Kumenihah
Kumenihah (deseret 𐐗𐐈𐐣𐐀𐐤𐐌𐐐𐐂)[1] – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich (mormonów) neficki wojskowy żyjący w IV[1] wieku n.e. Jeden z dowódców w bitwie na wzgórzu Kumorah z 385, poległ w niej wraz ze wszystkimi swymi podkomendnymi. Jest obiektem spekulacji mormońskich teologów. Imię Kumenihah występuje też wśród wyznających mormonizm Maorysów.
Wymowa i pisownia imienia
[edytuj | edytuj kod]Wymowa tego imienia wzbudzała pewne zainteresowanie mormońskich badaczy. Zostało ono zresztą ujęte w przewodniku po wymowie, dołączanym do każdego egzemplarza anglojęzycznej wersji Księgi Mormona od 1981[2]. Źródła wskazują niemniej na znaczną różnicę między wymową preferowaną i powszechną współcześnie a tą z wczesnego okresu kolonizacji terytorium Utah[3][4]. Pierwotna wymowa, zwłaszcza ta stosowana przez Josepha Smitha, ma pewne znaczenie w badaniach nazw własnych występujących w Księdze Mormona, choć, na gruncie mormońskiej teologii, nie jest w nich czynnikiem decydującym. Do ustalenia wymowy używanej przez Smitha wykorzystuje się między innymi wydanie Księgi Mormona w alfabecie deseret z 1869[5].
Istnieją wszelako relacje ludzi posługujących w procesie nazywanym przez świętych w dniach ostatnich tłumaczeniem Księgi Mormona, które rzucają światło na to, jak Smith pierwotnie radził sobie z nieznanymi słowami. Hugh Nibley, powołując się na relacje skrybów Smitha, stwierdził, że „nigdy nie wymawiał on takich słów, zawsze poprzestając na ich przeliterowaniu”[6]. Ściśle na gruncie mormońskiej teologii nie próbuje się dociekać pierwotnej wymowy tegoż słowa, podobnie jak nie prowadzi się takowych rozważań wobec słów i nazw nefickich jako takich[7].
Również na gruncie mormońskiej teologii zauważa się inherentną problematyczność wymowy nazw i imion przynależnych do tej mormońskiej świętej księgi. Ma to wynikać z tego, że żadne z nich nie zostało przekazane Josephowi Smithowi ustnie, z wyjątkiem może imienia Moroniego, który wszak przedstawił się Smithowi w wizji. Z doktrynalnego punktu widzenia sposób, w jaki bohaterowie Księgi Mormona wypowiadali te słowa, pozostał nieznany pierwszemu mormońskiemu przywódcy[8].
W oficjalnej edycji anglojęzycznego wydania Księgi Mormona obowiązującej od 1981 imię to występuje w formie „Cumenihah”. Pisownię tę wspiera manuskrypt oddany w ręce drukarza odpowiedzialnego za pierwsze wydanie (1830), jak również zapis nazwy miasta Kumeni (w wersji anglojęzycznej Cumeni). Wcześniej, w edycjach z lat 1830–1907 oraz 1911-1920 występował zapis „Camenihah”[9].
W Księdze Mormona
[edytuj | edytuj kod]W ściśle teologicznym sensie wzmiankowany jest w partii materiału określanej mianem większych płyt Nefiego[10][11]. Na kartach Księgi Mormona pojawia się wyłącznie w wersie czternastym szóstego rozdziału Księgi Mormona[12][13] w kontekście rozstrzygającej bitwy konfliktu neficko-lamanickiego, mianowicie bitwy na wzgórzu Kumorah (385)[14]. Przez komentatorów uznawany za generała[15], we wspomnianym starciu dowodził dziesięcioma tysiącami ludźmi[16]. Poległ w niej wraz ze wszystkimi swymi podkomendnymi[14]. Wzmiankowany pośrednio również w oszacowaniach liczby ofiar śmiertelnych tejże bitwy[17][18].
W mormońskiej teologii oraz w badaniach nad Księgą Mormona
[edytuj | edytuj kod]Istnienie Kumenihaha nie znalazło potwierdzenia w źródłach zewnętrznych. Językoznawcy związani z Kościołem Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich rozważali etymologię imienia tego wojskowego, głównie przyglądając się jego częściom składowym[1]. Bez szczególnego przekonania wskazywano na semickie konotacje nazwy Kumeni, wskazując też na jej możliwe egipskie pochodzenie. W ściśle teologicznym sensie zauważono, że może ona zawierać jeredycki element kumen/cumen[19]. Cząstka -hah dyskutowana jest odrębnie[1], również w odniesieniu do innych zawierających ją imion czy nazw[20][21][22].
Imię Kumenihah (w zapisie Kameeniha) występuje wśród wyznających mormonizm Maorysów[23].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Brigham Young University: CUMENIHAH. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-09-26]. (ang.).
- ↑ Woodger 2000 ↓, s. 57.
- ↑ Huchel 2000 ↓, s. 59.
- ↑ Spendlove 2015 ↓, s. 52.
- ↑ Huchel 2000 ↓, s. 58.
- ↑ Woodger 2000 ↓, s. 53.
- ↑ Woodger 2000 ↓, s. 56.
- ↑ Wilcox 2019 ↓, s. 114.
- ↑ Brigham Young University: Cumenihah Variant. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-09-26]. (ang.).
- ↑ Brigham Young University: Names by Plates. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-09-27]. (ang.).
- ↑ Księga Mormona Przewodnik do samodzielnego studiowania dla uczniów seminarium. Salt Lake City: Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, 2012, s. 11.
- ↑ Index to the Triple Combination: Cumenihah. [w:] The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints [on-line]. churchofjesuschrist.org. [dostęp 2021-09-27]. (ang.).
- ↑ George Reynolds: A Complete Concordance to the Book of Mormon. Salt Lake City: Deseret Book, 1900, s. 118.
- ↑ a b George Reynolds: A Dictionary of the Book of Mormon, Comprising Its Biographical, Geographical and Other Proper Names. Salt Lake City: Joseph Hyrum Perry, 1891, s. 93.
- ↑ Paul Nolan Hyde: A Comprehensive Commentary of the Book of Mormon. Orem: Parrish Press, 2015, s. 51.
- ↑ Cumenihah, [w:] Dennis L. Largey (red.), The Book of Mormon Reference Companion [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2003, lokalizacja 2696, ISBN 978-1-60908-763-0.
- ↑ Alan C. Miner: Mormon 6. [w:] Step-by-Step Through the Book of Mormon [on-line]. stepbystep.alancminer.com. [dostęp 2021-05-29]. (ang.).
- ↑ Paul Nolan Hyde: A Comprehensive Commentary of the Book of Mormon. Orem: Parrish Press, 2015, s. 50–51.
- ↑ Brigham Young University: CUMENI. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-09-27]. (ang.).
- ↑ Brigham Young University: MORONIHAH. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-09-27]. (ang.).
- ↑ Brigham Young University: NEPHIHAH. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-09-27]. (ang.).
- ↑ Brigham Young University: MATHONIHAH. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-09-27]. (ang.).
- ↑ Karaitiana N. Taiuru: Baby names: Christian, Mormon and non religious Māori first names and their equivalent English name. 2016, s. 14. ISBN 978-0-9582597-2-9.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Frederick M. Huchel. The Deseret Alphabet as an Aid in Pronouncing Book of Mormon Names. „Journal of Book of Mormon Studies”. 9 (1), s. 58–59, 79, 2000. Brigham Young University. ISSN 2168-3158.
- Loren Blake Spendlove. Say Now Shibboleth, or Maybe Cumorah. „Interpreter: A Journal of Mormon Scripture”. 15, s. 33–63, 2015. The Interpreter Foundation. ISSN 2372-126X.
- Mary Jane Woodger. How the Guide to English Pronunciation of Book of Mormon Names Came About. „Journal of Book of Mormon Studies”. 9 (1), s. 52–57, 79, 2000. Brigham Young University. ISSN 2168-3158.
- Brad Wilcox, Bruce L. Brown, Wendy Baker-Smemoe, Sharon Black i inni. Comparing Phonemic Patterns in Book of Mormon Personal Names with Fictional and Authentic Sources: An Exploratory Study. „Interpreter: A Journal of Latter-day Saint Faith and Scholarship”. 33, s. 105–122, 2019. The Interpreter Foundation. ISSN 2372-126X.