 10 000 do 100 000 osobników i spada. Głównym zagrożeniem jest dla nich wycinka lasów deszczowych. Zwierzęta te są także chwytane przez ludzi i gatunki przybyłe na Madagaskar z człowiekiem, takie jak psy i koty. Naturalnymi wrogami lemurów są fossy i węże.

Uwagi

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Lemur rubriventer I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1850.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e I. Geoffroy Saint-Hilaire. Note sur plusieurs espces nouvelles de Mammifères, de l’ordre des Primtes. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 31, s. 876, 1850. (fr.).
↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 74. (ang.).
↑ J.E. Gray. On a new species of Lemur from Madagascar, and on the changes of Lemur macaco, Linn. „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 7, s. 339, 1871. (ang.).
↑ ^a ^b M. Irwin, T. King, M. Ravoloharimanitra, J. Razafindramanana & S. Tecot 2021, Eulemur rubriventer, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-25] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 30. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Eulemur rubriventer. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-25].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Eulemur rubriventer (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1850). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).
↑ MNHN-ZM-MO-1993-4250, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum National d’Histoire Naturelle [dostęp 2023-09-06] (fr. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 152. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ E.L. Simons, Y. Rumpler. Eulemur: New generic name for species of Lemur other than Lemur catta. „Comptes Rendus de l’Acadèmie des Sciences”. Série III. 307, s. 550, 1988. Paris. (fr. • ang.).
↑ rubriventer, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-06-06] (ang.).
↑ Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 137–138. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 97. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

Eulemur rubriventer. Animal Diversity Web. [dostęp 2010-02-04]. (ang.).

[2] Niepoprawna późniejsza pisownia Lemur rubriventer I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1850.

[Geoffroy-1] I. Geoffroy Saint-Hilaire. Note sur plusieurs espces nouvelles de Mammifères, de l’ordre des Primtes. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 31, s. 876, 1850. (fr.).

[Gray1870-3] J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 74. (ang.).

[Gray1871-4] J.E. Gray. On a new species of Lemur from Madagascar, and on the changes of Lemur macaco, Linn. „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 7, s. 339, 1871. (ang.).

[iucn-5] M. Irwin, T. King, M. Ravoloharimanitra, J. Razafindramanana & S. Tecot 2021, Eulemur rubriventer, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-25] (ang.).

[Cichocki&inni-6] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 30. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Eulemur rubriventer. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-25].

[mdd-8] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Eulemur rubriventer (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1850). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).

[mnhm-9] MNHN-ZM-MO-1993-4250, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum National d’Histoire Naturelle [dostęp 2023-09-06] (fr. • ang.).

[Burgin&inni-10] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 152. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Simons&Rumpler-11] E.L. Simons, Y. Rumpler. Eulemur: New generic name for species of Lemur other than Lemur catta. „Comptes Rendus de l’Acadèmie des Sciences”. Série III. 307, s. 550, 1988. Paris. (fr. • ang.).

[Jobling-12] rubriventer, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-06-06] (ang.).

[Schwitzer&inni-13] Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 137–138. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-14] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 97. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]