Przejdź do zawartości

Lebiodka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Lebiodka
Ilustracja
Morfologia (lebiodka pospolita)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

lebiodka

Nazwa systematyczna
Origanum L.
Sp. Pl.: 590 (1753)[3]
Synonimy
  • Amaracus Gled.
  • Majorana Mill.[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Lebiodka pospolita
Lebiodka kreteńska
Lebiodka majeranek

Lebiodka (Origanum L.) – rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowate. Obejmuje 44 gatunki[3]. Rośliny te rosną w Europie i zachodniej oraz środkowej Azji, centrum zróżnicowania osiągając w basenie Morza Śródziemnego[5][6]. W Europie rośnie 13 gatunków[5][6], z czego w Polsce jeden – lebiodka pospolita O. vulgare[7]. Lebiodki rosną w miejscach suchych, słonecznych, zwykle w zbiorowiskach trawiastych i zaroślowych[5]. Są to rośliny zielne i półkrzewy zasobne w olejki eteryczne i dlatego stosowane w kuchni jako przyprawy. Największe znaczenie ma lebiodka majeranek O. majorana, lebiodka pospolita oraz mieszaniec między tymi gatunkami – O. × majoricum. Podobnie wykorzystywana jest także m.in. lebiodka kreteńska O. dictamnus i lebiodka syryjska O. syriacum. Lebiodka uprawna O. onites i wcześniej wymienione wykorzystywane są także jako zioła lecznicze[6]. Kilka gatunków uprawianych jest jako ozdobne rośliny, zwłaszcza w ogrodach skalnych[5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Byliny i półkrzewy kłączowe, rzadziej rośliny jednoroczne[5] o aromatycznym zapachu[8] osiągające do 90 cm wysokości[5].
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe. Liście silnie aromatyczne, pojedyncze, całobrzegie[5].
Kwiaty
Drobne, zebrane w okółkach gęsto skupionych w szczytowej części pędu, kłosokształtnych[5], często wspartych przysadkami dachówkowato zachodzącymi na siebie[8], purpurowo nabiegłymi lub zielonymi[5]. Kielich zrosłodziałkowy, z 5 ząbkami na szczycie, czasem z rurkowaty z jednym ząbkiem albo rozcięty w jednym miejscu do nasady. Korona fioletowa, biała lub różowa. U nasady zrośnięte płatki tworzą krótką rurkę zakończoną dwiema wargami, z górną łatką całobrzegą lub wyciętą i dolną trójłatkową. Cztery pręciki w dwóch parach, z czego dłuższa, górna para wystaje z rurki korony. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z dwudzielnym znamieniem o równych ramionach[5].
Owoce
Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery pojedyncze rozłupki[5].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.), w obrębie której zaliczany jest do podrodziny Nepetoideae, plemienia Mentheae i podplemienia Menthinae[4].

Wykaz gatunków[3][9]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. ↑ a b c Origanum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-03].
  4. ↑ a b Genus: Origanum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-03-25].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 286. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 595, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 124, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  9. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 133. ISBN 978-83-925110-5-2.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lebiodka&oldid=74423061”