Kultura Chorrera
Kultura Chorrera – kultura archeologiczna istniejąca w okresie prekolumbijskim, rozwijająca się nad południowym wybrzeżem Ekwadoru w dorzeczu rzeki Guayas, na obszarze prowincji: Esmeraldas, Guayas i Manabí, datowana na 1800–300 rok p.n.e.[1] Kultura Chorrera była jedną z najbardziej rozpowszechnionych kultur w prekolumbijskim Ekwadorze. Rozciągała się od wybrzeża Oceanu Spokojnego do wyżyn andyjskich, a nawet południowej Kolumbii[2][3]. Kultura Chorrera wywodzi się z kultury Machalilla (datowanej na 2000–1500 p.n.e.[4]), na co wskazują poszczególne elementy ceramiki, m.in.: barwa i motywy[5].
Zróżnicowanie regionalne
[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na różnice występujące w wyrobach ceramicznych kultura Chorrera charakteryzuje się zróżnicowaniem regionalnym, które tworzą niezależne kultury archeologiczne. Na podstawie badań zostały wyróżnione następujące fazy kultury Chorrera[3]:
- faza Mafa (północna część prowincji Esmeraldas);
- faza Tachina (południowa część prowincji Esmeraldas);
- faza Tabuchula (północna część prowincji Manabí);
- faza Engoroy (Półwysep Santa Elena i region nabrzeżny prowincji Guayas);
- kultura Chorrera właściwa (dorzecze rzeki Guayas);
- wczesna faza Jubones (południowa-wschodnia część prowincji Guayas i zachodnia część prowincji Azuay);
- faza Arenillas (prowincja El Oro).
Dodatkowo zauważalny jest silny wpływ kultury Chorrera na inne sąsiednie regiony, w których zostały wyróżnione następujące fazy[3]:
- późna faza Cotocollao (dorzecze rzeki Quito);
- wczesna faza Narrio (prowincje Azuay i Cañar);
- faza Catamayo (prowincja Loja).
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]
W rolnictwie ludność z kultury Chorrera zajmowała się uprawą roślin następujących gatunków: fasola zwykła i kukurydza zwyczajna oraz roślin z następujących rodzajów: dyniowatych, maranta i pacioreczników. Ponadto zajmowała się również zbieractwem dzikich owoców drzew oraz turzycy i palm[6]. Spośród zwierząt ludność polowała na gryzonie, jaszczurki, jelenie wirginijskie, kaczki, mazamy, pancerniki, pekari i żaby[6] oraz zajmowała się zbieraniem skorupiaków na wybrzeżu[7].
Ludności z kultury Chorrera przypisuje się pierwsze wydobycie i obróbkę metali na terenie Ekwadoru. Metalowe przedmioty i ich fragmenty zostały odnalezione w okolicach miasta Salango. Przedmioty metalowe (głównie biżuteria) wykonane były z miedzi, srebra i złota[8].
Kultura Chorrera rozwijała sieć handlową, która została zainicjowana przez wcześniejsze kultury: Machalilla i Valdivia (datowanej na 4000–1000 p.n.e.[4]). W handlu znajdowały się m.in.: muszle małż z rodzaju Spondylus oraz kamienie obsydianu, jak również biżuteria, ozdoby i instrumenty. Część z przywiezionych towarów pochodziła z Peru[6][7].
Sztuka
[edytuj | edytuj kod]Cechą charakterystyczną dla kultury Chorrera były wyroby ceramiczne, w których przewijały się motywy zwierząt i roślin zdobiące naczynia oraz figurki ludzkie wykonane z form[3]. Wytwarzana ceramika charakteryzowała się gładką powierzchnią o wysokim stopniu połysku, o barwie czerwonej, czarnej i beżowej. Dodatkowo ceramika była ozdobiona wcięciami, a do jej udekorowania stosowano farbę opalizującą[9]. Figurki ludzkie cechowały się zaokrąglonymi kształtami i posiadały nakrycie głowy, które mogło świadczyć o statusie społecznym[9]. W wyrobach ceramicznych (odnośnie do kształtu) zauważalny jest wpływ ze wcześniejszej kultury Machalilla. Dodatkowo za kultury Chorrera powstały nowe formy ceramiki, jak np. butelki – gwizdki, które służyły zarówno jako pojemnik do przenoszenia wody oraz instrument emitujący dźwięk po dmuchnięciu w szyjkę butelki[9].
Organizacja społeczna
[edytuj | edytuj kod]Ludy z kultury Chorrera zakładały małe osady, które były zamieszkiwane od 100 do 200 osób[10]. Osady położone były nad brzegami rzeki Guayas oraz jej dopływów. Nie zachowały się żadne ślady po budynkach mieszkalnych[11]. Ludy zamieszkujące poszczególne osady powiązane były między sobą zarówno pokrewieństwem, jak i powinowactwem. W strukturze społecznej w zależności od wykonywanych prac ludność dzieliła się na rybaków, rolników, kapłanów i uzdrowicieli[10].
Upadek
[edytuj | edytuj kod]W 467 roku p.n.e. doszło do erupcji wulkanu Pululagua (Pululahua) położonego na północ od miasta Quito. W wyniku erupcji wulkanu zachodnia część Ekwadoru została pokryta popiołem wulkanicznym, od tego momentu zaobserwowano mniejsze przejawy kultury Chorrera. Jednak niektóre osady kultury Chorrera z dalekiej północy i południa istniały nadal i ewoluowały w bardziej złożone kultury z okresu 300–200 p.n.e. (np. Bahía, Tolita)[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ambiente y Localización. Precolombino.cl. [dostęp 2016-09-10]. (hiszp.).
- ↑ Nancy White: Early Horizon, First Civilization. South American Archaeology, 2011. [dostęp 2016-09-10]. (ang.).
- ↑ a b c d Zeidler ↓, s. 468.
- ↑ a b Parę słów o historii. Etnomuzeum.eu. [dostęp 2016-09-10].
- ↑ Historia. Precolombino.cl. [dostęp 2016-09-10]. (hiszp.).
- ↑ a b c Zeidler ↓, s. 470.
- ↑ a b Economía. Precolombino.cl. [dostęp 2016-09-10]. (hiszp.).
- ↑ Hosler ↓, s. 106.
- ↑ a b c Arte. Precolombino.cl. [dostęp 2016-09-10]. (hiszp.).
- ↑ a b Organización Social. Precolombino.cl. [dostęp 2016-09-10]. (hiszp.).
- ↑ Patrón de Asentamiento. Precolombino.cl. [dostęp 2016-09-10]. (hiszp.).
- ↑ Zeidler ↓, s. 471.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dorothy Hosler: The Sounds and Colors of Power: The Sacred Metallurgical Technology of Ancient West Mexico. Cambridge: MIT Press, 1994. ISBN 0-262-08230-6.
- James Zeidler: The Ecuadorian Formative. W: Helaine Silverman, William H. Isbell: Handbook of South American Archaeology. Nowy Jork: Springer, 2008. ISBN 978-0-387-75228-0.