Mleczaj bezstrefowy
_Fr_270575.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mleczaj bezstrefowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Lactarius azonites (Bull.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 343 (1838) [1836-1838] | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
_Fr_256398.jpg)
Mleczaj bezstrefowy (Lactarius azonites (Bull.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1791 r. Jean Baptiste François Bulliard, nadając mu nazwę Agaricus azonites. Obecną nazwę nadał mu Elias Fries w 1838 r.[1] Ma 15 synonimów[2].
Franciszek Błoński opisywał go pod polskimi nazwami mleczaj jelonek czarny, rydz, mleczaj bezsprzążkowy, Alina Skirgiełło w 1988 r. pod nazwą mleczaj bezpręgowy, Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1988 r. jako mleczaj bezstrefowy[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 3–10 cm, początkowo szerokostożkowaty z podwiniętym brzegiem, potem spłaszczony z szerokim i tępym garbem i prostym brzegiem, starsze okazy na środku płytko wklęsłe. Powierzchnia dymnoszara, szara, brudnokasztanowa do rdzawobrązowej[4], początkowo słabo strefowana, w stanie suchym aksamitna, potem gładka, bez strefowania[5].
Blaszkowy, blaszki gęste, w stanie dojrzałym zbiegające na trzon, początkowo kremowe, potem ochrowożółte. Mleczko białe, na powietrzu zmieniające barwę na czerwonawą, w smaku początkowo łagodne, potem gorzkie[4]. U młodych okazów wydziela się obficie[5].
Wysokość 3–7 cm, grubość do 1,5 cm, maczugowaty, brzuchaty lub walcowaty, początkowo pełny, potem pusty. Powierzchnia początkowo biała, potem brudnoszaroochrowa, po uszkodzeniu zmieniająca barwę na mięsistoróżową, po chwili na brudnoochrową[4].
Jędrny, dość gruby, biały, od mleczka przebarwiający się na łososioworóżowo. Zapach nieco nieprzyjemny[5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki o kształcie zbliżonym do kuli, 7–9 × 7,5–8,5 µm, o powierzchni pokrytej wyraźnymi brodawkami połączonymi listewkami, wskutek czego tworzy się siateczkowata ornamentacja. Podstawki 45–70 × 10–11 µm. Cheilocystydy 45–55 × 67 µm, nieliczne[5].
- Gatunki podobne
Mleczaj ostry (Lactarius acris) odróżnia się mleczkiem, które szybko zmienia barwę na różowoczerwoną także bez kontaktu z miąższem, oraz bardzo piekącym smakiem[4]. U mleczaja pomarszczonego (Lactarius pterosporus) mleczko szybko czerwienieje, kapelusz jest jednolicie zabarwiony i o żyłkowanej powierzchni, smak miąższu palący[6].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Znany jest głównie w Europie. Poza nią podano jeszcze nieliczne jego stanowiska w Ameryce Północnej i Azji[7]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 7 jego stanowisk[3], w późniejszych latach podano następne[8].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Rośnie w lasach liściastych, pod dębami i bukami. Wytwarza owocniki zazwyczaj od lipca do października[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-04-01] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-04-01] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 371, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 164, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Alina Skirgiełło, Mleczaj (''Lactarius''). Grzyby (''Mycota''), tom 25. Podstawczaki (''Basidiomycetes''), gołąbkowce (''Russulales''), gołąbkowate (''Russulaceae''), mleczaj (''Lactarius''), Kraków: PWN, 1998, s. 61, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Lactarius azonites mleczaj strefowany [online], grzyby.pl [dostęp 2023-04-01] (pol.).
- ↑ Występowanie Lactarius azonites na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-04-01] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-04-01].