Kurzyślad polny
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kurzyślad polny |
| Nazwa systematyczna | |
| Anagallis arvensis L. Sp. pl. 1:148. 1753 | |
.jpg)
Kurzyślad polny (Anagallis arvensis L., właśc. Lysimachia arvensis (L.) U. Manns & Anderb[3].) – gatunek rośliny należący do rodziny pierwiosnkowatych. Występuje w całej Europie, w dużej części Azji oraz w Afryce Północnej i Makaronezji[4]. W polskiej florze archeofit, gatunek pospolity, zarówno na niżu, jak i w niższych położeniach górskich.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Drobna roślina zielna, rozesłana.
- Korzeń
- Rozgałęziony.
- Łodyga
- Płożąca, czterokanciasta, długości około 10–20 cm, prawie naga, dołem rozgałęziająca się. Płożące się po ziemi pędy dość łatwo ukorzeniają się.
- Liście
- Ulistnienie przeważnie naprzeciwległe, czasami w okółkach po 3–4 liście. Liście o długości do 3 cm, jajowate, tępe lub nieco tylko zaostrzone, siedzące. Od spodu usiane czarnymi kropkami gruczołków.
- Kwiaty
- Kwiaty o średnicy około 8 mm, ceglastoczerwone lub błękitne, na dość długich szypułkach wyrastających w kątach liści. Płatki korony rozpostarte, na brzegu gruczołowato owłosione, na wierzchołku słabo karbowane. Wąskolancetowate działki kielicha całobrzegie, niewiele krótsze od płatków korony. Pręciki przyrośnięte do gardzieli, o nitkach równej długości, w górnej części owłosionych fioletowymi (czasem białymi) włoskami. Pylniki 3–5 razy krótsze od nitek.
- Owoc
- Torebka otwierająca się wieczkiem.
- Gatunki podobne
- Kurzyślad błękitny (Anagallis foemina), dużo rzadszy w Polsce. Różni się zawsze błękitnymi i węższymi płatkami (do 3,5 mm szerokości – prawie o połowę węższe niżeli długie), podczas gdy płatki kurzyśladu polnego mają szerokość zbliżoną do długości (6 × 7 mm). Płatki u kurzyśladu błękitnego nie zachodzą na siebie, na brzegu są nieregularnie ząbkowane z nielicznymi włoskami niegruczołowymi. Szypułki kwiatowe nie są dłuższe od ostro zakończonych, ciemnozielonych liści je wspierających[5].
-
Liście i kwiaty -
Pąk kwiatowy -
Kwiat -
Owoc
.jpg)
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Roślina jednoroczna. Kwitnie od maja do października. Słupek i pręciki dojrzewają równocześnie, kwiaty bez miodników, samopylne. Nasiona rozsiewane przez wiatr. Liczba chromosomów 2n = 22, 28, 40[6].
Na noc i podczas pochmurnej pogody kwiaty zamykają się. Otwarte rano kwiaty kurzyśladu uznaje się w związku z tym za zwiastun dobrej pogody.
Siedlisko tego gatunku to pola, ogrody, przydroża, wysypiska i winnice. Chwast występujący w większości rodzajów upraw, jednak o niewielkiej szkodliwości. Preferuje gleby gliniaste, bogate w składniki pokarmowe.
Roślina częsta na niżu oraz niższych położeniach górskich. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Stellarietea mediae[7].
Roślina trująca – ziele zawiera saponiny i glikozydy (cyklaminę), flawonoidy (kemferol, kwercetynę), garbniki, kwasy organiczne (kwas kawowy, ferulowy, sinapowy i kumarowy) oraz gorycz glikozydową[8][9]. Powoduje zatrucia u zwierząt, których objawami są m.in.: brak apetytu, biegunki i przyspieszony oddech[9].
Zmienność
[edytuj | edytuj kod]Tworzy mieszańce z kurzyśladem błękitnym. Kurzyślad polny też może mieć kwiaty niebieskie, jednak od kurzyśladu błękitnego odróżnia go brak ząbkowania płatków[10].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Roślina lecznicza – znana i stosowana już w starożytności. Obecnie bywa stosowana w medycynie ludowej i homeopatii. Niegdyś usiłowano leczyć kurzyśladem choroby psychiczne.
Nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Na oglądanym pod światło liściu układ nerwów przypomina kurzą łapę i stąd pochodzi nazwa rodzajowa rośliny.
Filatelistyka
[edytuj | edytuj kod]Poczta Polska wyemitowała 5 września 1967 r. znaczek pocztowy przedstawiający kurzyślad polny o nominale 4,50 zł, w serii Kwiaty polne. Autorem projektu znaczka był Tadeusz Michaluk. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.[11]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-12] (ang.).
- ↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39–91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-08-15].
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 355. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Anagallis arvensis na Flora of China [dostęp 2014-01-17].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- ↑ a b Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: Państ. Wyd. Rolnicze i Leśne, 1982, s. 221. ISBN 83-09-00660-8.
- ↑ Dietmar Aichele: Jaki to kwiat?. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 1997. ISBN 83-7073-109-0.
- ↑ Marek Jedziniak: Kwiaty polne. www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-31]. (pol.).